Сабақ жоспары: "Иллюстрация дегеніміз не?"

Сабақтың тақырыбы: Иллюстрация дегеніміз не? Композициядағы қарама- қарсылық. Қарама-қарсы түстер. Қарама-қарсы композиция құрас- тырамыз		Мектеп: №1 мектеп-лицейі
Күні:		Мұғалімнің аты-жөні
СЫНЫП:3		Қатысқан оқушылар саны	Қатыспағандар
Оқу мақсаттары	Адамгершіліктік-құндылықтық қасиеттерін қалыптас- тыру. Түсті қабылдай білуді дамыту.
Бағдарламалық міндеті	3.1.3.1 3.2.4.1 3.3.2.1
Мақсатқа жету үшін орындалатын міндеттер	Мұғалім үшін: мейірімді және зұлым әдеби кейіпкер- лерді еске түсіріп, оларды белгілі бір әсерлегіш құрал- дар арқылы беруді үйрету. Оқушылардың шығармашылық міндеті: ертегі ке- йіпкерінің мінезін көрсете алатын түсті композиция жа-

сау. №1 жұмыс дәптерінің 14–15-беттеріндегі тапсыр- маларды орындау.

Оқушылардың міндеті

Мейірімді және зұлым ертегі кейіпкерлерінің мінезіне тоқтала отырып, оларды суреттеу. Қарама-қарсы және жақын түстерді сипаттау. Тірек сөздер: жақсы, жаман, мейірімді ертегі кейіп- керлері, зұлым ертегі кейіпкерлері, иллюстрация, безен- діру, әсерлегіш құралдар, композициядағы қарама- қарсылық заңы. Талқылауға арналған сұрақтар мен жауаптар: 1.        Сендер қандай ертегі кейіпкерлерін білесіңдер? Жауап. Алдаркөсе, қу түлкі, қасқыр, Дәу, Мақтақыз, Толағай, Алтын шаш, Ер Төстік т.б. 2.        Олардың қайсысы мейірімді (жақсы), қайсысы зұлым (жаман)? Жауап. Мейірімді кейіпкерлер: Алдаркөсе, Мақтақыз, Толағай, Алтын шаш, Ертөстік. Зұлым кейіпкерлер: қу түлкі, қасқыр, Дәу. 3.        Иллюстрация дегеніміз не? Жауап. Иллюстрация – оқулықтағы мәтінді безендіретін сурет. 4.        Суретші-иллюстратор кейіпкердің мінезін беру үшін қандай әсерлегіш құралдарды қолданады? Жауап: түс, сызық, пішін, мимиканы беру арқылы. 5.        Сендер түс және сызықпен өздеріңнің жақсы, жаман көңіл күйлеріңді бере аласыңдар ма? Жауап. Иә, бұл әсерлегіш құралдармен әртүрлі көңіл күйді беруге болады (түсті және сызықтық композициялардан нақты мысалдар келтіреді). 6.        Өздерің жаман деп санайтын әрекеттерді атаңдар. Жауап. Достарды ренжіту, кітапты жырту, жа- қындарыңмен және достарыңмен ұрысу, біреуге кедергі жасау, төбелесу, сөйлеп тұрған адамды тыңдамау, мазақ қылу, өкпешіл болу, сөйлеп тұрған адамның сөзін бөлу т.б. 7.        Өздерің жақсы деп санайтын әрекеттерді атаңдар. Жауап. Әлсізді қорғау, достарыңа көмектесу, сырқат жолдасыңнан хабар алу, әпкеңе, досыңа, анаңа көмектесу, жемсалғыш жасап, қыста құстарды қорек- тендіру, уәдеде тұру, құпия сақтай білу т.б. 8.        Ертегілер не нәрсеге үйретеді? Жауап. Олар зұлымдармен күресуді, жақсылық жамандықты жеңу керегін үйретеді. 9.        Қарама-қарсылық заңы деген не? Жауап. Қарама-қарсылық заңында өлшемі, пішіні, түсі, сипаты әртүрлі заттар кез келген нысанның (бейненің) әсерін күшейтеді.

	10.          Қарама-қарсылық заңы иллюстрация жасауға көмектесе ала ма? Жауап. Иә, қарама-қарсылық заңын қолдан-ғанда иллюстрациялар әсерлірек көрінеді. 11.          Қарама-қарсы түс жұптарын атаңдар. Жауап. Қызыл мен жасыл; қызғылт сары мен көк; сары мен күлгін. 12.          Түс шеңберінде бір-біріне қарама-қарсы түстер қалай орналасады? Жауап. Қарама-қарсы түстер түс шеңберінде бір-біріне қарама-қарсы орналасады (қызыл жасылға, қызғылт сары көкке, сары күлгін түске қарама-қарсы орналасады). 13.          Жақын түс жұптарын атаңдар. Жауап. Қызыл мен қызғылт сары; қызғылт сары мен сары; сары мен жасыл; жасыл мен көк; көк пен күлгін. 14.          Түс шеңберінде жақын түстер қалай орналасады? Жауап. Жақын түстер түс шеңберінде бір-біріне жақын орналасады (қызыл қызғылт сарының, қызғылт сары сарының, сары жасылдың, жасыл көктің, көк күлгін түстің, күлгін түс қызылдың жанында орналасады). 15.          Қарама-қарсы түс жұптары қандай қасиетке ие? Жауап. Қарама-қарсы түс жұптары әрдайым ашық, айқын көрінеді. Егер сен көтеріңкі көңіл күйді бергің келсе, қарама-қарсы түс үйлесімдерін пайдалан. 16.          Жақын түстер үйлесімі қандай қасиетке ие? Жауап. Жақын түстер үйлесімі әрдайым бірқалыпты, ұстамды көрінеді. Егер сен бірқалыпты көңіл күйді бергің келсе, онда жақын түстер үйлесімін пайдаланған дұрыс.
Күтілетін нәтиже	Барлық оқушылар: суретші әсерлегіш құралдардың көмегімен белгілі бір түсінікке өз көзқарасын білдіре- тінін (жақсы мен жаманға, зұлым мен мейірімдіге), композициядағы қарама-қарсылық заңын, иллюстрация өнері туралы біледі. Суретшілердің мейірімді және зұлым кейіпкерлерді бейнелеген жұмыстарын талқылай алады.
	Оқушылардың көпшілігі: ертегі кейіпкерлеріне су- ретшілер қолданған әскерлегіш құралдарға сүйене отырып, сипаттама бере алады. №1 жұмыс дәптерінің 14–15-беттеріндегі тапсырмаларды орындайды.
	Кейбір оқушылар: №1 жұмыс дәптерінің 16–17-бет- теріндегі тапсырмаларды орындап, өзінің шығарма- шылық шешімін түсіндіре алады.
Бұрын алған білімдері	Түс және көңіл күй. 2-сынып. Сызық және көңіл күй. 2-сынып. Мимика және көңіл күй. 2-сынып.
Пәнаралық байланыстар	Бұл сабақта мына пәндермен байланыс орнайды: әде- биеттк оқу, музыка. Оқушылар шығармашылық ша- быттарын арттыру үшін №2 қосымшадағы өлеңдерді оқиды.

Сабақтың барысы
Сабақ кезеңдері	Жоспарланған жұмыс түрлері	Дереккөздер
Сабақ тақырыбына кіріспе	Сыныпта жақсы психологиялық ахуал мен шығар- машылық жағдай жасау. Мұғалім №2 қосым- шадағы өлеңдерді оқып беріп, бүгінгі сабақ бойынша түсінгендерін сұрайды.	https://www.youtube. com/watch?v=CsWw 6HS4vFo Оқулық. Жануарлардың фотосуреттері мен репродукциялары.
Алған білім- нің өмірмен байланысы. Жаңа білім мен дағдыға қол жеткізу	«Жаман», «жақсы» ұғымдарының тек этникалық емес, сондай-ақ философиялық мәні бар. Бұл ұғымдардың екі жағы болады. Қазірше бұл ұғым- дарға терең бойламай, сабақтың бірнеше мину- тында жақсы, жаманның не екенін түсіндіріп, оқушылар бұл жөнінде не айтатындарын білсін. Дереккөздерде көрсетілген мультфильмдерді көріп, талқылауға болады. Мұғалім оқушыларды ынталандыру үшін мектеп өміріне қатысты жағдайларды көрсетеді, ал оқушылар оларды жақсы, жаман жағынан бағалайды.	Оқулық. Анималист- суретшілердің графикалық және кескіндемелік жұ- мыстарының ре- продукциялары. https://www.youtube. com/watch?v=ycZhx dozG8o https://www.youtube. com/watch?v=3yiP1J MtxDM
Материалды түсіндіру	Бұл басқа пәндерге де ортақ тақырып болған- дықтан, оны қайталап жатпай, осы тақырып бойынша өзге пәндерден не өткендерін сұрайды. №1 қосымшадағы ойындардың бірін ойнатуға болады. Жалпы мұғалім оқушыларды мейірімді және зұлым ертегі кейіпкерлерін талқылай отырып, «Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен» тақырыбына бағыттайды. Бұл пән тақырыптың этика-эстетикалық жағын қарастыратын болған- дықтан, балалардың көңілін олар жағымды және жағымсыз құбылыстарды (дәлірек айтқанда, мейірімді және мейірімсіз) қандай құралдармен көрсететіндеріне бағыттау керек. Бұл жерде иллюстрация өнері туралы айтқан дұрыс. Жазушыға кейіпкерлердің мінезін олардың жақсы не жаман әрекеттеріне қарап сипаттау жеңіл. Ал суретшінің ондай мүмкіндігі жоқ, сондықтан оның атқаратын міндеті де зор, ол мейірімді және зұлым кейіпкерлерді көрермен айтқызбай та- нитындай әсерлегіш құралдарды табуы керек. Әрине, ең басты әсерлегіш құрал – түс. Мұғалім тақтаның алдында тәжірибе жүргізеді, ол үшін ертегі кейіпкерлерін еске түсіріп, олардың не себепті бірі мейірімді, енді бірі зұлым екенін түсіндіреді. Одан әрі оқулыққа сәйкес (22-бет)	Оқулық, 22–25- беттер. 3-сыныпқа арналған СD-диск. Мейірімді және зұлым кейіпкерлер бейнеленген кітап иллюстрациялары. №1 қосымшадағы материалдар. https://www.youtube. com/watch?v=iuxkUv Le3Wo https://www.youtube. com/watch?v=VTW0 ENow23w http://www.art- urok.ru/illyustratoryi. htm https://www.youtube. com/watch?v=SU-

мұғалім белгілі бір түс үйлесімін таңдап, оқушылардан бұл түспен қандай кейіпкерді бей- нелейтінін сұрайды. Балалар қиындықсыз табады. Оқушыларға белгілі бір түсті үлестірме қағаздарды көрсетіп, онда қандай кейіпкерлер бейнеленгенін табу үшін сұрақ-жауап өткізеді. Жұмыс дәптеріндегі бірінші тапсырманы орындағаннан кейін, қарама-қарсылық (контраст) құбылысын меңгереді. Бұл – бейнелеу өнеріндегі маңызды әсерлегіш құралдардың бірі. Мұғалім оқулықтың 24–25-беттеріндегі материалдарды пайдаланып, оқушыларды композициядағы қарама-қарсылық ұғымымен таныстырады. «Жақсы», «жаман» ұғымдары да қарама- қарсылықты білдіретініне көңіл бөле отырып, оның неден көрініс табатыны туралы айтады (түсте, пішінде, өлшемде, қанықтылықта, қимыл мен тыныштықта). Біз бүгін жаңа түс бояуларымен танысамыз. Алдымен түс шеңберінде қарама-қарсы тұрған түстерге назар аударайық (түс жұптары берілген арнайы түс шеңберіне арналған тақтайша болғаны дұрыс, болмаған жағдайда көрсеткіш таяқшаны пайдаланады). Біз қызыл түске қарама-қарсы тұрған жасыл түсті көріп тұрмыз, қызғылт сары түске көк түс қарсы тұр, ал сары түске күлгін түс қарама-қарсы тұр. Бұл түс жұптарындағы түстер бір-біріне мүлде ұқсамайды, әрбір жұпта бір суық, бір жылы түс бар. Бұлар қарама-қарсы түстер деп аталады. Мұғалім қарама-қарсы түстер туралы айтқанда міндетті түрде екі түсті қатар айтуы керек, мысалы, сары түс қарама-қарсы деп айтуға болмайды, ол өз-өзіне емес, күлгін түске қарама- қарсы. Түс шеңберінде қатар орналасқан түстер бір-бірінен ерекшеленеді, алайда ортақ қасиеттері бар: жылы қызыл түстің жанында жылы қызғылт сары түс тұр, одан кейін жылы сары түс орналас- қан. Бұлар қатар тұрғаннан кейін ғана емес, түс жағынан бір-біріне жақын болғандықтан, жылы түстер деп аталады. Одан әрі балалар қарама-қарсы және жақын түстердің көңіл күйін анықтайды. Мысалы: 1) көк және қызғылт сары, көк және жасыл; 2) жасыл және көк, жасыл және қызыл және т.б. (ол үшін арнайы түс жұптары бар арнайы үлестірме қағаздар әзірлеп қойған дұрыс). Егер мұғалімде үлестірме қағаздар болмаса, оқулықты пайдалануға болады. Балалар мынадай қоры- тынды жасайды: қарама-қарсы түс жұптары жақын түстерге қарағанда айқын, жарқын. Табиғаттан да мысалдар келтіруге болады. Жасыл шөптің үстінде қызғалдақ гүлінің жайнап

DqZkLTvA https://www.youtube. com/watch?v=Y9o5K N7zqLU

	жатқанын елестетіңдерші. Қарама-қарсы түстер арқылы түрлі қайшылықтарды ұтымды көрсетуге болады.
Өздік жұмысты орындау	Мұғалім тақырыпты түсіндіргеннен кейін, оқушы- лар музыкалық үзінділерді тыңдай отырып, мейірімді және зұлым кейіпкерлерге өз бетінше түс үйлесімін таңдайды. Сондай-ақ №1 жұмыс дәптерінің 14–19-беттеріндегі тапсырмаларды орындай алады. Балалар түс үйлесімін көңіл күйлеріне қарап таңдайды.			№1 жұмыс дәптері. Акварель бояулары, қылқалам, палитра, фломастерлер.
Сабақтың қорытындысы	Оқушылар иллюстрация дегеніміз не екенін, түс суретшіге мейірімді және зұлым ертегі кейіпкер- лерін бейнелеуге көмектесе алатынын білді. Түспен ертегі кейпкерлерінің белгілі бір мінезін көрсетуді, иллюстрацияларды түс үйлесімі мен кейіпкердің мінезінің сәйкестігі бойынша талдады.
Қосымша ақпарат
Дифференциациялау Оқушылардың бәрі суретші әсерлегіш құралдар арқылы белгілі бір түсініктерге (жақсы мен жаманға, зұлым мен мейірімдіге) өзінің көзқарасын білдіре алатынын, композиция- дағы қарама-қарсылық ұғымын, иллюстрация өнері туралы білді. Мейірімді және зұлым кейіпкерлер бейнеленген суретшілердің жұмыстарын талдады.		Оқушылардың та- қырыпты меңгерге- нін қалай тексересіз? 1)  Оқушылардың мұғалімге берген жауабынан (оқулықтағы); 2)  жасаған жұмыста- рынан (жақсы жасалған жұмыстарды ғана баға- лаңыз);	АКТ-мен байланыс Сабақтың барысында мұғалім СD-дискідегі материалдарды, сондай-ақ интерактивті тақтаны да қолданады. Мұғалім өздік жұмыстың басында қайшымен жұмыс істеу ережесін оқушылардың есіне түсіреді.
Көпшілігі суретшілер қолданған әсерлегіш құралдарға сүйене отырып, ертегі кейіпкерлеріне мінездеме берді. №1 жұмыс дәптерінің 14, 15, 18-беттеріндегі тапсырмаларды орындады.		3) жасаған жұмысты талқылауларынан.
Кейбір оқушылар №1 жұмыс дәптерінің 16–19-беттеріндегі тапсырмаларды орындады.
Оқушыларға қалай қолдау		Бағалау Сабақта оқушыларды бағалау: 1) оқушылардың мұға- лімнің және оқулықта-	Құндылықтармен байланыс Анималист-суретшілер мен пейзажшылардың жұмыс- тарын, жанды табиғат фото- суреттерін көрсетіп, таби- ғатқа, туған өлкеге сүйіс-
көрсетесіз?
Сабақтың барысында
оқушыларды бағалайды:
Жарайсың, сен сұрақтарға