Разработка по казахскому языку Мақал-мәтелдер-халық даналығы

Мұғалімі Айнақұлова Дана Нурпейісқызы

Байзақ ауданы Талас ауылы

Н.Гоголь атындағы орта мектебі

Сабақтың тақырыбы:Мақал-мәтелдер-халық даналығы

Пәні:Қазақ әдебиеті

Сыныбы:5

Сабақтың мақсаты: Мақал-мәтелдердің негізгі тақырыбы,мақал-мәтелдердің ерекшілігі туралы мәлемет алу,мағанасын ашу;граматикалық ойындар арқылы сөз байлықтарын арттыру,сыни ойлау,ойын жүйелей білу,өз беттерінше топпен жұмыс жасау.

Күтілетін нәтиже: Мақал-мәтелдердің негізгі тақырыбы бойынша мәлемет алады,ойындар арқылы сөз байлығы арта бастайды,ойын жүйелейді,топта жұмыс жасайды.

Сабақ түрі: Қайталау сабағы

Модульдер: СТО,АКТ

Ресурстар: слайд,қосымша мәлеметтер

I топ – Отан,туған жер,атамекен ауылы.

II топ – Оқу,білім,ғылым ауылы.

III топ – Достық ауылы

Мақал мен мәтелдің ерекшіліктері

Мақал	Мәтел
1.Құрлысы жағынан екі,үш бөлімді болады.	1Көбіне бір бөлімді болып келеді.
2.Ой неғұрлым ашық айтылады.	2.Ой-пікір ишара,тұспал түрінде беріледі.
3.Ақыл,өсиет түрінде келеді.	3. Көбіне эмоциалық реңк басым.

Үй тапсырмасы: «Дұрыс/Дұрыс емес» әдісі  тапсырма  Мақал-мәтелдер

Бойынша мақал-мәтелдер  дұрыс не бұрыс екенін анықтау

	Мақал-мәтелдер	Дұрыс	Бұрыс
1	Мақал-мәтелдер халық өмірінің барлық саласын қамтиды.
2	Мәтел жеке тұрып тиянақты ойды береді.
3	Мақал мен мәтелдің өзіндік айырмашылықтары бар.
4	“Ел үмітін ер ақтар,ер атағын ел сақтар”.
5	“Білекті бірді жығар,білімді жүзді жығар”.

Жаңа сабақ: Артық болмас білгенің

  Мақал мен мәтелге бай халықтарының бірі –қазақ

халқы.Қазақ мақалдары ХIХ ғасырда еуропа халықтарына

мәлім бола бастсған.1899 жылы Орынборда В Катаринскийдің  “Сборник киргиских пословиц” деген кітабы басылып шыққан.Бұл жинаққа мың  жарымнан  астам мақал-мәтел енгізілген.Олар бірнеше тақырыптарға

жіктелген.Түркі тектес халықтарда қолданылатын мақал  Мен

 мәтелдер атауы:өзбекше-мақал,қырғызша-мақал  мен лақаптар,татарша-мәкаль һәмәйтем,азербайжанша- аталар сөзі.ұйғырша-мақал вә  әмсил,түркменше-

нақылдарвеа

Сөздік

Жіктелу-группироваться;

Распределяться (по группам,видам или классом)

Мәлім болу-стать известным

Бай халық-богатый народ

талар сөзи,чуваштар-ватнисем калани.

Қызықты сұрақ ойыны

•         Қоркақ неден қорқады?                                

•         Кімнің сөзі ортақ?                                   

•         Жақсыны кімнен таниды?                            

•         Сәуір-суымен, мамыр-немен?                      

•         Ұлдың ұяты – әкеге, қыздың ұяты- кімге?   

•         Отан неден басталады?                               

•         Өнер алды- қандай тіл?                                  

•         Ата өнері кімге мұра?

•         Тапсырма:Тапсырмадағы мақал-мәтелдердің  орысша боламасымен сәйкестендір.

1.Жеті атасын білмеген —                      а) Ноша отца тяжела, как вьюк

жетімдіктң белгісі.                                                    верблюда

2. Атаның жүгі - атаңның. жүгі.                  Ә) Если до седьмого колена своей

                                                                                           родословной не узнаешь —

                                                                                    сиротой прослывешь

3. Бала, баланың ісі шала.                               б) Хорошая невестка, как дочь родная;

                                                                                            хороший зять, как сын родной.

4. Әкесін сыйламағанды баласы                 в) Того, кто отца своего не

        сыйламайды                                                                              почитает,

                                                                                собственные дети не уважают.

5. Жақсы келін - қызыңдай,                          г) Ребенок дело начнет, никогда до

жақсы күйеу - ұлыңдай                                                      конца  не доведет.

Кім тапқыр?
“Ойлы болсаң,озып көр”
Бұл кезеңде әр топ орны ауыстырылып берілген сөздерден мақал құраулары қажет.

1.Жаз ойла қамын қыстың

2.Тәні жаны сау саудың

3.Жері байдың бай елі

4.Отансыз ормансыз адам бұлбұл

5.Тірлік бірлік болмай болмас

6.Алмайды жау көпті досы

Жалғасын тап

1.Тау мен тасты су бұзар,

.............................................

2.Қына тасқа бітеді,

............................................

3.Ердің көркі ерімен,

............................................

4.Сөз асылы- ....................

5.Өнер алды - ...................

6.Батыр елдің сәулеті,

............................................

7.Досың дос болғанына шаттан,

........................................................

8.Досы көпті жау алмайды,

........................................................

9.Оң қолың ұрыс бастаса,

.........................................................

10.Еңбексіз іс бітпейді,

.........................................................

Тапсырма:Тапсырмадағы мақал-мәтелдердің сәйкестіктерін ізде.

Ер елінде                        а) еңбек

Ер дәулеті                  ә) гүл жерінде

Оқу түбі                         б) мақал

     Сөз асылы                     в) тоқу

 Көп біл                          г) дос болмас

Есептескен                   д) аз сөйле

Жұмбақтар сөйлесе.....(мен жасырған жұмбақтың шешуін тауып,әр топ сол жауапқа  мақал-мәтел айту керек.)

I топ – Отан,туған жер,атамекен ауылы.

1.Судан шығады судан қорқады (........)

2.Құрамында антонимы бар мақал айтыңдар
II топ – Оқу,білім,ғылым ауылы.

1.Зер-зер кілем зер кілем (.......)

2.Неліктен шетелде жүрген қандастарымыз туған жерін сағынады.

III топ – Достық ауылы

1.Жаны жоқ болса да ақылды адам сиақты (.......)

2.Неліктен қазақ халқы  “Отан үшін отқа түс –күймейсің дейді?

Кері байланыс парағы
Білдім	Білгім келеді	Ұнады

Үй тапсырмасы:Эссе жазып келу “Мақал-мәтел халық даналығы”тақырыбында.