Класс: 5 А, 5Б,
5В,5Г
Дата:12.03.2018 йыл
Уҡытыусы:Баҡыева Л.И.
Тема: Һорауҙарға яуаптар биреү.Ҡоштар ҡасан ҡайта? Ҡабатлау.
Маҡсат:
1. Тыуған яҡтың
тәбиғәтен һаҡчау, уға һөйөү тәрбиәләү.
2. Уҡыусыларҙа ҡоштарҙы
һаҡчау, уларға ярҙам итеү теләге тыуҙырыу.
3.Аң белемдәрен, телмәрен үҫтереү.
Дәрес барышы:
1.0йоштороу өлөшө:
А) Сәләмләү:
- һаумыһығыҙ.
Б) Дәрестең маҡсаты.
- Уҡыусылар, бөгөнгө
дәресебеҙҙе, гүзәл тәбиғәтебеҙҙе биҙәп торған ҡоштарға бағышлайлаясаҡбыҙ. Улар
хаҡында сығыштар тыңлап үтәсәкбеҙ, йомаҡтар ҡоясаҡбыҙ, уйындар уйнап,
мәғлүмәттәр туплап дәресте йомғаҡларбыҙ.
2.
Өй эшен тикшереү:
- Өй эше итеп ҡош
һүрәте төшөрөп килтерергә ине.
Күргәҙмә ойоштороу.
(эштәр бик матур эшләнгән, афарин, ҡоштарҙы яратыуығыҙ әллә ҡайҙан күренеп тора
эшләгәндәргә бишле билдәһе)
2.
Тиҙәйткес өҫтөндә эш:
Ҡара ҡарға ҡарҙан бара,
Ҡанаттарын ҡаға- ҡаға
Эй маҡтана, эй маҡтана:
Ҡанат остарына тағып,
Яҙғы хәбәр килдем алып,
Яҙ башлана! Яҙ башлана!
- Уҡытыусы тасуири
уҡый.
- Уҡыусылар эстән бер
нисә тапҡыр уҡыйҙар.
- Бер ике уҡыусы шәбәйә
барып өс тапҡыр уҡый.
2.
Яңы тема:
Ҡоштар беҙҙең
тормошобоҙҙо матур тауыштары менән биҙәй, тәбиғәтте матурлай, кешеләргә ҙур
файҙа ла килтерә. Улар зарарлы бөжәктәрҙе юҡ итә...Ҡоштарҙы һаҡлау, уларға
ярҙам итеү - беҙҙең төп бурысыбыҙ булып тора.
Әйҙәгеҙ бергәләп
“Ҡоштарҙы ашат’’ уйынын уйнап алайыҡ, һәр уҡыусы ҡоштар темаһына һөйләм уйларға
тейеш, һөйләме дөрөҫ итеп төҙөлгән булһа ҡошто тағараҡ эргәһенә ашарға элә,
һөйләме дөрөҫ түгел икән ҡошо ас ҡала.
Матур яҙыу минуты:
- Матур итеп ултырҙыҡ,
бөгөнгө датаны, теманы яҙып ҡуйығыҙ.
- Бер нисә һөйләмде матур итеп дәфтәргә яҙабыҙ.
Тумыртҡа - урман докторы.
Ҡоштар, беҙҙең дуҫтарыбыҙ.
2.
Телмәр үҫтереү күнекмәләре:
а.) Һүҙлек эше.
Хәбәр - весть
ҡара ҡарға - грачи
сыйырсыҡ - скворец
һандуғас - соловей
ҡарлуғас - ласточка
һабан турғайы - жаворонок
б.) Тексты сылбыр
буйынса уҡып, тәржемә итеү.
Ҡоштар ҡайсан ҡайта?
Ҡоштарҙы яҙ хәбәрселәре
тип атайҙар. Сөнки улар беҙгә яҙ ҡайталар. Март башында - ҡара ҡарғалар килә.
Егерме бишенсе мартта - сыйырсыҡтар, егерме һигеҙенсе мартта - һабан турғайҙары
ҡайта. Егерме алтынсы апрелдә - ҡарлуғастар, алтынсы майҙа - һандуғастар килеп
етә.
2.
Ял минуты: «Ҡоштар»
Ҡоштар осто, осто теҙелеп (ҡулдарҙы һелкетеү)
Остолар ҙа төштөләр. (ултыралар)
Ултырҙылар, ял иттеләр (сүкәйеү)
һәм тағы ла остолар, (ҡулдарҙы һелкетеү)
Остолар, остолар
Парта аҫтына боҫтолар. (урындарға ултырыу)
2.
Ҡоштар тураһында сығыш:
- Яҡшы, хәҙер бер нисә
ҡош тураһында тыңлап үтербеҙ:
Ҡара ҡарға.
Ул яҙҙы килтерүсе ҡош.
Улар күмәкләшеп, бер ағасҡа 10- 15 оя ҡороп йәшәйҙәр. 5- 6 бала сығаралар. Төрлө бөжәктәр менән туҡланалар. Көнөнә ул 8 меңгә
яҡын бөжәкте юҡ итә. Зарарлы бөжәктәрҙе ҡырып файҙа килтерә, яҙын яны шытып сыҡҡан игенде йолҡоп бер аҙ зыян килтерә.
Сыйырсыҡ.
Сыйырсыҡты халыҡ кеше
көлдөрөүсе тип тә атай. Ул бесәй булып мыяулай, тауыҡ булып ҡытҡылдай, баҡа булып баҡылдай, бала һымаҡ илай, һыҙғыра ла ала. Сыйырсыҡтар бөжәктәр, ҡорттар менән туҡлана. Улар парлашьт йәшәйҙәр,тәүлегенә
200- 300-гә яҡын бөжәкте юҡ итәләр.
Һабан турғайы.
Турғайҙан бер аҙ ҙурыраҡ. Юғарыла бер урында талпынып - талпынып һайрай. Күберәк ерҙә йөрөй, һырты сыбар,
ҡорһағы аҡ. Яланда, баҫыуҙарҙа йәшәй. Бөжәктәр, иген орлоғо менән туҡлана. Ояһы
ерҙә. 4-5 бала сығара. Ҡарлуғас.
Ояһы ҡая таштарҙа өй ҡыйыҡтарында, ағас ҡыуыштарында, ҡара балсыҡтан һылап эшләй. 2-3 бала сығара. Ҡанатлы бөжәктәр
менән туҡлана. Йәй буйына бер ҡарлуғас миллионға яҡын серәкәй, себен һәм башҡа бөжәҡтәр тота.
Һандуғас.
Урманда, һыу буйҙарында
кисен һәм төнөн һайрай. Ояһын ергә эшләй. Инә һандуғас йомортҡаларын баҫып
ултырғанда, ата һандуғас яҡындағы ағаста һайрап ултыра.Һандуғастар Африкаға
тиклем осоп китәләр.
Һығымта: Эйе, ҡоштар
бик файҙалы. Улар зарар
килтереүсе бөжәктәрҙе, ҡоротҡостарҙы ашайҙар. Шуға күрә ҡоштарға яңы оялар яһап өй ҡыйыҡтарына, ағастарға ҡуйырға кәрәк.
Ҡоштарҙың исемдәре
ниҙән алынды икән?
Уйлап ҡарағанығыҙ
бармы?
Бына тәбиғәт күҙәтеүсе
яҙмаһын иғтибар менән генә тыңлағыҙ.
Тумыртҡа ағасты
"туҡ туҡ" итеи суҡый.
Ҡарға “ҡар - ҡар” тип
аптырата.
Кәкүк “кәк - күк"
тип аҡыра.
Тартай "тар - ҙа тар" тип һөрән һала.
Ә Баҫыуҙағы бытбылдыҡ
“быт- былдыҡ булдыҡ" тип хәбәр тарата.
Һығымта: Уйлап ҡараһаң
исеменә есеме тап кил, мәҫәлән: Аҡҡош, Ҡара ҡарға, тауышына ла ҡарап ҡушылған
икән.
Карточка менән эш.
Тейешле хәреф ҡуйып
һүҙҙәрҙе күсереп яҙығыҙ.
...ндуғас.
кәк...к.
сый...рсыҡ.
ҡарл...ғас.
ҡар...- ҡарға.
т...рғай.
...айыҫҡан.
к..гәрсен.
өк....
тум...ртҡа.
...ркөт.
ҡарғ....
һаб...н – турғай.
күгәрс...н.
т...рна.
аҡ - ...ош.
ыл...сын.
“Уйла, эҙлә, тап!’’уйынын
үткәреп алайыҡ.
·
Был ҡыҙыҡлы һорауҙарға уйлап
ҡына яуап бирергә кәрәк.
Бер турғай турғай
булыр,
Ете турғай ни булыр?
(турғайҙар)
Был һайыҫҡан- һайыҫҡан,
Ә былары ни икән?
(һайыҫҡандар)
Осҡандары- күгәрсендәр,
Ә ҡалғаны ни булыр?
(һайыҫҡандар)
Яңғыҙы был ҡыҙылтүш,
Бөтәһе бергә ни булыр?
(ҡыҙылтүштәр)
Ҡара ҡарғалар йыйылған
,
Айырылғаны ни булыр?
(ҡара ҡарға)
Һығымта: Тимәк
исемдәргә (-ҙар, -ҙәр,), (-дар, -дәр,), (-тар,-тәр), (-лар, -ләр) ялғауҙары
ҡушылһа ниндәй һанды белдерә?
(күплекте)
·
Уҡыусылар, һайыҫҡанды икенсе
төрлө “нимә ҡошо”- тип йөрөтәләр, беләһегеҙме?
Уларҙы “хәбәр
килтереүсе” ҡоштар тип йөрөтәләр,
һайыҫҡан шыҡырлаһа
ололар- “изге хәбәргә”- тип юрай.
Бына беҙгә лә
нимәлер алып килгән әйҙәгеҙ әле укыйык нимә алып килде икән:
Һынамыштар.
·
Ҡоштар ҡар өҫтөнә төшһә - көн йылына.
·
Ҡоштар иртә килһә - йәй ҡоролоҡ була.
·
Сыйырсыҡтан алда турғай килһә - туҡлыҡ була.
·
Ҡарлуғас иртә килһә-көндәр
матурланыр
Йомғаҡлау:
·
Һынамыштар ни өсөн кәрәк?
·
Ҡоштар кешеләргә нимә килтерә?
·
Ниндәй ҡошто “урман докторы”
тиҙәр?
·
Ни өсөн “урман докторы” тиҙәр икән?
·
Ҡышлаусы ҡоштарға нимә
ҡурҡыныс? (аслыҡмы, һыуыҡмы)
·
Ҡоштарҙы тәбиғәтте һаҡлаусылар
тип әйтеп буламы?
·
Эйе, ҡоштар тәбиғәттең
матурлығын ғына түгел, ә тәбиғәтте һаҡлаусылар ҙа, кешегә ҙур файҙа килтереүселәр
ҙә. Уларҙы һаҡларға
кәрәк , ҡурҡытмаҫҡа, үлтермәҫкә.
Баһалау:
Өй эше:
Ҡош темаһына йомаҡ яҙып килергә.
1.
Тауҙан бейек, үләндән тәпәш. (турғай)
2.
Ҡөндөҙ йоҡлай, кис олой. (өкө)
3.
Ҡыш буйы һәм йәй буйы
Ҡыҙыл ситек кейгәне,
Күк ебәктән күлдәге
Ул һәр кемдең һөйгәне. (күгәрсен)
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.