Сценарий мероприятия,посвящённое к юбилею Ахмеда Джачаева

Экранда шаирни суратлары ,ону йыры «Эрпели яным,эрпели жаным» деген йырлана. Сонг  Эрпели гьакъында шиърусу охула.

Муаллим: Шу сатырланы оьзюню ата юрту Эрпелиге багъышлагъан шаирибиз Агьмат Жачаевни 70 йыллыгъына байлавлу адабият ахшамыбызны ачма сюемен.Сёз бериле мени кёмекчи къызларыма:

1къыз: Агьмат  Жачаев-белгили къумукъ шаир 1939 йылда Эрпели юртда тувгъан.Дагъыстан пачалыкъ университетни битдирген.1980 йылдан берли язывчуланы союзуна гире.Шаирни поэзиясы булан охувчулар 1966 йылдан таныш болма башлагъан.Ону биринчи шиъруларындан бир байламы-1966йылда «Дослукъ» альманахда ва 1970 йылда «Яшлыкъны сеси» деген ат булан белгиленген яш шаирлени шиъруларыны жыйымында арагъа чыкъды.Амма биринчилей язылгъан сатырларынданокъ да яш шаирни сёзге уьттюлюгю, поэзияда мекенли кюйде пагьмусун, ону талпынывлу юрегин, намусгъа- адилликге абур этеген гьислерин охувчулар сезмеге болдулар.

2 къыз: Сакъат тюгюл давда болуп,

                Ана тилин якълагъанлар

                Аямайлы санларын

                Сакъат чы бар,сав да болуп,

                Сандыкъларда сакълагъанлар

                Шо гюнлерде жанларын.( «Сакъат ким, сав ким».)

1 къыз: Гьалиги къумукъ  поэзияны инг гёрмекли янын суратлама къарасакъ Агьматны яратывчулугъу онда оьз мекенли ерни тутагъаны гёрюнюп тура. Ону булай китаплары басмадан чыкъгъан: «Ёлугъув», «Атланаман», «Ана-бала», « Ёллар», «Ягъалагъа яз гелген», «Сююв гечмей», «Акъ тайым».

2 къыз: Рус тилге гёчюрюлюп де  айрыча 4 китабы чыгъарылды: «Гёк ягъалар»( «Синие берега»), «Рагьмулу Нюгьбек»( «Добрый Нюгьбек»), «Къанатлар»(«Крылья») ва «Къушланы гёзюнден къарагъанда»(«Глазами птиц»).

1къыз: А. Жачаевни асарлары Москвада ва Ростовда рус тилде 1980 йылдан тутуп чыкъма башлады. «Истоки» ва «Дон» деген альманахларда, сонг да «Поэзия» деген  альманахда  бир нече керенлер «Молодая гвардия» журналда Магьачкъалада рус тилде чыгъагъан журнал газетде.

2къыз: Олардан бирлери рус ва тюрлю-тюрлю дагъыстан тиллерден къайры , бир нече башгъа тиллеге таржума этилип де белгили болду. Мисал учун, 1986 йылда-литва тилде чыгъагъан «Гиччи юлдуз» деген юлдузну 10№,1988 йылда италиян тилде чыгъарылагъан «Ля носа варсей» деген газетни № 6.

1къыз: Шаир оьзюню гьар асарын гьар якъдан ёнуп-чабып,бары да янларын мекенлешдирип ,сонг охувчугъа етишдирме гьаракат  этегени, баргъан сайын пагьмусу ачылагъаны гёрюне. Шаирни аслу- оьзек темаларындан дёртюсюн айтма ярай, олар да – ана,табиат,сююв, дав ва парахатлыкъ. Артда эсгерилген тема ( дав ва парахатлыкъ),озокъда, гьали яшавда инг гереклилеринден  бириси- Агьмат Джачаевни пикрусу булан айтгъанда ,давгъа къаршы язылгъан чакъы шиърулардан,поэмалардан эсе, давну къурбанларыны къабурлары кёп. Муна шо саялы да, давну темасы гьали де битмеген, къурбанланы авлетлерини-наслуларыны юреклеринден таймагъан.

«Давну кюлю»деген шиърусу охула.

2 къыз: Дав тема булан янаша сююв тема да аралашып геле.Сююв тема гьар къачан да дюнья адабиятында гёрмекли ер тута гелген .Неге десегиз, гьар къайсы авторну да гьис дюньясына ол сююв темагъа нечик янашагъанына гёре багьа бериле. Агьмат Жачаевни назик десенг назик,ярыкъ десенг ярыкъ, айтма бир агъымлы-англы лирикасын сююв темасыз гёз алгъа гелтирме бажарылмай.

1 къыз: Шаирни сююв лирикасыны игити таза ва гьалал сюювню есири экенлик мунаман деп  гёрюнюп турагъангъа шагьат боласан. Шо ягъындан алгъанда, Агьмат Жачаевни «Аривюм» деген бу янгы китабына гирген сююв шиъруларыны ва сонетлерини къайсы да къурчун къандырардай язылгъан.

Мисал учун,айрокъда, «Сына мени» деген сонетдеги бу сатырланы къайтарып-къайтарып охума хошунг геле.

«Сына мени» , « Бирчебиз» деген шиърулары  охула.

2къыз:А.Жачаев сююв лирикасын язагъан заманда къайдагъы къычырыкъ ,къулакъ ялкъдырагъан, тиш къаматардай кёп чайналгъан сёзлерден болгъан чакъы къача.Бу пикруну гертилиги «Сёз берсенг» деген шиърудагъы сатырлар хасокъда арив аянлап ала.

«Сёз берсенг», « Сююв дейбиз»  деген шиъру охула.

1 къыз:  Озокъда, йырлагъыз деп тилеп турагъан , бир охугъандокъ алай арив англашылагъан, оьзлени темалары гьавадан тюгюл , яшавдан алынгъан булай ва бугъар ошайгъан поэзия асарланы язма уста болмагъан эди буса, айтылгъан йыравларыбыз А.Жачаевни  сююв лирикасын сююп йырламас эди.

Р.Гамзатова йырлайгъан «Сююнемен» деген сарын  йырлана.

2къыз: « Аривлюк дюньяны къутгъарар» деп негьакъ айтылмагъан. Къатын- къызланы аривлюгю де , дюньяны аривлюгю де бир-бирин нечик  безейгени, бир-бирини аривлюгюн олар  нечик ачагъанны  Агьмат Жачаевге уьйретме тюшмей , шону ол кимден де яхшы оьзю биле. Дагъы ёгъесе , « Арив къатынлар» деген шиърусун булай арив язма ону пагьмусу- гючю чатмас эди.

«Арив къатынлар» деген шиъру охула.

1къыз: Автор бу теманы «Сен пашманда» деген сонетинде де арив чечме бажаргъан. Аривю пашманда сонетни лирика игитине гёзге тюртсе, гёз гёрмесдей къарангылыкъ къоба, сюйген юреги юз  еринден сызлай, юзюне къайгъы пердев къаплангъандай болуп ол булай яза.

«Сен пашманда», «Сюймей нетерсен» деген шиърулар охула.

Сююв теманы ачыкъ эте туруп, ол сююв болмаса деген соравгъа да жавап бере.

«Сююв болмаса»,  «Сююв сёнсе», « Сени гёремен» деген шиърулар охула.

2къыз:  Бир шо юрек, гьар къачан сен къарасанг,

               Бизин учун насип тилер Аллагьдан.

               Антдыр сизге, эгер бир зат сакъласа,

               Бир шо юрек сакълар бизин балагьдан.

А.Жачаевни гьар сатырында анагъа бакъгъан сюювю тамызып тура. Гелигиз, биз гьали огъар  шагьат болайыкъ.

«Аналаны алгъышлайыкъ бир  башлап», «Ана-Ватан», «Ягъаларсыз болмай оьзен акъмагъа», «Огь, аналар , къыйналмагъыз оьзюгюз», «Ананы вёреси» деген шиърулар  охула.

1къыз: А.Жачаевни шиърулары рус тилде де арив чалына. Биз ону «Эртен этди къырыйымдан таймайлы» деген шиърусуна къумукъча ва русча тиллерде тынглайыкъ.

2къыз: Гьали буса шаирни сёзлерине салынгъан йыргъа тынглайыкъ.(йыр салына)

«Анасы оьлгенде йыламагъан улангъа» деген шиъруну муаллим оьзю охуй.

1къыз: « Ата гетсе дюньядан – ярты етим, ана гетсе- сав етим» бу халкъны сёзлери негьакъ айтылмай. Гертиден де, биз , барыбызда аналарыбызны алдында уллу борчдабыз. Биз олагъа не заманда да бизден гечмекни тилеме герекбиз.

«Гечип къой» деген шиъру охула.

2 къыз: Яшлар нелер этип къойса да, аналар олардан гьар заманда гече. Шу сёзлени ачыкъ эте А.Жачаев «Ана бала» деген шиърусунда.

Шиъру охула ва гиччирек сценка юрюле.

1 къыз: Бугюнгю адабият ахшамыбызны биз А.Жачаевни «Аш гесек» деген поэмадан гесекни эсгерип тамамлама сюер эдик.

«Аш гесек» деген поэмадан гесек охула.

2 къыз: Гелигиз ,биз гьали сёз берейик бизин шаирибиз А.Жачаевге.

(диск салына А.Жачаев шиъру охуй).