Жануарлар анатомиясы бойынша"Құс анатомиясы" та0ырыбы бойынша ашық сабақ

Талдықорған агро-техникалық колледжі

Ветеринария                                                                   « Бекітемін»

Пәндер кафедра                                                             Директордың оқу ісі

Отырысында қаралды                                                  жөніндгі орынбасары 

Хаттама№7.2.03.                                                              Абыканова С.К.             

Кафедра меңгерушісі                                                       ___________________ 

___________________

Мұхамадиева Г.М.

____________________

«Жануарлар Анатомиясы» пәнінен

«Үй құстарының анатомиясы»

Тақырыбында өткізілген ашық сабақтың

Әдістемелік нұсқауы

Талдықорған қаласы

2015 жыл

Кіріспе

Біздің еліміз үшін ауыл шаруашылығында кезек күттірмейтін проблемалардың бірі-малдан алынатын азық-түлік өнімдерінің мол қоры мен отандық өндірістерге керекті шикізаттардың молшылығын жасау арқылы Қазақстан экономикасының нығая түсуіне тиісті үлес қосу.Малдәрігері маманының жоғары деңгейде тиянақты меңгеру үшін осы аталған мамандықтың негізгі кәсіпті нысаны болып саналатын мал түліктері организмдерінің қалыпты жағдайдағы анатомиялық және гистологиялық яғни морфологиялық құрылысын жете білу ауадай қажет.Тек  жануарлардың дене құрылысын жете меңгерген кәсіби мамандар ғана организімдегі дерттерді дәл анықтап,дауалау мен емдеу жұмыстарын жоғары деңгейде ұйымдастырып,іс жүзіне асыра алады.Құстардың ұшуға бейімделуі сүтқоректілермен салыстырғанда олардың дене құрлысында біраз өзгерістердің  қалыптасуына әкеліп соқтырады.Соған қарамастан құстар мен сүтқоректілердің денелерінің анатомиялық құрбылысында бұлардың ата тектерінің шығу тегі жағынан туыстас екендігін және бір зоологиялық типке жататындығын дәлелдейтін көптеген ұқсастықтарды атап өтуге болады.

Білім алушылар құстардың дене құрлысын,азақтануын өзара зерттеп,салыстырып өзіндік жұмыс жасау арқылы алған теориялық білімдерін сын тұрғысынан талдап,бүгінгі сабақты бекітіп қорытылады

Сабақтың технологиялық картасы№

Пән атауы: Жануарлар анатомиясы

Сабақтың тақырыбы: Құс анатомиясы

Тобы: 251                      Уақыты: 2сағат                             Күні:15.11.15

Сабақтың түрі:Қорытынды сайыс сабақ.

Сабақтың әдісі:Түсіндіру,топтастыру,сұрақ-жауап,қосымша материялдармен жұмыс,өзіндік жұмыстары,пікірлер,талдау,білім алушылардың өз беттерінше ізденіс жұмыстары,бейнефильм

Сабақтың мақсаты:

Оқулық:Білім алушыларға анатомиялық  түсініктерді толық игеруді үйрету,сын тұрғысынан талдап,қорғау,тақырып бойынша алған білімдерін практикалық жолмен меңгерту,қайталау.

Дамытушылық:Білім алушылардың білім деңгейін көтеру,кәсіби тілде сөйлеу қаңқа,бұлшық ет,ас қорыту,тері жабыны тақырыбы бойынша білімдерін дамыту,кәсіби терминдер арқылы өз ойларын еркін жеткізуге дағдыландыру.

Тәрбиелік:Білім алушыларды жауапкершілікке,өз бетінше білімін толықтыруға,сөйлеу мәдениетін арттыруға баулу.

Пән аралық байланыс:Физиология,биохимия,гистология,зоология.

Пәншілік байланыс:Жануарлардың қаңқасы.

Сабақтың жабдықталуы

Көрнекті құралдар:Плакат,атлас,макет,құс қаңқасы,кепкен препараттар,бейнефильм,слайдтар.

Үлестірмелі материялдар:Тест,атлас,макет,құс қаңқалары.

Оқытудың техникалық құралдары:Интерактивті тақта,ноутбук, мултимедиялық проектор.

Сабақ өтетін орын:Дәрісхана №11

Негізгі әдебиет:К.Жанабеков «Жануарлар анатомиясы»

Қосымша әдебиет:А.Елисеев. «Анатомия домашних животных».

Сабақтың барысы

I.Сабақтың ұйымдастыру кезеңі:

1.Білім алушылармен сәлемдесу

2.Білім алушылардың сабаққа қатысуын тексеру

3.Дәрісхана дайындағын тексеру

4.Білім алушыларды топқа бөліп отырғызу

5.Білім алушылардың зейінін сабаққа аудару

II.Үй тапсырмасын тексеру:

Сұрақ жауап әдісі арқылы:

1.Тік ішектің соңғы бөлігі қандай мүшеге ауысады?

2.Құс қабарғалары бір бірімен қандай буын арқылы байланысады?

3.Құстардың ішкі мүшелер жүйелері қай жерде орналасқан?

«Мен саған,сен маған» әр топ бір-біріне өткен тақрыптар бойынша үш сұрақтар қояды.

III.Студенттердің білімін қажеттілігін уағыздау:

Анатомия-сыртқы дене бітімін, организм мүшелері мен мүшелер жүйелерінің құрылысын белгілі бір тіршілік ортасына және ұзақ тарихи даму мәліметтеріне сүйене отырып зерттейтін ілім. Анатомия атауы- гректің  ana- тепе-тең, tomeo-кесу, яғни «anatomne»тірі организмнің құрылысын зерттеу мақсатында аталған. Пәннің  «анатомия» болып аталуы, оның зерттеу әдісінің атауына негізделген. Анатомия биология ғылымдарының ішіндегі ең ерте дамыған ілім.
     Сабақтың мақсаты- Құстардың анатомиясының жалпы сипаттамасы, құрылысындағы негізгі ерекшеліктермен таныс. Құстардың ұшуға бейімделуі, олардың дене мүшелері құрылысында жануарлармен салыстырғанда біраз өзгерістердің қалыптасуына ықпалын тигізді.

IV.Сайыстың барысы:

1.Таныстыру:

2.Әр топ өз топтарының атын қорғайды:

3.Үй тапсырмасы:

4.Топ басшыларының сайысы:

5.Әр топ бір-біріне дайындаған теттерін тексеру:

V.Білім алушылардың ізденіс жұмыстары:

1.Әр топ Алматы облысында кездесетін құстардың өзіндік ерекшеліктеріментаныстыру.

2.Қазақстан құстары тақрыбында бейнефильм көрсету

VI.Теориялық білімді игеруін тексеру:

1.Неге сүтқоректілер ұша алмайды,құстар ұшады?

2.Неге құстардың аяғы қанатқа айналған?

VII.Сабақты қорытындылау:Жануарлар анатомиясы пәнінің негізгі мақсаты болашақ малдәрігерін үй жануарларының,үй құстарының анатомиялық  құрлысымен таныстыру.Анатомия пәні басқа да пәндермен тығыз байланысты,теориялық және практикалық білімдерін кеңейтеді.Мысалы:цитология,физиология,терапия,хирургия,акушерство тағы басқа клиникалық пәндер.Бүгінгі сабағымызда топ өздерінің білімдерін көрсете білді және өз беттерінше жұмыстар жасап,көрсетті.Қорыта келе бүгінгі сабақ өз мақсатына жетті деп есептеймін

VIII.Білім алушылардың білімін бағалау: 

IX.Үй тапсырмасы:

Қ.Жанабеков. «Жануарлар анатомиясы» 586-592 бет.

Е.Төртқарынов. «Мал анатомиясының практикумы» 26-49 бет.

Оқытушы:                                                                 Қ.А Қожағұлов

Ертегілер

Ерте,ерте,ертеде,ешкі жүні бөртеде.Бір күні Бауыр өзінің қандай мүшелерден тұратынын ұмытып,олардан адасып қалады.Мүшелердің бәрін қалай орналасқанын білу үшін үлкен саяхатқа шығады.Келе жатып жолдан Жемсауға тап болады.Жемсауға болған оқиғасын айтып,көмек сұрайды.                        Сонда Жемсау:                                                                                                                         -Мен өзінмен бірге алып жүр,менде өзім күнделікті бірге жүретін достарымды таныстырып кетейін,тіл,жұтқыншақ,кеңірдек.                 Бәрі бірге келе жатқанда Кеңірдек тоқтап:                                                                       -Мына жол үстінде үш ағайындылар тұрады,Cоқыр ішек,Ішек,Қарын солардың атқаратын қызметін сұрайық.                                                                                       Олардыңда көмегі тиіп қалар.                                                                                               Үйлеріне кіре кеткенде үш ағайындылар қарсы алып,айтқан оқиғасын тыңдайды.Сонда соқыр ішек:                                                                                                -Әрине көмектесеміз.Атқаратын қызметіміз жақсы,пайдамыз тиіп қалар.Кешке қалыңдар Безді қарын,Безді етті қарын,Клоакадан да көмек сұраймыз.                                                                                                                                    Кеш батты.Безді қарын,Безді етті қарын,Клоака мүшелері келіп,Бауыр тағыда өзінің мүшелері жетіспейтінін айта кетіп олардан көмек сұрайды:                                  Сонда безді қарын:                                                                                                                  -Үшеуіміз жетіспей қалған шығармыз,көрейік.Бауыр олардың бәрі түгел жиналғанда енді бәрінің көзі жетті.   

Ертегі

Ерте,ерте,ертеде екі алыс туыстар Қанат пен Төс өмір сүреді.Төс бай қалада,зәулім сарайда тұрады,ал Қанат орманда кішкентай үйшікте өмір сүреді.Бір күні Қанат орманда жүріп ағаш түбінен алтын қауырсын тауып алады.Жан жағына қараса әдемі жалт жұлт еткен алтын қанатты үйреті көреді.Алтын қауырсынды алып қалаға Төстің үйне келеді.Төс алтын қауырсынға қарап.                                                                                                                  Төс сөзі:                                                                                                                                    -Мынау әдемі зат екен,бірақ қымбат тұрмайды ғой мен саған бұл қауырсын өтеміне бір алтын тиын берейін-дейді.                                                                                         Қанат бұл алтын тиынды алып мәз болып үйіне қайтады.Күндердің күнінде орманға тағы барады да,алтын үйректі тағы көреді.Алтын үйрек Қанатқа қарап былай дейді:                                                                                                                         -Кімде,кім менің жүрегімді жесе сол кунделікті жастығының астынан бір алтын жұмыртқа табады.Бұл сөзі тыңдап  аң-таң болып Төске барып айтады.Оған Төс былай деді:

-Сен маған сол үйректі ұстап әкел ал мен саған 100алтын теңге берейін.

-Маған сенің ақшаң керегі жоқ,сен менің ұлымды Тұмсықты өзіңе жұмысқа алып жақсы қарасан болды,-дейді қанат.

Бай бірден келісіп Тұмсықты жұмысқа аламын деп сөз береді.Бұған Қанат  қуанып орманға барып алтын үйректі ұстап баласының қолына ұстатып Төстің үйне жібереді.Үйректі көрген Төс қуанып,Тұмсыққа үйректі сойып пісіріп жүрегін маған әкеліп бересің деп тапсырады.Тұмсық үйректі асып жүректі жерге түсіріп алады.                                                                                       –Ойбай бай көрсе ұрсады ғой.Оданда өзім жей салайындеп ойланады.Жүректі таппаған Төс тұмсықты төс Тұмсықты үйінен қуып шығады.Көңіл күйі түскен Тұмсық үйіне келеді .Таңға жуық жастығының  астынан бір алтын жұмыртқа тауып алады.Әкесіне болған жағдайды айтып түсіндіреді.Одан кейін кедейшіліктен құтылып,жақсы әрі жаңа өмір бастайды.

                                              Ертегі 

Ерте,ерте,ертеде ешкі жүні бөртеде,қырғауыл жүні қызыл екен,құйрық жүні ұзын екен.Баяғы бір заманда Өңеш пен Кеңірдек деген орда тұрғындары болыпты.Өңеш бай,зәулім сарайда мекен етсе,кеңірдек кішкентай ғана лашықта өмір сүреді екен.Өңеш сүйген жары, жан қосағы Жүрек деген сүйгені,Бауыр деген тұңғыш баласы болған екен.Ал Кеңірдектің Өкпе деген жары,Бүйрек деген екі егіз баласы болған екен.

Орда тұрғындары күнделікті әдеттерінше таңертең ерте жұмыстарына барып,кешке сүйген жары,туған балаларына келгенше асық болады.Бірақ бір күні тұрғындарға «Құс тұмауы» деген жау шауып,бәрін қиратып,жаулап алады.Бұл ауыр тозаққа шыдымағандар шетінен өлер шаққа жетеді.Жүрек,Бүйрек,Бауыр,Өңеш,Кеңірдек пен Өкпе бірігіп ауруға қарсы тұрмақ болады.Бірақ күштері еш жетпей,бәрінің еңселері түсіп кетеді.

-Міне бәрі бітті,бәріміз құрыдық,-деп Өңеш басын салбыратып жылый кетеді.

-Жоқ,жоқ олай емес,жоқ Өңешжан,бәрі де әлі жақсы болады,-деп Кеңірдек Өңешті қолтықтап көтеріп жұбатпақ болады.

-Иә,бәрі жақсы болады. Еңселеріңізді түсірмеңіздер.Денсаулықты шақырайық.Бәрімізге сол көмек қолын созар,-деп Жүрек жылы жылы лебізін жаудырды.

-Онда мен босқа тұрмай Денсаулықты шақырып келейін,-деп Бауыр жүріп кетеді.

Бауыр Бенсаулыққа барып болған жайды хабарлап ,көмектесуін сұрайды.Денсаулық бірден келіседі.

-Міне,Дәке келіп қалған екенсіз бізге көмектесуіңізді сұраймыз.Бәріміз құс тұмауына шалдығып,жауымызды жеңе алмай жатырмыз,-деп Өкпе де өкпесін айтып,шерін тарқатып алды.

Сонда денсаулық тұрып:

-Иә достар,қалдарыңды біліп қалдық.Бірақ еңселеріңді түсірмеңдер.Бәріміз бірігіп бұл ауруды да жойып,жеңіп шығамыз,-дейді.

Оларға Денсаулық деген дәрі қосылып,бәрі бірігіп,ауруға қарсы тұрады.Денсаулық пен достықтың көмегімен баянды,бақытты,ұзақ өмір сүріпті.

Тест

1.Құстардың иық белдеуі қанша жұп сүйектен тұрады?

А)  4                                      Б)  3

2.Жүретін құстардың төс сүйегінде не болмайды?

А) ұзындық                                           Б) қыр

3.Құстардың төменгі жақ және жоғарғы жақ сүйегінің тістері қандай?

А) ұсақ                                                    Б) болмайды

4.Құстардың соңғы құйрық омыртқасы қандай сүйекпен байланысып тұрады?

А)пигостиль                                             Б) ымдау

5.Білек сүйектерінің ішінде қандай сүйке жақсы дамыған?

А) білек асты                                             Б) шынтақ    

6.Қанаттың бұлшық еттері қандай еттен түзілген?

А) қауырсын                                              Б) ұқсас                                                7.Қармақшалы ілгектер бір-бірімен іліне байланысып не түзеді?

А) қауырсын сояуын                                  Б) желпуіш

8.Тік ішектің соңғы бөлігі неге ауысады?

А) клоакаға                                               Б) аналь тесігіне

9.Екінші қатарлы бронхылар өкпеде немен байланысып жатады?

А) эктобронхылармен                                 Б) парабронхылармен

10.Жұмыртқалық жол өзінің қызметіне қарай неше топқа бөлінеді?

А) 3                                                                   Б) 5

Тест

1.Құстардың қарны неше бөлімнен тұрады?

А) 1   Б) 2С) 3   Д) 4 Е) 5

2.Құстардың дене температурасы?

А) 37,5-39,6     Б) 39,6-42   С) 42-45

3.Жұмыртқы салу кезінде аналық құстардың қай ағзасы жұқара бастайды?

А) жіліктердің қомақты қабаты Б) терісі  С) жүні Д) бұлшық еті  Е) эмбриондық

4.Қандай құстың мойын омыртқасы 47-18 болады?

А) үйректе Б) тауықта С) қарғауылда Д) қаздарда Е) үндікте 

5.Құстардың қабырғасыныңайырмашылығы?

А) олардың шеміршегі болмайды Б) қабырғалары жетілмеген  С)қабырғасы шеміршекті  Д) қабырғасы жетілген Е) дұрыс жауап жоқ

6.Жемсау деп нені айтамыз?

А) өңештің көкрек қуысына кірер алдыңғы кеңиген бөлігі Б) безді қарынды айтамыз С) бұлшық етті қарын Д) кеңірдек керегесі Е) өңеш

7.Үйрек пен қаздың ішегі денесінен неше есе ұзын?

А) 5-6 есеБ) 3-4 есе С) 4-5 есе Д) 6-7 есе Е) 5-9 есе

8.Қынаптың ұзындығы?

А) 10 см Б) 7см С) 9см Д) 12см Е) 11-15см

9.Құстардың қауырсыны неден құралған?

А) сояудан Б) қауырсынан С) желпуіштен Д) сояу және желпуіштен Е) дұрыс жауап жоқ

10.Құстардың бұшық етінің негізгі бөлігі қай жерде орналасқан?

А) қанатында Б) аяғында С) төмінде Д) мойында Е) арқасында

Тест

1.Құстардың бас бөлігіндеқандаймүшеболмайды.

А.Өңеш  Б. Жұмсақтаңдай

2.Еркек құстардыңжынысмүшелері.

А.ШәуетжолыБ.Жынысмүшесі

3.Өңештің көкрекқуысынакірералдыңғыкеңейгенбөлігіната

А.АсқазанБ.Жемсау

4.Қабырғадан тысқалған без.

А.ҰйқыбезіБ.Бүйрек асты безі

5.Өкпеден тыс сыртқа шығатын бронхылар деп атаса өкпенің ішінде таралатын бронхылар

А.Эндобронхылар               Б.Бронхылар жолы

6.Құстардың дене температурасы

А.42-45 градус                      Б.45-47 градус

7.Құстардың қарны неше бөліктен тұрады.

А.1бөлім                                 Б.2 бөлім

8.Жатыр түтігінің ұзындығы

А.3см                                       Б.4см

9.Құстарда бүйректің пішіні қандай

А.Сопақ                                 Б.Ұзын

10.Дәнмен қоректенетін құстардың қарны жақсы жетілген

А.Безді                                   Б.Етті

Топ басшыларының сайысының сұрақтары 

1.Тауықтың мойын омыртқасының саны(19-14)

2.Ас қорту жүйесінің алдыңғы бөліміне не жатады (өңеш,қарын,жемсау)

3.Құстардың ұйқы безі қай жерде орналасқан (ұйқы безі он екі елі ішектің ілмегінде орналасқан)

4.Кеңірдектің негізін не құрайды (қозғалмалы кеңірдек сақиналы)

5.Сүйек пішініне қарай неше топқа бөлінеді(4-аралас,жалпақ,ұзын,қысқа)

Топ басшыларының сайысының сұрақтары

1.Үйректің мойын омыртқаларының саны(14-15)

2.Бас қаңқасы неше бөліктен тұрады (2)

3.Неге суда жүзетін құстардың мойны ұзын (себебі жемін терең сулардан алуына септігін тигізеді)

4.Арқа омыртқасының саны(7)

5.Құстардың тері жабыны неше қабаттан тұрады (эпидермис,дерма,шел) 

Топ басшыларының сайысының сұрақтары

1.Қаздың омыртқа саны(17-18)

2.Қаздың арқа омыртқа саны (9)

3.Бауырдың орналасу орны (көкрек құрсақ қуысының вентральды жағын толығымен алып жатыр)

4.Ас қорыту бөлімінің артқы бөліміне не жатады (12елі ішек,ащы ішек және бауырлар)

5.Құстардың көмекейі қандай болады (көмекей қозғалмалы келеді,себебі оны тарылатын кеңейтетін алға атқа  қозғап тұратын еттер болады)

Қорытынды

Жануарлар анатомиясы пәнінің негізгі мақсаты болашақ малдәрігерін үй жануарларының,үй құстарының анатомиялық құрылысымен таныстыру.Анатомия пәні басқа да пәндермен тығыз байланысты,теориялық және практикалық білімдерін кеңейтеді.Мысалы:цитология,физиология,терапия,хирургия,акуршерство тағы басқа клиникалық пәндер.Бүгінгі сабағымызда топ өздерінің білімдерін көрсете білді  және өз беттерінше жұмыстар жасап,көрсетті.Қорыта келе бүгінгі сабақ өз мақсатына жетті деп есептеймін.