Сборник пословиц на трех языках

ГУ «Боскольская средняя школа отдела образования акимата Карабалыкского района»

Сборник

«Мақал-мәтелдердің ағылшын, қазақ және орыс тілдеріндегі баламалары»

«Эквиваленты пословиц на английском, казахском и русском языках»

«Equivalents of proverbs in the English, Kazakh and Russian languages»

Составители: Зикирова Д.Ж., Курмангалиева Г.М., Бостанбаева З.М.

Босколь, 2017 год

Аннотация

В данном сборнике представлены наиболее употребительные пословицы и фразеологизмы на трех языках: казахском, английском и русском.

Сборник предназначается для широкого круга читателей. В школьной практике она может служить пособием для учителей по развитию навыков устной и письменной речи учащихся.

Пословицы украшают нашу речь, придают ей особый колорит и очарование. Они являются отражением мудрости народа, передают его дух и своеобразие.

Настоящий сборник содержит около ста пятидесяти казахских, русских и английских пословиц. Русские пословицы отобраны по принципу наличия английского и казахского эквивалента, передающего общий смысл высказывания.

Пословица — это краткое общеупотребительное изречение, заключающее в себе общее суждение или наставление на какой-нибудь случай жизни. Обыкновенно пословицы создаются непосредственно народом, но иногда заимствуются из литературных произведений. В живой речи пословицу можно обратить в поговорку, равно как и поговорка может превратиться в пословицу: «Сваливать с больной головы на здоровую» — поговорка; «Сваливать с больной головы на здоровую не накладно» — пословица.

Сборник пословиц является самостоятельной работой наряду со словарями фразеологизмов и сборниками крылатых слов и выражений. Дело в том, что пословицы отличаются как от фразеологизмов, так и от крылатых выражений.

Мақал-мәтелдердің ағылшын, қазақ және орыс тілдеріндегі баламалары.

Эквиваленты пословиц на английском, казахском и русском языках.

Equivalents of proverbs in the English, Kazakh and Russian languages.

№	Қазақ тілі	Орыс тілі	Ағылшын тілі
1	Таңдағы піскен құйрықтан әзіргі шікі өкпе артық	Лучше синица в руках, чем журавль в небе	A bird in the hand worth  two in the bush
2	Жігіттің түсіне қарама, ісіне қара	Видна птица по полету	A bird may be known by its song
3	Екі кеменің басын ұстаған суға кетеді	За двумя зайцами погонишься, ни одного не поймаешь	All covet, all lose
4	Кісінің шырайына қарама, райына қара	Снаружи–глянец, внутри мерзавец	A fair face may  hide a foul heart
5	Қауын пәлегінен ұзамайды	Яблоко от яблони далеко не падает	As the tree, so the fruit
6	Не ексең, соны орарсың	Что посеешь, то и пожнешь	As you brew, so must you drink; as a man sows, so shall he reap
7	Тілі – тәтті, көңілі қатты	На языке мед, а под языком лед	A honey tongue, a heart of gall
8	Басы қату болса, аяғы тату болар	После грозы ведро, после горя радость	After rain comes fair weather
9	Кісіні сөзінен емес, ісінен таны	Не по словам судят, а по делам	Actions speak louder than words
10	Жақсы сөз жұбатар, жаман сөз жылатар	Ласковое слово и кость ломит	A soft answer turns away wrath
11	Жақсы әйел жаман еркекті түзетеді	У хорошей жены и плохой муж будет молодцом	A good wife makes a good husband
12	Қолы қимылдамағанның аузы қимылдамас	Без труда не вытащишь и рыбку из пруда	A cat in gloves catches no mice
13	Кісіні досына қарап бағала	Скажи мне кто твой друг, и я скажу тебе, кто ты	A man is known by the company he keeps
14	Жүз сомың болғанша, жүз досың болсын	Не имей сто рублей, а имей сто друзей	A friend in court is better than a penny
15	Шошыған ат алысқа қашар	Пуганная ворона куста боится; обжегшись на молоке, будешь дуть и на воду	A burnt child dreads the fire
16	Адамды сөзінен емес, ісінен таны	Не по словам судят, а по делам.	Actions speak louder than words
17	Дос басыңа іс түскенде танылады	Друг познается в беде	A friend in need is a friend indeed
18	Өлім ісіңе де, түсіңе де қарамайды.	Сколько ни жить, а смерти не отбыть	All men are mortal
19	Жарқырағанның бәрі алтын емес	Не все золото то, что блестит	All are not hunters that blow the horn
20	Ойнақтаған бота от басады	Кому на месте не сидится, тот добра не наживет.	A rolling stone gathers no moss
21	Аттан тай озады, атадан бала озады	И плохой жеребенок может превратиться в хорошую лошадь	A ragged colt may make a good horse
22	Кәрі ит тектен-тек үрмейді	Старый ворон даром не каркает. Старая собака на пустое дерево лаять не станет.	An old dog barks not in vain
23	Жақсы ат қамшы салдырмас	Не хлещи кобылу, и лягать не станет	A good horse should be seldom spurred
24	Түйе ұрлаған да, түйме ұрлаған да – ұры	Семь бед — один ответ.	As well be hanged for a sheep as for a lamb
25	Қу ағашқа жас ағаш сүйенеді	Маленькая собачка лает — большой подражает.	As the old cock crows, so doth the young
26	Қорыққанға қос көрінер	Ночью все кошки серы	All cats are grey in the dark
27	Ит үргеннің бәрі ұры емес	Сперва рассуди, а потом осуди	All are not thieves that dogs bark it
28	Атқа міңгің келсе, еріңді сайла	Любишь кататься, люби и саночки возить	After dinner comes the reckoning; if you dance you must play the fiddler
29	Еңбек ет те, мақтан, ойнап күл де, шаттан	Мешай дело с бездельем, проживешь век с весельем	All work and no play makes Jack a dull boy
30	Ажал ажарға қарамайды	Двум смертям не бывать, а одной не миновать	A man can die but once
31	Дос жылатып айтар, дұшпан күлдіріп айтар	Недруг поддакивает, а друг спорит	A friend’s frown is better than a foe’s smile
32	Шеберді шеге қағысынан таны; малды тапқанға баққыз	Каков мастер, таково и дело	As is the workman so is the work
33	Битке өкпелеп, тоңыңды отқа жақпа	Осердясь на блох, да и шубу в печь	Burn not your house to rid it of the mouse
34	Ісіңді тындыр да, ойланбай қыдыр	Сделал дело, гуляй смело	Business before pleasure
35	Таңдағы піскен құйрықтан әзіргі шикі өкпе артық	Лучше синица в руках, чем журавль в небе	Better an egg today than a hen tomorrow
36	Жолға шықсаң, жолда сыңды сайлап ал	Человека узнаешь, когда с ним пуд соли съешь	Before you make a friend eat a bushel of salt with him
37	Жаман қауымның жақсысы болғанша, жақсы қауымның жаманы бол	Лучше быть головой собаки, чем хвостом льва	Better be the head of a dog than the tail of a lion
38	Ысқырған жылан шақпайды, үреген ит қаппайды; дүрілдеп келген жаудан, күлімдеп келген жау жаман	Собака, что лает — редко кусает.	Barking dogs seldom bite
39	Өлімнен ұят күшті	Лучше славная смерть, чем позорная жизнь	Better a glorious death than a shameful life
40	Ештен кеш жақсы	Лучше поздно, чем никогда	Better late than never
41	Кісі еліңде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан бол	Лучше царствовать в аду, чем быть рабом в раю	Better to reign in hell than serve in heaven
42	Арзанның сорпасы татымас; Сырты жылтырауықтың, іші қылтырауық	Дешево, да гнило	Cheapest is the dearest
43	Тамшы тама берсе, тас жарады	Капля и камень точит	Constant dropping wears away a stone
44	Біреуге ор қазба, өзің түсесің	Не рой яму другому, сам в нее попадешь	Curses like chickens come home to roost
45	Көрпеңе қарай көсіл	По одежке протягивай ножки	Cut the coat according to the cloth
46	Событию предшествуют его предвестники	Болидиған мевә чечигидин билинәр; болидиған он йешида баш болур, болмайдиған атмиш яшта яш болур	Coming events cast their shadows before
47	Асатпай жатып құлдық деме	Не говори «гоп», пока не перепрыгнешь	Don’t halloo till you are out of the wood
48	Ат мінбей, атыңды мақтама	Цыплят по осени считают	Don’t count your chickens before they are hatched
49	Жатқан жыланның құйрығын баспа	Не буди лихо, пока лихо спит	Don’t trouble trouble until trouble troubles you
50	Екі кеменің басын ұстаған суға кетеді	За двумя зайцами погонишься, ни одного не поймаешь.	Dogs that put up many hares kill none; If you run after two hares, you will catch neither
51	Қарға қарғаның көзін шұқымайды	Ворон ворону глаз не выклюет	Dogs does not eat dog; Hawk will not pick out hawk’s eyes
52	Көп сөз, бос сөз	Нужны дела, а не слова.	Deeds not words
53	Ажал ажалға қарамайды	Смерть не спросит, придет да скосит	Death when it comes will have no denial
54	Өлім ортақ, жау – серік	Смерть всех равняет	Death is the grand leveller
55	өз үйім, өлең төсегім	В гостях хорошо, а дома лучше	East or West home is best
56	Жаңбырдың соңы – күншуақ, қайғының соңы – қуаныш	Будет и на нашей улице праздник	Every dog has his day
57	Сиыр баласын торпағым дер, қарға баласын аппағым дер	Всяк кулик свое болото хвалит	Every cook praises his own broth
58	Оқу – инемен құдық қазғандай	Через тернии к звездам	Every path has a puddle
59	өнеге- өте тиімді өсиет	Пример лучше наставления	Example is better than precept
60	Қазақта айран көп, орыста мейрам көп	Сколько стран, столько обычаев. Во всяком подворье свое поверье.	Every country has its customs
61	Адам қатесіз болмас, көл бақасыз болмас	И на старуху бывает проруха	Even an experienced person can make mistakes
62	Көп түкерсе көл етер	Кто ждет, тот дождется.	Everything comes to him who knows how to wait
63	Жаман айтпай, жақсы жоқ	Нет худа без добра.	Every dark cloud has a silver lining
64	Сен салар да, мен салар, атқа жемді кім салар	У семи нянек дитя без глазу.	Everybody’s business is nobody’s  business
65	Өмір тәжірибесі- ақыл-ойдың көзі	Жизненный опыт – основа  мудрости	Experience is the mother of wisdom
66	Айтылған сөз атылған оқпен тең	Слово не воробей, вылетит не поймаешь	First think, then speak
67	Балық бастан бұзылады, сараң астан бұзылады	Рыба с головы гниет	Fish begins to stink at the head
68	От пен су – тілсіз жау	Огонь да вода – супостады	Fire and water are good servants, but bad masters
69	Бақытқа жету оңай, оны ұстап тұру қиын	Найти счастье легко, да трудно его удержать	Fortune is easily found, but hard to be kept
70	Ақымақ болдырам деп, болдырады	Поспешишь – людей насмешишь	Fool’s haste is no speed
71	Бүгін бар – ертең жоқ	Разом густо, разом пусто	Feast today and fast tomorrow
72	Бір кісінікі мақұл, екі кісінікі ақыл	Одна голова хорошо, две лучше	Four eyes see more than two
73	Шошқаға оқалы шапан жапсаң да, балшыққа батқанын қоймайды	Посади свинью на стол, она и ноги на стол	Give him an inch and he will take an ell
74	Жақсы сөз – жарым ырыс	Ничего не стоит сказать доброе слово, а польза от него большая	Good words cost nothing and are worth much
75	Сөзі көптің ісі аз	Не спеши языком, а торопись делом	Great talkers are little doers
76	Екі кеменің басын ұстаған суға кетеді	За двумя зайцами погонишься, ни одного не поймаешь.	Grasp all, lose all
77	Денсаулық зор байлық	Здоровье дороже денег	Good healthy better than wealth
78	Дос сыртыңнан мақтар, дұшпан көзіңе мақтар	Хороший друг в лицо ругает, а за глаза хвалит	He is a good friend that speaks well of us behind our backs
79	Аз сөйле де, көп тыңда	Больше слушай, меньше говори	Hear much, speak little
80	Сөз сүйектен өтеді, таяқ еттен өтеді	Брань на вороту не виснет	Hard words break no bones
81	Ауру кетеді, мінез кетпейді; қисық ағаш қиыспайды, қыңыр кісі сыйыспайды	Горбатого могила исправит	He who is born a fool is never cured
82	Асықпаған арбамен қоянға жетер	Тише едешь, дальше будешь	Hasty climbers have sudden falls
83	Адамды түсіне қарап таныма, істеген ісіне қарап таны	Красив тот, кто красиво поступает	Handsome is as handsome does
84	Шегірткеден қорыққан егін екпес	Волков боятся – в лес не ходить	He that is afraid of wounds must not come near a battle
85	Балалы үй – базар, баласыз үй – қу мазар	У кого нет детей во грехе живет	He that has no children knows not is love
86	Өткелін білмей өзенге түспе	Не зная броду, не лезь в воду	He knows the water the best who has waded through it
87	Еңбексіз жеміс болмас	Без труда не выташищь и рыбку из пруда	He who would catch fish must not mind getting wet
88	Өтірікшінің шын сөзі зая	Кто раз обманет, того век подозревают	He that once deceives is ever suspected
89	Жаман айтпай жақсы жоқ	Без худа добра не бывает	It is ill wind that blows nobody good
90	Сырты жалтырауықтың, іші қалтырауық	Не красна изба углами, красна пирогами	It is not the gay coat that makes the gentleman
91	Күлме досқа, келер басқа	Не смейся, горох, - не лучше бобов	Jeerers must be content to be taste of their own broth
92	Ақымақ адамды асырасаң, аузы-басыңды қан етер	С дураками шутить опасно	Jest with an ass and he will flap you in the face with his tail
93	Аз сөйлеп, көп тыңда	Меньше говори, больше слушай	Keep your mouth shut and your ears open
94	Білім – күш	Знание – сила	Knowledge is power
95	Кең ойлаған, кем ойламас	Сперва подумай, а там скажи	Learn to say before you sing
96	Ананың ізін қыз басар, атаның ізін ұл	Кто от кого, тот и в того	Like father like son, like mother like daughter
97	Өтіріктің құйрығы бір-ақ тұтам	На лжи далеко не уедешь.	Lies have short legs
98	Атқа міңгің келсе, еріңді сайла	Любишь кататься, люби и саночки возить. Кто гостю рад, тот и собачку его накормит.	Love me, love my dog
99	Өлгеннің артынан өлмек жоқ	Покой мертвым, а живое живым	Let the dead bury the dead
100	Болар іс болды, болуы сіңді	Что было, то прошло и быльем поросло. Кто старое помянет, тому глаз вон.	Let bygones be bygones
101	Көзден кеткен, көңілден де кетеді	С глаз долой – из сердца вон	Long absent soon forgotten
102	Екі тау қосылмайды, екі ел қосылады	Гора с горой не сдвинется, а человек с человеком свидятся	Man may meet but mountains never
103	Асықпаған арбамен қоянға жетеді	Тише едешь, дальше будешь	Make haste slowly
104	Ауру батпандап кіріп, мысқалдап шығады	Беда приезжает верхом, а уезжает от нас пешком	Misfortunes come on wrings and deport on foot
105	Болат қап түбінде қалмас	Шило в мешке не утаишь	Murder will out
106	Күшікті үруге үйретпе	Не учи ученого	Never offer to teach fish to swim
107	Ақылдың артықтығы жоқ	Маслом кашу не испортишь	Never too much of a good thing
108	Киіміне қарап қарсы алады, біліміне қарап, шығарып салады	По одежке встречают , по уму провожают	Never judge a book by its cover
109	Бүгінгі істі ертеңге қалдырма	Не откладывай на завтра то, что можешь сделать сегодня	Never put of till tomorrow that you can do today
110	Ат баспаймын деген жерді үш басар, ер көрмеймін деген жерін үш көрер	Не плюй в колодец, пригодится воды напиться	Never cast dirt into that fountain of which you have sometime drunk
111	Жаның өртенсе, жасыра алмайсың	Любовь не пожар, загорится – не потушишь	No herb will cure love
112	Бейнетсіз рахат жоқ	Без труда не вытащишь и рыбку из пруда.	No pains, no gains; No grass grows on his heel
113	Ақиқат – қылыштан өткір	Ничто не ранит больше правды	Nothing hurts more than truth
114	Бір құмалақ бір қарын майды шірітеді	Ложка дегтя в бочку меда	One drop of poison infects the whole tune of wine
115	Қол қолды жуса, қол бетті жуар	Услуга за услугу	One hand washes the other
116	Бір құмалақ бір қарын майды шірітеді	Одна паршивая овца все стадо портит.	One scabbed sheep will mar a whole flock; The rotten apple injures it’s neighbours
117	Ауру кетсе де, мінез кетпес	Привычка – вторая натура	Once a priest, always a priest
118	Шошыған ат алысқа қашар	Пуганая ворона куста боится. Обжегшись на молоке, будешь дуть и на воду.	Once bitten, twice shy
119	Алдын алу – ауруды жеңу	Предупреждение – лучшее лечение	Prevention is better than cure
120	Тағат пен еңбек, бәрін де жеңбек	Терпение – добродетель	Patience is a virtue
121	Сабыр түбі – сары алтын	Терпение все превозмогает	Patience is a plaster for all sores
122	Аузы қисық болса да, байдың баласы сөйлесін	Мертвый да богатый не бывает виноватый	Possession is nine points of the law
123	Жеті рет өлшеп, бір рет кес	Семь раз отмерь, один раз отрежь	Score twice before you cut once
124	Асыл сөзге өлім жоқ	Ласковое слово не трудно, а споро	Soft fire makes sweet malt
125	Темірді қызғанда соқ	Куй железо, пока горячо	Strike while the iron is hot; make hay while the sunshine
126	Көз көрмей, көңіл сенбейді	Пока не увижу, не поверю	Seeing is believing
127	Көп сөз – көмір, аз сөз – алтын	Сказано – серебро, не сказано – золото	Speech is silver but silence is gold
128	Жоққа тұз да қант	На безрыбье и рак рыба	Something is better than nothing
129	Сұлу сұлу емес, сүйген сұлу	Красота – в глазах любящего	There is good wife in the country and every man thinks he has her
130	Біреуге ор қазсаң, өзің түсесің	Вставлять палки под колеса	To put a spoke in somebody’s wheel
131	Бір оқпен екі қоянды ату	Убить двух зайцев одним выстрелом	To kill two birds with one stone
132	Қамысты жаққанмен шоғы болмас, көк суды ішкенмен тоғы болмас	Ловить рыбу в мутной воде	To fish in troubled waters
133	Жел тұрмаса, шөптің басы қимылдамайды	Нет дыма без огня	There is no smoke without fire
134	Біткен іс –  піскен жеміс	Конец – делу венец	The end crowns the work
135	Қарға қарғаның көзін шұқымайды	Вор вора не обидет	There is honor among thieves
136	Үкісіз қыз болмас, тікенсіз гүл болмас	Нет розы без шипов.	There is no rose without a thorn
137	Адамнан ала да қуады, құла да туады	В семье не без урода	There is a black sheep in every flock
138	Тіл тас жарады, тас жармаса, бас жарады	Не ножа бойся – языка	The tongue is not steel yet it cuts
139	Әр нәрсе өз уақытында сәнді	Время времени работник; всякому овощу свое время	The morning to the mountain, the evening to the fountain
140	Жазда маңдайы терлемегеннің, қыста қазаны қайнамайды	Кто ленив сохой, тому весь год плохой	They must hunger in winter that will not work in summer
141	өткен күн – аққан су, қайтара алмайсың	Прошлого не вернешь	Things past cannot be recalled
142	Уақыт – ұлы емші	Время – лучший лекарь	Time is the best healer
143	Жақсы ит өлгенін көрсетпес	Хорошо дешево не бывает	The best fish swim near the bottom
144	Ат қайда жүрсе, арба солай жүреді	Куда иголка, туда и нитка	The wagon must go whither the horses draw it
145	Болар іс болды, бояуы сіңді	Сделанного не воротишь	What is done can not be undone
146	Өмір бар жерде, үміт бар	Надежда умирает последней	While there is life there is hope
147	Отыз тістен шыққан сөз отыз рулы елге тарайды	То, что известно троим, известно всем	When three know it, all know it
148	Жақсы байқап сөйлер, жаман шайқап сөйлер	Умей вовремя сказать, вовремя смолчать	Words are the wise man’s counters and the fool’s money
149	Көршің соқыр болса, бір көзіңді қысып жүр	С кем поведешься, от того и наберешься	You can’t touch pitch without being defiled
150	Кәрі қойдың басы піскенше, жас қойдың басы арса-арса болар	Пока солнце взойдет, роса очи выест.	While the grass growns, the horses starves

Фразеологизмдердің ағылшын, қазақ және орыс тілдеріндегі баламалары. Эквиваленты фразеологизмов на английском, казахском и русском языках. Equivalents of idioms in the English, Kazakh and Russian languages.

№	Қазақ тілі	Орыс тілі	Ағылшын тілі
1	Жалғанды жалпағынан басу	Баловень судьбы	A bed of roses
2	Аузын буған өгіздей	Божья коровка	A person of few words
3	Жұлдызы оңынан туу	Родиться в рубашке	Be born with a silver spoon in one’s mouth
4	Құр қиял	Строить воздушные замки	Build castles in Spain
5	Мұзға отырғызу	Белыми нитками шито	Cock and bull story
6	Көкірегі қарс айырылу	Слезами горю не поможешь	Cry over spilt milk
7	Иненің жасуындай	Капля в море	Drop in the bucket
8	Тіс жармау	Держать язык за зубами	Hold one’s tongue
9	Бетке шірке болу	Сесть в лужу	In the soup
10	Алақанға қарау	Ждать у моря погоды	Kick one’s heels
11	Төбеге жай түскендей	Как гром среди ясного неба	Like a bolt from the blue
12	Бүйректен сирақ шығару	Делать из мухи слона	Make a mountain out a molehill
13	Қысыр әңгіме	Валять дурака	Monkeys business
14	Иненің жасуындай	Кот наплакал	Scarce hen’s teeth
15	Жер қаптыру	Бабушкины сказки	Tell it to the marines
16	Көзіне топырақ шашу	Насолить кому-либо	To cook someone’s goose
17	Кежегесін кейін тарту	Бить баклуши	Twiddle one’s thumb
18	Иығына су кету	Вылезти из кожи вон	Work fingers to the bone
19	Құрғақ уәдемен қуырдақ қуыру	Бросать слова на ветер	Whistle in the wind
20	Қас қарайғанда	Когда рак на горе свистнет	When hell freezes