Тема "Аергыч һәм аның белдерелүе"

Тема: Аергыч  һәм аның белдерелүе.

Укытучы: Әхмәтова Г.Н.

Максат: 1. Аергыч һәм аның нинди сүз төркемнәре белән белдерелүе турында мәгълүмат бирү.

                 2. Укучыларны мөстәкыйь фикерләргә, белем алырга, алган  белемнәрне файдаланырга          өйрәтү.

3. Укучыларның сөйләм телен үстерү, туган телгә хөрмәт тәрбияләү.

Җиһазлау:компьютер, презентация, музыка, эшләү өчен кәгазьләр, карточкалар.

Методы: әңгәмә, төрле биремнәр үтәү, сорау-җавап.

Тибы: яңа материалны өйрәтү дәресе.

Дәрес барышы.

I.                    Оештыру өлеше. Укучыларның  белемнәрен актуальләштерү.

Исәнмесез! Хәерле көн укучылар, килгән кунаклар! Бүген бездә татар теле дәресе. Әйдәгез, бер-беребезгә карап елмайыйк та, дәресебезне башлыйк.

II.                 Үткән дәрес материалын искә төшерү. (Мэнеэдж мэт )

1.Тәмамланган интонация белән әйтелеп, уй- фикерне хәбәр итә торган сүз яки сүзләр тезмәсе:

А. Сүзтезмә

Б. Җөмлә

В. Тезмә сүз

 2.Үзара бәйләнешкә кереп, аерым бер төшенчәгә төгәллек бирә торган ике яки берничә сүздән торган төзелмә.

А. Сүзтезмә

Б. Җөмлә

В. Тезмә сүз

3.Баш кисәкләрдән кала башка кисәкләре дә булган җөмлә.

    А. Җәенке

    Б. Җыйнак

4. Җөмләдә бер-берсенә буйсынып килгән сүзләр арасында бәйләнеш төре:

      А. Тезүле

        Б. Ияртүле

5. Җөмләдә,  баш килештәге исем яки зат алмашлыгы белән белдерелгән  җөмлә кисәге:

А. Хәбәр

Б. Ия

6. Нәрсәгә нигезләнеп җөмләләр хикәя, сорау, боеру җөмлә төрләренә бүленә?

А. Нинди тойгы белән әйтелүгә

Б.Сөйләүченең  нинди максат белән әйтүенә

В.Иярчен кисәкләр булуга

7. Җөмлә азагында нинди тыныш билгесе кирәк? “Нинди ямьле безнең ил “

А. Нокта

Б. Сорау

В. Өндәү

 Укучылар тест биремнәрен үтиләр, сорауларның дөреслеген бер-берсе белән алыштырып тикшерәләр һәм бәялилә.

1)     Б              3)А             5)Б      7) В

2)     А               4)Б             6)Б

Билге кую өчен таләпләр.

“5” ле – хатасыз

“4” ле – 2 хата

“3” ле -3,4 хата

“2” ле – 5 хата

III.               Яңа теманы аңлату.

Минем тугрылыклы дустым бар.

-         Әйдәгез укучылар, җөмләнең баш кисәкләрен табыйк.

-         Җөмләнең иясе- дустым,  хәбәре- бар.

-         Җөмләнең баш кисәкләре нинди сүз төркеме  белән белдерелгән?

-         Җөмләнең иясе – исем, хәбәре- хәбәрлек сүз белән белдерелгән.

-         Дустым турында җөмләдә нәрсә әйтелгән?

-         Дустым тугрылыклы.

-         Нинди сорау куеп була?

-         Нинди соравын.

-         Нинди сүздән сорау куеп була?

-         Дустым сүзеннән.

-         Нинди сорау?

-         Нинди?

-         Димәк, бу нинди соравына җавап булып килгән сүз нинди сүз төркеме?

-         Бу-сыйфат сүз төркеме.

-         Бу җөмләдә сыйфат булып килгән сүз нинди сүзне ачыклап килә?

-         Дустым сүзен.

-         Дустым сүзе нинди сүз төркеме?

-         Исем

-          Нинди  соравына җавап биргән сүз нинди шартлы билге белән билгеләнә?

-          Дулкынлы сызык

-          Дулкынлы сызык белән билгеләнгән сүз төркеме аергыч дип атала һәм ул җөмләнең иярчен кисәге була.

-          Димәк, аергыч җөмләдә нинди сүз төркемен ачыклап  килде?

-         Аергыч җөмләдә исемне ачыклап килде.

-         Нинди сорауга җавап бирде?

-         Нинди соравына җавап бирде.

  Слайд.  Тугрылыклы (аергыч) дустым (аерылмыш)

Аергыч ачыклап килгән сүз аерылмыш дип атала.

 Слайд.     Безнең Миләүшә ич бу! (алмашлык)

                   Шакирның җитдилеге кимемәде. (иялек килешендәге исем)

                   Икесенең дә бите ут яна иде. (сан)

                   Вак яңгыр сибәли.(сыйфат)

                   Әйткән сүз – аткан ук. (сыйфат  фигыль)

                   Күп еллар үтте.(рәвеш)

Укучылар җөмләләрне укыйлар, аергычларны табалар, аларның нинди сүз төркемнәре белән белдерелүен ачыклыйлар.

-         Укучылар, нинди нәтиҗә чыгарырга мөмкин?

-          Аергыч алмашлык, сан,  сыйфат, рәвеш, исем яки исем урынында килгән башка сүз төркемнәре белән дә белдерелә.

-         Димәк, барлык мөстәкыйль сүз төркемнәре дә аергыч була ала.

-         Ә хәзер кагыйдә белән танышабыз. Укучылар кагыйдәне китаптан укып чыгалар.

-         Кагыйдәдән аергыч турында тагын нәрсәләр белдегез?

-         Сорауларын әйтеп чыгалар.

Ял минуты. Микс Фриз Груп структурасы.

-Барыгыз  да урыннарыгыздан торыгыз, музыка астында класс буйлап хәрәкәт итегез.(Музыка яңгырый)

-Музыка тынды.

-Татар телендә җөмләнең ничә баш кисәге бар, шуның буенча берләшегез.

-  Әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләре ничәү, шуның саны буенча берләшегез.

IV.              Ныгыту.

1.     Төркемнәрдә  эшләү.

Һәр төркемгә өчәр җөмлә бирелә.

1 төркемдәге укучылар аергычы исем белән белдерелгән җөмләләрне сайлап язалар.

2 төркемдәге укучылар аергычы сыйфат белән белдерелгән җөмләләрне сайлап язалар.

3 төркемдәге укучылар аергычы сан белән белдерелгән җөмләләрне сайлап язалар.

4 төркемдәге укучылар аергычы фигыль белән белдерелгән җөмләләрне сайлап язалар

Һәр өстәлдән җавапларны 2 нче номерлы укучылар укыйлар. Игътибар белән тыңлагыз, хаталарын төзәтегез.

-         Хәзер үз-үзегезгә бәя бирегез.Бөтен җөмләләрне дөрес тапкан булсагыз + билгесе, берсен табып берсен тапмасагыз ! билгесе куегыз.

2.     Дәреслек белән эш.

169 нчы  күнегү. Биремне укып чыгыгыз.Һәрбер өстәлдән чиратлашып тактада өченче номерлы укучылар эшли.( Дүрт җөмләне тикшерәбез)

3.     Рәсем буенча аергычлар кертеп, хикәя төзү.

V.                 Йомгаклау.

1.     Аергычның проектын төзегез.

2.-Ә хәзер дәрестә эшләгән өчен үз-үзегезгә бәя бирегез. 

А) Мин дәрестә бик актив булдым, эталон буенча эшли алам,дустыма ярдәм итә алам   -  “5”

Б) Мин материалны аңладым,эталон  буенча эшли ала – “4”

В) Мин аңладым, тик сорауларым калды, миңа ярдәм кирәк – “3”

3.Гомумиләштереп билгеләр кую

 4. Өйгә эш бирү.

169 нчы күнегү (5-14 җөмләләр)