"Қалыптастырушы бағалау" Физика пәнінен

ЖОБА

Қалыптастырушы бағалауға арналған тапсырмалар жинағы

Физика

7   сынып

1

ЖОБА

Аталған тапсырмалар жинағы мұғалімге 7-сынып білім алушыларына «Физика» пәні бойынша қалыптастырушы бағалауды жоспарлау, ұйымдастыру және өткізуге көмек құралы ретінде құрастырылған. Тапсырмалар жинағы оқу бағдарламасы мен оқу жоспарының негізінде дайындалған.

Бағалау критерийлері мен Дескрипторы бар тапсырмалар мұғалімнің ұқсас тапсырмаларды құрастыруына, іріктеуіне, білім алушылардың оқу мақсаттарына жету бойынша сындарлы (конструктивті) кері байланыс беруіне көмектесетін үлгілер болып табылады.

Жинақта ұсынылатын сипаттама білім алушылардың қажеттіліктері мен мүмкіндіктерін есепке ала отырып, тапсырмаларға өзгерістер мен толықтырулар енгізуге, бейімдеуге мүмкіндік береді.

Жинақ негізгі орта білім беру мектебі мұғалімдеріне мұғалімдеріне, әдіскерлерге, критериалды бағалау бойынша өңірлік, мектеп үйлестірушілеріне және басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.

Жинақты дайындау барысында ресми интернет-сайттарынан алынған қолжетімді ресурстар (суреттер, мәтіндер, бейне-аудиоматериалдар және т.б.) қолданылды.

Қолданылған шартты белгілер:

*   әр тоқсан барысында 2 ортақ тақырып қамтылатынын ескеріп, оқу мақсаттарына қол жеткізу үшін берілетін тапсырмалар мазмұнына ортақ тақырыптарды (мүмкіндігінше) кіріктіру ұсынылады.

**  бағдарламадағы оқу мақсаттарының бір бөлігі қолданылады.

2

ЖОБА

Мазмұны

1-тоқсан....................................................................................................................................................................................... 4

«Физика – табиғат туралы ғылым» тақырыбы...................................................................................... 4

«Физикалық шамалар мен өлшеулер» тақырыбы............................................................................ 6

«Механикалық қозғалыс» тақырыбы......................................................................................................... 10

2- тоқсан.................................................................................................................................................................................. 18

«Тығыздық» тақырыбы.......................................................................................................................................... 19

«Денелердің өзара әрекеттесуі» тақырыбы....................................................................................... 25

3-тоқсан................................................................................................................................................................................... 36

«Қысым» тақырыбы................................................................................................................................................. 36

«Жұмыс және қуат» тақырыбы....................................................................................................................... 52

4-тоқсан................................................................................................................................................................................... 55

«Энергия» тақырыбы............................................................................................................................................. 55

«Күш моменті» тақырыбы........................................................................................................................................ 59

«Жер және Ғарыш» тақырыбы............................................................................................................................ 67

3

ЖОБА

1-тоқсан

«Физика – табиғат туралы ғылым» тақырыбы

Тақырып «Физика – табиғат туралы ғылым»

Оқу мақсаттары	7.1.1.1 Физикалық құбылыстарға мысалдар келтіру
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Физикалық құбылыстарға мысал келтіреді.

Тапсырма 1

Мектепке келе жатқан жолда қандай физикалық құбылыстарды көресіз? 3 мысал келтіріңіз және кестедегі сәйкес жолға жазыңыз.

Физикалық құбылыс түрлері		Мысалдар
механикалық
жарық
жылу
электрлік
дыбыстық
Дескриптор	Білім алушы
	- физикалық құбылыстарды бақылайды және мысалдар
	келтіреді.

Тапсырма 2

Төмендегі суреттерде қандай физикалық құбылыстар бейнеленген?

Жауаптарыңызды әр нұсқаның тұсына жазыңыз.

A)______________________          B)___________________

C)_____________________         D)___________________

Дескриптор               Білім алушы

-  физикалық құбылыстарды ажыратады.

4

ЖОБА

Тақырып «Табиғатты зерттеудің ғылыми әдістері»

Оқу мақсаттары	7.1.1.2  табиғат  заңдарын  зерттеудің  әдістерін
Ойлау дағдыларының	ажырату.
	Білу және түсіну
Деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•   Табиғатты зерттеудің ғылыми әдістерін
Тапсырма 1	ажыратады.

Айнұр мен Марат Галилейдің түрлі денелердің құлауы туралы тұжырымдарын тексеруге ұйғарды. Айнұр төбеден мұз сүңгілерінің қашан құлайтынын күтті, ал Марат биік көпірден ұсақ тастарды лақтырды. Балалардың қайсысы эксперимент, қайсысы бақылау жүргізді? Өз жауабыңызды дәлелдеңіз.

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

Дескриптор                                              Білім алушы

-  бақылау мен экспериментті ажыратады.

5

ЖОБА

«Физикалық шамалар мен өлшеулер» тақырыбы Тақырып «Халықаралық бірліктер жүйесі (SI)»

	Оқу мақсаттары	7.1.2.1  физикалық  шамаларды  олардың  ХБЖ-дегі
		өлшем бірліктерімен сәйкестендіру
	Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
	Деңгейлері
	Бағалау критерийі	Білім алушы
		•  Физикалық шамаларға сәйкес өлшем
		бірліктерді таңдайды.

Тапсырма 1

Келесі физикалық шамаларды олардың ХБЖ-дегі өлшем бірліктерімен сәйкестендіріңіз:

Физикалық шамалар			Өлшем бірліктер
Уақыт			м
Ұзындық			м2
Көлем			м3
Аудан			с
Дескриптор:	Білім алушы
	- физикалық шамалар мен олардың өлшем бірліктері
	арасындағы сәйкестікті анықтайды.

6

ЖОБА

Тақырып «Өлшеулер мен есептеулердің дәлдігі.

Үлкен және кіші сандарды ықшамдап жазу»

Оқу мақсаттары	7.1.2.3 үлкен және кіші сандарды жазған кезде еселік
	және  үлестік  қосымшаларды  білу  және  қолдану:
	микро (μ), милли (m), санти (c), деци (d), кило (k) және
	мега (M)
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері	Қолдану
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Үлкен және кіші сандарды жазу кезінде еселік
	және үлестік қосымшалардың мәнін қолданады.

Тапсырма 1

Берілген өлшем бірліктерді түрлендіріңіз:

10  мкc= _________с

100  км= _________ м

1 см= _________ м

2 мг= _________ кг

1 дм= _________ м

10  кг= _________ г 1 нс= _________ с

Дескриптор                                          Білім алушы

- берілген бірліктерді ХБЖ-де жазады.

Тапсырма 2

Дәптердің L ұзындығын сызғышпен өлшеп, нәтижесіні берілген өлшем бірліктерде жазыңыз.

L= ________________ см =__________________ мм =______________ м.

Дескриптор:                                         Білім алушы

-  дәптер ұзындығын өлшейді;

-  нәтижені берілген өлшем бірліктерде жазады.

7

ЖОБА

Тақырып «№ 1 зертханалық жұмыс. Физикалық шамаларды өлшеу»

Оқу мақсаттары	7.1.3.1 аспаптардың қателіктерін есепке ала отырып,
	дененің  ұзындығын,  көлемін,  температурасын  және
	уақытты өлшеу.
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Физикалық шамаларды өлшейді.
	•  Өлшеу аспаптарының қателіктерін анықтайды.

Тапсырма 1

Төмендегі суреттерде түрлі аспаптармен физикалық шамалардың өлшенгені туралы ақпарат берілген. Аспаптар шкалаларының бөлік құндарын және көрсетулерін анықтап, кестені толтырыңыз.

		Өлшенетін	Аспап	Аспап	Нәтиже
	Аспап аты	физикалық	шкаласының	қателігі
		шама	бөлік құны
	Мензурка
	Секундомер
	Сызғыш
	Дескриптор	Білім алушы

-  аспаптардың бөлік құнын анықтайды;

-  өлшенетін шамалардың мәнін анықтайды;

-  алынған нәтижелерді қателікті ескеріп жазады.

8

ЖОБА

Тақырып «№ 2 зертханалық жұмыс.

Кішкентай денелердің өлшемін анықтау»

Оқу мақсаттары	7.1.3.2 кішкентай денелердің өлшемін қатарлау әдісі
	арқылы анықтау.
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  қатарлау әдісін қолданады

Тапсырма 1

Суретте шарлардың диаметрін анықтау әдісі көрсетілген.

a)    Көрсетілген әдісті сипаттап, жазыңыз.

b)    Бір шардың диаметрін анықтаңыз және нәтижені қателікті ескеріп жазыңыз.

Дескриптор     Білім алушы

-  қатарлау әдісін сипаттайды;

-  берілген өлшеу құралының бөлік құнын анықтайды;

-  өлшенетін шаманың мәнін анықтайды;

-  алынған нәтижені қателікті ескеріп жазады.

Тапсырма 2

Белгілі бір бактерияның ұзындығы 0,5 мкм. Осы бактерияның нешеуін 1 мм-ге тізуге болады? Шамалар мәндерін стандарт түрде жазыңыз.

Дескриптор     Білім алушы

-  қатарлау әдісін қолданады;

-  шамаларды стандартты түрге келтіреді;

-  бактерия санын анықтайды.

9

ЖОБА

«Механикалық қозғалыс» тақырыбы

Тақырып «Механикалық қозғалыс және оның сипаттамасы.

Санақ жүйесі»

Оқу мақсаттары                              7.2.1.1 келесі терминдердің физикалық мағынасын

түсіндіру – санақ жүйесі, механикалық қозғалыстың

салыстырмалылығы,     траектория,      жол,      орын

ауыстыру

Ойлау дағдыларының             Қолдану

деңгейлері                                            Жоғары деңгей дағдылары

Бағалау критерийі                        Білім алушы

•    Берілген физикалық терминдердің

мағынасын түсіндіреді.

Тапсырма 1

Төмендегі суретте кейбір денелердің қозғалыс траекториясы көрсетілген. Қай

траектория: Айдың Жермен салыстырғандағы қозғалыс траекториясына, лифттің қозғалысына, араның ұшуына және газ бөлшектерінің қозғалысына

сәйкес келеді?

Дескриптор                                   Білім алушы

-  Айдың Жерге қатысты қозғалыс траекториясын анықтайды;

-  араның қозғалыс траекториясын анықтайды;

-  лифттің қозғалыс траекториясын анықтайды;

-  газ бөлшектерінің қозғалыс траекториясын анықтайды.

10

ЖОБА

Тапсырма 2

Гүл арасы бал жинау кезіндегі өз қозғалысын А гүлінен бастады. Содан кейін В гүлінде аялдама жасады. Ең соңында өз С ұясына ұшып келді.

Тапсырмалар:

a)   ара траекториясына сипаттама беріңіз.

b)   араның орын ауыстыруын суретте сызып көрсетіңіз.

c)   араның жүрген жолы мен орын ауыстыруының модулдері тең бе? Өз жауабыңызды дәлелдеңіз.

d)   араны материялық нүкте ретінде қарастыруға болады ма? Неліктен?

Дескриптор      Білім алушы

-  ара траекториясын сипаттайды;

-  араның орын ауыстыруын сызады;

-  араның жолы мен орын ауыстыруын салыстырады;

-  материялық нүктені сипаттайды.

Тапсырма 3

Әскери -патриоттық ойын кезінде оқушылар тобы келесі арақашықтықты өтіп шығуға тапсырма алды: солтүстікке қарай 400 м, шығысқа 500 м, 600 м оңтүстікке, 200 м батысқа, 200 м солтүстікке және 300 м батысқа. Топтың қозғалыс траекториясын сызып, олардың барлық жүрген жолы мен орын ауыстыруын анықтаңыз. Масштабты өзіңіз таңдап алыңыз.

11

ЖОБА

Дескриптор     Білім алушы

-  қозғалыс траекториясын сызады;

-  жүрілген жолды анықтайды;

-  орын ауыстыруды анықтайды.

12

ЖОБА

Тақырып «Қозғалыстың салыстырмалылығы»

Оқу мақсаттары	7.2.1.2 механикалық қозғалыстың салыстырмалылығына
	мысалдар келтіру.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері	Қолдану
Бағалау критерийі	Білім алушы

•    Қозғалыстың салыстырмалылық принципі негізінде денелер қозғалысы туралы қорытынды жасайды.

Тапсырма 1

Суретте берілген денелердің қозғалыста не тыныштықта екенін берілген санақ денелеріне қатысты анықтап, жауап беріңіз.

Қозғалыс басталған кезде

Қозғалыс аяқталған кезде

a)           1-бала ағашқа қатысты ________________________

b)           1-бала шыршаға қатысты ________________________

c)            2-бала 1-балаға қатысты ________________________

d)           2-бала арбаға қатысты ________________________

e)           2-бала шыршаға қатысты ________________________

f)             1-бала 2-балаға қатысты ________________________

Дескриптор Білім алушы

-  берілген санақ денесіне қатысты қозғалыстағы денелерді анықтайды;

-  берілген санақ денесіне қатысты тыныштықтағы денелерді анықтайды.

13

ЖОБА

Тақырып «Түзусызықты бірқалыпты және бірқалыпсыз қозғалыстар»

Оқу мақсаттары	7.2.1.3 түзу сызықты бірқалыпты қозғалысты және
	бірқалыпсыз қозғалысты ажырата білу.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Денелер қозғалысының түрлерін ажыратады.

Тапсырма 1

Сурет бойынша қай автомобиль қозғалысы бірқалыпты, қайсысының қозғалысы бірқалыпсыз екенін анықтаңыз.

Дескриптор:         Білім алушы

-  бірқалыпты қозғалатын автомобильді анықтайды;

-  бірқалыпсыз қозғалатын автомобильді анықтайды.

14

ЖОБА

Тақырып «Жылдамдық және орташа жылдамдықты есептеу»

Оқу мақсаттары                  7.2.1.4 қозғалыстағы дененің жылдамдығы мен орташа жылдамдығын есептеу

Ойлау                                             Қолдану

дағдыларының

деңгейлері

Бағалау критерийі            Білім алушы

•       Дененің жылдамдығын есептейді.

•       Орташа жылдамдықты анықтайды.

Тапсырма 1

ТУ-104 реактивті жолаушылар ұшағы бірқалыпты қозғалып 30 с-та 8250 м арақашықтықты ұшып өтті. Ұшақтың жылдамдығын м/с және км/сағ-пен анықтаңыз.

Дескриптор                                Білім алушы

-  жылдамдықтың мәнін анықтайды;

-  жылдамдықтың өлшем бірліктерін түрлендіреді.

Тапсырма 2

Жаяу адам барлық жолдың 30 м алғашқы бөлігін – 20 секундта, ал келесі бөлігін

1,45 м/с жылдамдықпен 40 секундта, қалған 45 м жол бөлігін 1,5 м/с жылдамдықпен жүріп өтті. Жолаушының барлық жолдағы орташа жылдамдығын есептеңіз.

Дескриптор                                Білім алушы

-  барлық жүрілген жолды есептейді.

-  барлық қозғалыс уақытын анықтайды.

-  орташа жылдамдық мәнін анықтайды.

15

ЖОБА

Тақырып «Әртүрлі механикалық қозғалыстардың графиктері»

Оқу мақсаттары	7.2.1.5   бірқалыпты   түзусызықты   қозғалыс
	кезіндегі орын ауыстырудың уақытқа тәуелділік
	графигін тұрғызуда координата осьтерінде және
	кестелерде өлшем бірліктерін дұрыс белгілеу.
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•	Бірқалыпты қозғалыстың графигін
		тұрғызады.
	•	Координата осьтерінде шамалардың
		өлшем бірліктерін белгілейді.

Тапсырма 1

Дененің бір қалыпты қозғалысының теңдеуі х = 1 + 2 .

a)    кестені толтырыңыз;

b)    кестедегі мәндерді пайдаланып, координатаның уақытқа тәуелділік графигін тұрғызыңыз.

t, с

x, м

0

1

3

5

7

Дескриптор      Білім алушы

-  кестені толтырады;

-  графиктер осьтерінде шамалар мен өлшем бірліктерді белгілейді;

-  кестедегі мәліметтер бойынша координатаның уақытқа тәуелділік графигін тұрғызады.

16

ЖОБА

Тақырып «Әртүрлі механикалық қозғалыстардың графиктері»

Оқу мақсаттары	7.2.1.6  бірқалыпты  түзусызықты  қозғалатын  дененің
	орын  ауыстыруының  уақытқа  тәуелділік  графигінен
	жылдамдықты анықтау
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Дененің орын ауыстыруының уақытқа тәуелділік
	графигінен жылдамдық мәнін анықтайды.

Тапсырма 1

Суретте дененің орын ауыстыруының уақытқа тәуелділік графигі берілген. Графикпен танысып, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз.

a)    Графиктің әр бөлігіне сәйкес дененің жылдамдығын анықтаңыз.

АВ бөлігінде: _____________

ВС бөлігінде: _____________

СD бөлігінде: _____________

b)    Дененің барлық жолдағы (графикте АD

аралығы) орташа жылдамдығын анықтаңыз.

Дескриптор:     Білім алушы

-  график бойынша жолдың АВ, ВС, СD бөліктеріндегі дене қозғалысының жылдамдығын есептейді;

-  АD бөлігіндегі орташа қозғалыс жылдамдығын есептейді.

Тапсырма 2

Суретте бірқалыпты қозғалатын екі дененің (I және II) қозғалыс графиктері

берілген. Олардың қайсысының жылдамдығы үлкен? Жауабыңызды дәлелдеңіз.

Дескриптор:         Білім алушы

-  суреттегі графиктен денелер жылдамдығын анықтайды;

-  екі дене жылдамдықтарының мәндерін салыстырып, қорытынды жасайды.

17

ЖОБА

Тақырып «Әртүрлі механикалық қозғалыстардың графиктері»

Оқу мақсаттары	7.2.1.7 бірқалыпты түзусызықты қозғалыс кезіндегі
	дененің   жылдамдығының   уақытқа   тәуелділік
	графигінен орын ауыстыруды анықтау
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері	Жоғары деңгей дағдылары
Бағалау критерийі	Білім алушы

•    Жылдамдықтың уақытқа тәуелділік графигі бойынша дененің орын ауыстыруын анықтайды.

Тапсырма 1

График бойынша дененің алғашқы 4 с-тағы қозғалысын анықтаңыз. Оның келесі 4 с-тағы қозғалысынан айырмашылығы қандай? Дененің алғашқы 6 с-та жүрген жолын анықтаңыз.

Дескриптор           Білім алушы

-  суреттегі графиктен дененің орын ауыстыруын анықтайды.

Тапсырма 2

Екі дененің қозғалысы x1 =5t, x2=150-10t теңдеулерімен берілген. Олардың кездесетін жері мен уақытын аналитикалық және графиктік тәсілмен анықтаңыз.

Дескриптор                                   Білім алушы

-     аналитикалық жолмен денелердің кездесу уақытын анықтайды;

-  денелердің кездесу орынын анықтайды;

-  екі дененің қозғалыс графигін салады;

-   график бойынша денелердің кездесу орны мен уақытын анықтайды.

2- тоқсан

18

ЖОБА

«Тығыздық» тақырыбы

Тақырып «Масса және денелердің массасын өлшеу»

Оқу мақсаттары	7.2.2.11  электронды,  серіппелі,  иінді  таразылардың
	көмегімен дененің массасын өлшеу және құралдардың
	дәлдік кластарын талдау.
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері	Жоғары деңгей дағдылары
Бағалау критерийі	Білім алушы

•    Электронды, серіппелі, иінді таразылардың көмегімен дененің массасын өлшейді.

• Өлшеу құралдарының өлшеу дәлдігін талдайды. Тапсырма 1 (Практикалық тапсырма)

Берілген жүктің массасын суретте көрсетілген таразылардың көмегімен анықтаңыз. Алынған мәндерді салыстырып, қорытынды жасаңыз: қай таразы көмегімен алынған мән дәлірек болды? Неліктен?

Дескриптор      Білім алушы

-  дененің массасын электронды, серіппелі, иінді таразыларды қолданып өлшейді;

-  таразылардың өлшеуі қателігін анықтайды;

-  алынған мәндерді салыстырып, қорытынды жасайды.

Тапсырма 2

А4 парақтарының бір бумасының ішіндегі бір парақтың массасын анықтау әдісін ұсыныңыз.

Дескриптор      Білім алушы

-  Бір парақтың массасын анықтау әдісін ұсынады.

19

ЖОБА

Тақырып «Дұрыс және дұрыс емес пішінді денелердің көлемін өлшеу»

Оқу мақсаттары	7.2.2.12.	әртүрлі	пішіндегі  қатты  дененің  немесе
	сұйықтың	көлемін	өлшеу  үшін  өлшеуіш  цилиндрді
	(мензурка) қолдану.
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы

-    Сұйықтың және пішіні дұрыс емес дене көлемін анықтау үшін өлшеуіш цилиндрді қолданады.

Тапсырма 1

Суретте екі түрлі геометриялық дене берілген. Олардың көлемін анықтау үшін қандай құралдар қолданар едіңіз? Өлшеу әдісін сипаттаңыз.

Дескриптор                 Білім алушы

-  денелер көлемін өлшеуге қажетті құралдарды анықтайды;

-  көлемді анықтау әдісін сипаттайды.

Тапсырма 2

Төмендегі суретте екі түрлі мензурка көмегімен сұйықтың көлемін анықтағаны бейнеленген.

a)    Мензуркалардағы сұйықтың көлемін анықтап, салыстырыңыз.

b)    Нәтижені аспап қателігін ескеріп жазыңыз.

20

ЖОБА

Дескриптор                 Білім алушы

-  мензуркалардың бөлік құнын анықтайды;

-  әр мензуркадағы сұйық көлемін анықтайды;

-  нәтижелерді аспап қателігін ескеріп жазады;

-  мензуркалардың өлшеу дәлдігі туралы қорытынды жасайды.

21

ЖОБА

Тақырып «Заттың тығыздығы және тығыздықтың өлшем бірлігі»

Оқу мақсаттары	7.2.2.13   тығыздықтың   физикалық   мағынасын
	түсіндіру.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері	Жоғары деңгей дағдылары
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Дене тығыздығына сипаттама береді
Тапсырма 1

Суретте электрондық таразыда геометриялық өлшемдері бірдей төрт білеушенің массалары өлшенгені бейнеленген. Қай білеушенің тығыздығы ең жоғары? Неліктен өлшемдері тең денелер массалары әртүрлі болатындығын түсіндіріңіз?

Дескриптор                         Білім алушы

-  білеушелер тығыздықтарын салыстырады;

-  білеушелер массаларының әртүрлілігін түсіндіреді.

22

ЖОБА

Тақырып «№3 зертханалық жұмыс. Сұйықтар мен қатты денелердің тығыздығын анықтау»

Оқу мақсаттары	7.2.2.14 сұйықтар мен қатты денелердің тығыздығын
	тәжірибе арқылы анықтау.
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері	Жоғары деңгей дағдылары
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Денелердің тығыздығын анықтайды.

Тапсырма 1

Қорапшаға текше түріндегі қант-рафинадының кесектері тығыз реттеліп орналастырылған.

a)   Қант тығыздығын тәжірибеде анықтауға қажетті құралдардың тізімін жазыңыз.

b)   Тығыздықты анықтауға арналған тәжірибені жоспарлаңыз.

Дескриптор             Білім алушы:

-  тәжірибені орындауға қажетті құралдарды анықтайды;

-  тәжірибені жоспарлайды.

Тапсырма 2

Зәйтүн майының бос бөтелкесінің массасы 0,51 кг, ал зәйтүн майымен толтырылған бөтелкенің массасы 0,97 кг.

a)    Зәйтүн майының массасын есептеңіз.

b)    Бөтелкедегі зәйтүн майын 250 мл –лік үш мензуркаға бөліп құяды. Алғашқы екеуі толтырылды, ал үшіншісі төмендегі суретте көрсетілген.

c)    Үшінші мензуркадағы зәйтүн майының көлемі неге тең?

d)    Бөтелкедегі зәйтүн майының көлемі неге тең?

e)    Зәйтүн майының тығыздығы неге тең?

23

ЖОБА

Дескриптор        Білім алушы

-  зәйтүн майының массасын анықтайды;

-  мензуркадағы май көлемін анықтайды;

-  бөтелкедегі май көлемін есептейді;

-  зәйтүн майының тығыздығын анықтайды.

24

ЖОБА

Тақырып «Тығыздықты есептеу»

Оқу мақсаттары	7.2.2.15 тығыздықтың формуласын есептер шығаруда
	қолдану
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Тығыздықтың формуласын есеп шығаруда
	қолданады.

Тапсырма 1

Егер шойынның тығыздығы 7∙10³ кг/м³ болса, онда көлемі 20 см³ шойын кесегінің массасын анықтаңыз.

Дескриптор                       Білім алушы

-  шамаларды ХБЖ-не келтіреді;

-  тығыздықты есептеу формуласын қолданады.

Тапсырма 2

Көлемдері бірдей алюминий және мыс екі білеуше бар. Егер мыстың массасы алюминийдің массасынан 1,24 кг артық болса, бұл білеушелердің массалары

қандай болады? ρА=2,7 г/см³, ρМ=8,9 г/см³.

Дескриптор                       Білім алушы

-  шамаларды ХБЖ-нде жазады;

-  тығыздықты есептеу формуласын қолданады;

-  білеушелердің массасын анықтайды.

25

ЖОБА

«Денелердің өзара әрекеттесуі» тақырыбы

Тақырып «Инерция құбылысы»

Оқу мақсаттары	7.2.2.1 табиғаттағы  инерция құбылысына мысалдар
	келтіру.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Инерция құбылысына сипаттама береді.

Тапсырма 1

a)    Неліктен, жүргізуші тежеген кезде автомобильдің артқы қызыл жарығын жағады? Түсіндіріңіз.

b)    Қозғалып бара жатқан пойыздың вагонының еденінде тыныштықта тұрған доп, пойыздың қозғалысына қарсы бағытта домалап кетті. Пойыздың жылдамдығы қалай өзгерді? Жауабыңызды дәлелдеңіз

Дескриптор                    Білім алушы

-  инерция құбылысымен байланыстырып түсіндіреді.

Тапсырма 2

Берілген мысалдардың ішінен инерция арқылы қозғалысты таңдаңыз.

А) Кілемді ұрғышпен қаққанда, шаңның ұшып шығуы.

В) Сүрінген адамның алға қарай құлауы.

С) Автомобильдің қозғалысы.

Д) Жердің өз осінен айналуы.

Дескриптор                    Білім алушы

-  инерция құбылысын белгілейді.

Тапсырма 3

Массалары 1 кг және 3 кг екі арбаша өзара әсерлескен кезде, үлкен арбаша 15 см/с жылдамдыққа ие болды. Кіші арбаша қандай жылдамдыққа ие болады? Арбашалар жылдамдықтарын салыстырып, олардың мәнінің массаға тәуелділігін анықтаңыз.

Дескриптор                    Білім алушы

-    екінші арбаша жылдамдығын анықтайды;

-    дене жылдамдығы мен массасы арасындағы байланысты анықтайды.

26

ЖОБА

	Тақырып «Күш»
Оқу мақсаттары	7.2.2.2  күнделікті  өмірден  күштердің  әрекет  етуіне
	мысалдар келтіру.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Күнделікті өмірден күштердің әрекет етуіне
	мысалдар келтіреді.

Тапсырма 1

Жүк көлігі, қайық, ұшақ және ғарыш кемесі қозғалыс кезінде қандай денелермен өзара әрекеттеседі? Олардың әрекеттесу күшінің бағытын анықтаңыз.

Дескриптор           Білім алушы

-  әрекеттесетін денелерді анықтайды;

-  күштердің бағытын анықтайды.

Тақырып «Скаляр және векторлық физикалық шамалар»

Оқу мақсаттары	7.1.2.2 скаляр және векторлық физикалық шамаларды
	ажырату және мысалдар келтіру.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Скаляр және векторлық шамаларды ажыратады.
Тапсырма 1
Мына шамалардың   скаляр немесе векторлық		болатынын анықтап, сәйкес
бағанға белгі қойыңыз.
Физикалық шама	Векторлық шама	Скаляр шама
Жылдамдық

Жол

Көлем

Масса

Орын ауыстыру

Тығыздық

 

Дескриптор           Білім алушы

-  берілген шамалардың ішінен скаляр және векторлық шамаларды анықтайды.

27

ЖОБА

Тақырып «Тартылыс құбылысы және ауырлық күші.

Салмақ»

Оқу мақсаттары	7.2.2.10  салмақ және ауырлық күші ұғымдарын
	ажырату.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Салмақ пен ауырлық күшінің
	айырмашылығын түсіндіреді.

Тапсырма 1

Суретте кескінделген күштерді анықтаңыз. Әр күшті сәйкес әріптермен белгілеңіз.

Дескриптор                 Білім алушы

-  суретте кескінделген күштерді ажыратады;

-  күштердің сәйкес белгілеуін қолданады.

Тапсырма 2

Суреттегі аспалы шамға әсер ететін ауырлық күші мен салмақты графиктік кескіндеңіз.

Дескриптор                 Білім алушы

-  шамға әсер ететін ауырлық күшін көрсетеді;

-  салмақтың түсу нүктесін көрсетеді.

28

ЖОБА

	Тақырып «Деформация»
Оқу мақсаттары	7.2.2.3 пластикалық және серпімді деформацияларды
	ажырату, мысалдар келтіру.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері

Бағалау критерийі                      Білім алушы

•       Пластикалық және серпімді деформациялардың айырмашылығын көрсетеді.

Тапсырма 1

Көрсетілген суретте деформацияның қандай түрлері берілген?

Дескриптор              Білім алушы

-  серпімді және пластикалық деформацияларды анықтайды.

Тапсырма 2

Берілген суреттердің айырмашылығы неде, түсіндіріңіз. Деформация түрін анықтаңыз. Деформация неге тәуелді екенін түсіндіріңіз.

Дескриптор              Білім алушы

− денелер деформациясын салыстырады; − деформация түрін анықтайды;

−  деформацияның қандай шамаға тәуелді екенін анықтайды.

29

ЖОБА

Тақырып «№ 4 зертханалық жұмыс. Серпімді деформацияларды зерделеу»

Оқу мақсаттары	7.2.2.4 тәуелді, тәуелсіз және бақыланатын шамаларды
	ажырата отырып, серіппенің қатаңдық коэффициентін
	тәжірибе жүзінде анықтау.
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері	Жоғары деңгей дағдылары
Бағалау критерийі	Білім алушы

•    қатаңдықты анықтауға арналған тәжірибені жүргізеді.

•    Физикалық шамалар арасындағы тәуелділікті түсіндіреді.

Тапсырма 1

Серіппенің қатаңдығын анықтауға арналған тәжірибені жүргізу әдісін ұсыныңыз және жоспарын құрыңыз. Қандай физикалық шамалар арасындағы тәуелділік анықталатынын түсіндіріңіз.

Дескриптор           Білім алушы

-  серіппенің қатаңдығын анықтау әдісін ұсынады;

-  тәжірибені жоспарлайды;

-  қажетті құралдарды анықтайды;

-  тәуелді, тәуелсіз және өлшенетін шамаларды ажыратады.

Тапсырма 2

Графикте серпімділік күшінің ұзаруға тәуелділігі көрсетілен. Графикті пайдаланып, екі серіппенің қатаңдығын анықтаңыз. Алынған мәндерді салыстырып, айырмашылығын түсіндіріңіз.

Дескриптор   Білім алушы

-  график арқылы серіппелер қатаңдығын анықтайды;

-  алынған мәндерді салыстырып, қорытынды жасайды.

30

ЖОБА

Тақырып «Серпімділік күші, Гук заңы»

Оқу мақсаттары	7.2.2.5  Гук  заңын  дененің  серпімділік  қасиетін
	сипаттайтын физикалық шамаларды есептеп табу үшін
	қолдану.
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Есептер шығаруда Гук заңын қолданады.

Тапсырма 1

a)            Қатаңдығы 100 кН/м-ге тең сымды 1 мм-ге созу үшін оның шеттеріне қандай күш түсуі керек?

b)            Ұзындығы 10 см серіппе 4 Н күштің әсерінен 2 см ұзарды. Егер осы серіппеге 6 Н күш әсер етсе, ол қаншаға ұзарар еді?

Дескриптор      Білім алушы

-  Гук заңының формуласын есептер шығаруда қолданады;

-  өлшем бірліктерді ХБЖ-нде жазады.

31

ЖОБА

	Тақырып «Үйкеліс күші
Оқу мақсаттары	7.2.2.6   тыныштық,   домалау   және   сырғанау
	үйкелістерін сипаттау.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Тыныштық, домалау және сырғанау
	үйкелістерін ажыратады.

Тапсырма 1

1   және 2-суреттерде көрсетілген жағдайларды сипаттаңыз. Екі жағдайда пайда болатын үйкеліс түрлерін анықтап, нәтижесін салыстырыңыз.

Дескриптор      Білім алушы

-  суреттерді сипаттайды;

-  үйкеліс түрлерін салыстырады.

32

ЖОБА

	Тақырып «Үйкеліс күші
Оқу мақсаттары	7.2.2.7  үйкеліс  күшінің  пайдалы  және  зиянды
	әсерлеріне мысалдар келтіру.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері	Жоғары деңгей дағдылары
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  үйкелістің пайдасы мен зиянын түсіндіреді.
Тапсырма 1

Төмендегі жағдайларда пайда болатын үйкеліс түрін анықтаңыз. Қай жағдайда үйкелісті арттыру не азайту керектігін түсіндіріңіз.

a)    Бормен тақтаға жазу;

b)    Қыстыгүні жолдардың тайғанақ болуы;

c)    Конькимен сырғанау;

d)    Автокөлік жолының кедір-бұдыр болуы;

e)    Велосипед тетіктерінің тоттануы;

Дескриптор      Білім алушы

-  үйкеліс күшінің пайдалы және зиянды әрекеттерін ажыратады;

-  үйкелісті қай кезде арттыру не азайту керек екенін түсіндіреді.

33

ЖОБА

Тақырып «Үйкеліс күші. Зертханалық жұмыс № 5.

Сырғанау үйкеліс күшін зерттеу»

Оқу мақсаттары	7.2.2.8   үйкеліс   күшінің   дененің   салмағына,
	жанасушы беттердің тегіне және олардың өңделу
	сапасына тәуелділігін зерттеу.
Ойлау дағдыларының	Жоғары деңгей дағдылары
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  үйкеліс күшін зерттеуге арналған тәжірибені
	сипаттайды.

Тапсырма 1

Оқушы үйкеліс күшін зерттеу үшін төменде суретте көрсетілгендей әрекеттер жасады.

a)    Оқушы үйкеліс күшінің қандай шамаға тәуелділігін зерттеуді ұйғарды?

b)    Оқушы өз тәжірибесінде қандай құралдарды пайдаланды?

c)    Оқушы жүргізген тәжірибені орындау үшін жоспар құрыңыз және тәжірибені жүргізіңіз.

d)    Тәжірибе кезінде алынған мәліметтерді кесте түрінде ұсыныңыз және қорытынды жасаңыз.

���⃗		� ⃗
1		2

Дескриптор            Білім алушы

-     тәжірибе мақсатын анықтайды;

-     қажетті құралдарды анықтайды;

-     үйкеліс күшін зерттеуге арналған тәжірибені жоспарлайды;

-     мәліметтерді кесте түрінде ұсынады;

-     қорытынды жасайды.

34

ЖОБА

Тақырып «Бір түзу бойымен денеге әрекет еткен күштерді қосу»

Оқу мақсаттары	7.2.2.9	күштерді  берілген  масштабта  графикалық
	түрде  көрсету  және  денеге  бір  түзудің  бойымен
	әрекет	ететін	күштердің тең әрекетті күшінің модулі
	мен бағытын		анықтау.
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы

•       Теңәрекетті күш мәні мен бағытын анықтайды.

Тапсырма 1

Денеге бір түзудің бойымен 20 кН және 30 кН екі күш әсер етеді. Осы күштерді олардың тең әсерлі күштері 10 кН және 50 кН-ға тең болғандағы жағдай үшін график түрінде кескіндеңіз.

Дескриптор              Білім алушы

-  Денеге әрекет ететін күштерді және тең әрекетті күшті график түрінде кескіндейді.

35

ЖОБА

3-тоқсан

«Қысым» тақырыбы

Тақырып «Қатты денелердің, сұйықтардың және газдардың молекулалық құрылымы»

Оқу мақсаттары                            7.3.1.1 заттардың молекулалық құрылысы негізінде

қатты денелердің, сұйықтар мен газдардың құрылымын сипаттау.

Ойлау дағдыларының Білу және түсіну деңгейлері

Бағалау критерийі                      Білім алушы

•    Заттардың молекулалық құрылысы негізінде

газдардың, сұйықтар мен қатты денелердің

құрылымын сипаттайды.

Тапсырма 1

Төменде берілген шағын тәжірибелерді орындап шығыңыз:

a)    Стакандағы суды бөтелкеге құйыңыз, содан кейін мензуркаға құйыңыз. Содан кейін суды осы үш ыдысқа бөліп құйыңыз.

b)    Борды қолмен сындырып, бірнеше бөлікке бөліңіз.

c)    Шприцпен: алдымен шприцті белгілі бір мәнге келтіріп, саңылауын саусақпен жауып тұрып, сығу. Сонан соң, ішіне сол көлемдегі суды толтырып, сығу. Нәтижесін талдау.

Ойланып, мына сұрақтарға жауап беріңіз:

1)     Суды басқа ыдыстырға құйғанда, көлемі өзгерді ме?

2)     Суды ыдыстарға бөліп құйғанда және борды бөліктерге бөлгенде бірдей күш жұмсалды ма?

3)     Неліктен газ оңай сығылады? Сұйық сығылмайды?

4)     Газды ашық ыдыста сақтауға болады ма?

Тәжірибе нәтижесі мен сұрақтар төңірегінде ойланып, сұйықтар мен қатты денелер және газдар құрылысындағы айырмашылық туралы қорытынды жасаңыз.

Дескриптор                            Білім алушы

-  заттың молекулалық құрылымы негізінде сұйық пен қатты зат және газ құрылысын сипаттайды.

36

ЖОБА

Тақырып «Қатты денелердегі қысым»

Оқу мақсаттары	7.3.1.2   қысымның   физикалық   мағынасын
	түсіндіру және өзгерту әдістерін сипаттау.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Қысымның қандай шамаларға тәуелді
	екенін анықтайды.

Тапсырма 1

Суреттегідей қойылған кірпіштер жерге бірдей қысым түсіреді ме?

Дескриптор               Білім алушы

-  қысымның физикалық шамаларға тәуелділігін түсіндіреді.

Тапсырма 2

Суға түсіп кеткен адамды құтқарушы балалардың қайсысының әрекеті дұрыс. Себебін түсіндіріңіз.

Дескриптор                           Білім алушы

-  қысымның анықтамасын қолданып, қорытынды жасайды.

37

ЖОБА

Тақырып «Қатты денелердегі қысым»

Оқу мақсаттары	7.3.1.3   есептер   шығаруда    қысымның
	формуласын қолдану.
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Қатты денелер түсіретін қысымды
	есептейді.

Тапсырма 1

a)    Вагонның барлық дөңгелектерінің рельстермен түйісу ауданы 0,001 м². Егер осы вагонның массасы 30 т болатын болса, онда оның жерге түсіретін қысымы қандай?

b)    Асфальт төсейтін каток жерге 400 кПа қысым түсіреді, каток тірегінің ауданы

0,1 м². Катоктың салмағы неге тең?

Дескриптор                                 Білім алушы

-  қысымның формуласын есеп шығаруда қолданады.

38

ЖОБА

Тақырып «Сұйықтар мен газдардағы қысым, Паскаль заңы»

Оқу мақсаттары	7.3.1.4 газ қысымын заттардың молекулалық
	құрылымы негізінде түсіндіру.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Газ қысымының пайда болуын
	түсіндіреді.

Тапсырма 1

a)    Екі бірдей жабық ыдыстағы газдың массалары бірдей. Осы ыдыстардың бірі жылы бөлмеде, екіншісі суық бөлмеде тұр. Ыдыстардың қайсысындағы газдың қысымы артық? Неліктен?

b)    Суреттепоршеньді

цилиндрдің екі түрлі жағдайлары берілген. Екі

жағдайдағы поршень астындағы газ қысымы бірдей ме? Жауабыңызды түсіндіріңіз.

Дескриптор                 Білім алушы

-    газ қысымының қандай шамаларға тәуелді екенін сипаттайды.

39

ЖОБА

Тақырып «Сұйықтар мен газдардағы қысым, Паскаль заңы»

Оқу мақсаттары	7.3.1.5	сұйықтықтағы	гидростатикалық
	қысымның формуласын шығару және оны
	есептер шығаруда қолдану.
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Гидростатикалық қысымның мәнін
	анықтайды.

Тапсырма 1

a)    Өлшемдері суретте көрсетілген аквариумның түбіне судың түсіретін қысымын және судың салмағын анықтаңыз. (ρсу=10³ кг/м³)

b)     Цилиндр тәрізді ыдысқа массасы бірдей сынап және су құйылды. Сұйықтардың екеуінің жалпы деңгейлерінің биіктігі h=29,2 см. Сұйықтардың ыдыс түбіне түсіретін жалпы қысымын анықтаңыз.

(ρсу=10³ кг/м³, ρсын=13,6⋅10³ кг/м³)

Дескриптор                                Білім алушы

-       сынап пен судың биіктіктерін анықтайды;

-       сынаптың түсіретін қысымын есептейді;

-       судың түсіретін қысымын есептейді;

-       сұйықтардың жалпы түсіретін қысымын анықтайды.

40

ЖОБА

	Тақырып «Қатынас ыдыстар»
Оқу мақсаттары	7.3.1.6  қатынас  ыдыстардың  қолданылуына
	мысалдар келтіру.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Қатынас ыдыстардың қолданылуын
	түсіндіреді.

Тапсырма 1

a)     Қатынас ыдыстарға су құйылған. Сол жақтағы ыдысқа аздап су құйсақ қандай өзгеріс болады? Неліктен? Ортадағы ыдысқа су құйсақ ше?

b)     Суретте кескінделген кофе қайнатқыштардың біреуіне екіншісіне қарағанда сұйық көбірек сыяды. Неліктен?

Дескриптор                 Білім алушы

-       қатынас ыдыстар үшін орындалатын шартты түсіндіреді;

-       берілген ыдыстардың қолданылуына сипаттама береді.

41

ЖОБА

Тақырып «Гидравликалық машиналар»

Оқу мақсаттары	7.3.1.7   гидравликалық   машиналардың
	жұмыс істеу принципін сипаттау.
Ойлау дағдыларының	Жоғары деңгей дағдылары
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Гидравликалық машиналардың
	жұмысын сипаттайды.

Тапсырма 1

Суретте берілген гидравликалық престің жұмыс жасау принципін түсіндіріңіз. Гидравликалық престің жұмыс жасауы қандай заңға негізделген?

Дескриптор                                Білім алушы

-   гидравликалық престің құрылысын сипаттайды;

-   гидравликалық престің жұмыс істеу принципін түсіндіреді.

42

ЖОБА

Тақырып «Гидравликалық машиналар»

Оқу мақсаттары	7.3.1.8   гидравликалық   машиналарды   қолдану
	кезіндегі күштен ұтысты есептеу
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Гидравликалық   машиналардың   қолданылу
	мақсатын анықтайды.
Тапсырма 1

Гидравликалық машинада престелетін денеге қандай күш әсер етеді?

Дескриптор                                          Білім алушы

− гидравликалық машинада күштен алынатын ұтысты есептейді.

43

ЖОБА

Тақырып «Атмосфералық қысым. Атмосфералық қысымды өлшеу»

Оқу мақсаттары	7.3.1.9  атмосфералық  қысымның  табиғатын
	түсіндіру және оны өлшеудің әдістерін ұсыну.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері	Жоғары деңгей дағдылары
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Атмосфералық қысымды анықтауға
	арналған тәжірибені сипаттайды

Тапсырма 1

Суретте атмосфералық қысымды зерттеу үшін Б.Паскаль шәкіртінің жасаған тәжірибесінің сұлбасы берілген. Тәжірибе нәтижесін түсіндіріңіз.

Дескриптор              Білім алушы

-    тәжірибе мақсатын анықтайды;

-    тәжірибе нәтижесін сипаттайды.

44

ЖОБА

Тақырып «Манометрлер. Сорғылар»

Оқу мақсаттары	7.3.1.10 манометр мен сорғылардың жұмыс істеу
	принципін сипаттау.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері	Қолдану
Бағалау критерийі	Білім алушы

•    Манометр не үшін қолданылатынын

түсіндіреді.

•    Сорғы қолданылуына сипаттама береді.

Тапсырма 1

Суретте қарапайым сынап барометрі мен сынап манометрі берілген. Манометрде белгілі бір мөлшерде сығылған газ бар.

a)    Барометр мен манометр қолданылуындағы айырмашылықты түсіндіріңіз.

b)    Монометрдегі сығылған газ қысымы неге тең?

с

вакуум

Сығылған

газ

сынап

Дескриптор                       Білім алушы

-  барометр мен манометрдің қолданылу айырмашылығын түсіндіреді;

-  сығылған газ қысымын анықтайды.

45

ЖОБА

Тапсырма 2

Суретте берілген сорғы суды сорып шығару үшін максимал тереңдік қандай болу керек? Ол тереңдік мәні неге тәуелді?

Дескриптор              Білім алушы

-       сорғының қолданылуын түсіндіреді;

-       максимал тереңдік мәнін есептейді.

46

ЖОБА

Тақырып «№ 6 зертханалық жұмыс. Архимед заңын зерделеу»

Оқу мақсаттары	7.3.1.11 кері итеруші күшті анықтау және оның сұйыққа
	батырылған дененің көлеміне тәуелділігін зерттеу.
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері	Жоғары деңгей дағдылары.
Бағалау критерийі	Білім алушы

•    Кері итеруші күшті анықтайды.

•    Кері итеруші күштің сұйыққа батырылған дененің көлеміне тәуелділігін зерттейді.

Тапсырма 1

Су ішінде массасы 100 г денеге әрекет ететін ығыстырушы күшті анықтаңыз. Құрал-жабдықтар: суы бар ыдыс, массасы әр түрлі жүктер, динамометр, мензурка, жіп.

Жұмыстың барысы:

1.    Мензурка көмегімен жүктің Vд көлемін анықтаңыз.

2.    Дененің өлшенген көлем мен су тығыздығы бойынша дене ығыстыратын су салмағын табыңыз.

3.    Денені жіпке байлап, динамометрге іліңіз және оған әрекет ететін ауырлық күшінің мәнін табыңыз.

4.    Динамометрге ілінген жүкті түгелімен суға батырып, оның су ішіндегі салмағын анықтаңыз және ығыстырушы күштің мәнін есептеңіз.

5.    Ығыстырушы күш ығыстырылған су салмағына тең бе? Тексеріңіз.

6.    Тәжірибені басқа денемен жасаңыз.

7.    Тәжірибе нәтижелерін кестеге жазыңыз.

8.    Бұл тәжірибеде Архимед заңы қандай дәлдікпен орындалатынын бағалаңыз.

		Дене		Дененің	Дененің
		ығыстырған
	Дененің			ауадағы	судағы	Ығыстырушы
№		сұйық
	көлемі, м3			салмағы,	салмағы,	күш, Fы, Н
		салмағы,		Р, Н	Р1, Н
		Р, Н
Дескриптор		Білім алушы

-     ығыстырушы күшті анықтайды;

-     ығыстырушы күш пен ығыстырылған су салмағын салыстырады;

-     тәжірибе нәтижелерін кестеге жазады;

-     тәжірибе нәтижелерін бағалайды.

47

ЖОБА

	Тақырып «Кері итеруші күш»
Оқу мақсаттары	7.3.1.12 сұйықтар мен газдардағы кері итеруші
	күштің табиғатын түсіндіру.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Архимед күшінің неге тәуелді екенін
	анықтайды.

Тапсырма 1

Құралдар: жүктер жинағы, динамометр, суы бар ыдыс

Берілген құралдарды пайдаланып,

а) көлемдері тең, массалары әртүрлі;

b)  массалары тең, көлемдері әртүрлі

Денелерге әсер ететін Архимед күшін анықтауға арналған тәжірибені жоспарлаңыз. Алынған нәтижелерді салыстырып, қорытынды жасаңыз.

Дескриптор          Білім алушы

-  тәжірибе жоспарын құрады.

-  әр жағдай үшін Архимед күшінің мәнін анықтайды.

-  Архимед күшінің қандай шамаларға тәуелді екендігі туралы қорытынды жасайды.

48

ЖОБА

	Тақырып «Кері итеруші күш»
Оқу мақсаттары	7.3.1.13 есептер шығару кезінде Архимед заңын
	қолдану.
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Архимед заңын есептер шығару кезінде
	қолданады.

Тапсырма

1.  Көлемі 5 дм³ болатын дене толығымен суға батырылғанда, оған әсер ететін кері итеруші күш 50 Н-ға тең болса, сұйықтың тығыздығы қандай?

2.  Темірден жасалған заттың судағы салмағы, ауадағы салмағыннан 100 Н-ға кем болса, оның ауадағы салмағы қандай болғаны?

ρ _с  = 10^{3  кг} , ρ_T = 7,8 ⋅10^{3  кг}

м ³м³

 

3.  Көлемі 500 см³ және массасы 800 г динамометрге ілінген жүкті толығымен суға батырса, динамометр нені көрсетер еді?

ρ _с  = 10^{3  кг}

м ³

 

Дескриптор              Білім алушы

-      Архимед заңын есептер шығаруда қолданады.

-      Шамалардың өлшем бірлігін ХБЖ-нде жазады.

49

ЖОБА

Тақырып «№ 7 зертханалық жұмыс. Дененің сұйықта жүзу шарттарын анықтау»

Оқу мақсаттары	7.3.1.14 дененің сұйықта жүзу шарттарын зерттеу
Ойлау дағдыларының	Жоғары деңгей дағдылары
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Дененің сұйықта жүзу шарттарын зерттейді.

Тапсырма 1

Дененің сұйықта жүзу шарттарын тексеруге арналған демонстрация.

Құрал-жабдықтар: суы бар ыдыс, ішіне салынған құмның массалары әр түрлі болатын үш бірдей құты.

Денелердің жүзу шарттары туралы қорытынды жасау үшін, мұғалім демонстрация көрсетеді.

Сұйық құйылған биік шыны ыдысқа ішінде әртүрлі массадағы құм салынған үш құты салыңыз. Толтыра құм салынған құты батады, ішінде орталай құм салынған құты жүзеді, өте аз мөлшерде құмы бар құты қалқиды (алдын ала дайындаған дұрыс).

Оқушыларға талдауға арналған сұрақ қойыңыз:

a)    Неліктен құтылардың бірі батады, бірі жүзеді немесе қалқиды?

b)    Денелердің жүзу шарттарын дәлелдеңіз.

Күтілетін нәтиже:

Дескриптор               Білім алушы

-       құтыға әсер ететін күштерді белгілейді;

-       күштерді салыстырып, әр жағдай үшін қорытынды жасайды.

Тапсырма 2

Жұмыртқа, мұз, спирт, су, тұздың судағы ерітіндісі берілген. Схеманы пайдаланып, сұйықтарды анықтаңыз.

50

ЖОБА

Дескриптор              Білім алушы

-       Денелердің жүзу шартын пайдаланып, әр ыдыстағы сұйықтардың тығыздығын бағалайды.

Тапсырма 3

Мұхитта жүзіп жүрген айсберг – өте әдемі құбылыс. Алайда, сіз айсбергтің тек 1/10 бөлігін ғана көретінімізді, ал 9/10 бөлігі судың астында болатынын білесіз бе? Ал егер бөрене суда жүзіп жүрсе, онда оның жарты бөлігі суға батады. Неліктен? Жауабыңызды салыстырмалы диаграмма арқылы ұсыныңыз.

Дескриптор           Білім алушы

-       жүзу шартын пайдаланып, қорытынды жасайды;

-       нәтижені диаграмма арқылы ұсынады.

51

ЖОБА

«Жұмыс және қуат» тақырыбы

Тақырып «Механикалық жұмыс. Қуат»

Оқу мақсаттары	7.2.3.1 механикалық жұмыс ұғымының физикалық
	мағынасын түсіндіру.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Механикалық жұмысқа сипаттама береді.

Тапсырма 1

Төменде суреттерде берілген жағдайларда механикалық жұмыс жасалады ма?

Дескриптор                                        Білім алушы

-   механикалық жұмысты анықтайды.

Тапсырма 2

Суретте горизонталь жазықтық бетінде жатқан білеуше берілген. Білеушеге әсер ететін күштерді графикалық кескіндеңіз. Қай күштің жұмысы оң, теріс немесе нөлге тең екенін анықтап, түсіндіріңіз.

Дескриптор                                          Білім алушы

-    күштерді кескіндейді;

-    механикалық жұмыс таңбасын анықтап, түсіндіреді.

52

ЖОБА

Тақырып «Механикалық жұмыс. Қуат»

Оқу мақсаттары	7.2.3.7 қуат ұғымының физикалық мағынасын
	түсіндіру.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Қуатқа сипаттама береді.

Тапсырма 1

a)   Массалары әртүрлі екі қыз бала баспалдақпен жарыса жүгіріп, үйдің үшінші қабатына бір мезгілде көтерілді. Бұл жағдайда олар бірдей қуат өндіре ме? Жауабыңызды түсіндіріңіз.

b)   Төменде суретте қол арасы мен электр арасы берілген. Олардың қуаттарын салыстырыңыз. «Механикалық қуат» терминін қалай түсінесіз?

Дескриптор             Білім алушы

-       денелер қуаттарын салыстырады;

-       механикалық қуатқа анықтама береді.

53

ЖОБА

Тақырып «Механикалық жұмыс. Қуат»

Оқу мақсаттары	7.2.3.8 механикалық жұмыс пен қуаттың
	формулаларын есептер шығаруда қолдану.
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Механикалық жұмыс пен қуат мәндерін
	анықтайды.

Тапсырма 1

a)   Көлемі 2 м³ гранит тақтасын 24 м биіктікке көтергенде қандай жұмыс атқарылады?

b)   Көтергіш кран массасы 3000 кг жүкті көтеріп, 170 кДж жұмыс атқарды. Көтергіш кран жүкті қандай биіктікке көтерген?

c)    Минутына 1000 л суды 20 м биіктікке көтеретін сорғының қуаты неге тең?

Дескриптор              Білім алушы

-       есептерді шешуде қуат және жұмыс формулаларын қолданады.

54

ЖОБА

4-тоқсан

«Энергия» тақырыбы

Тақырып «Кинетикалық энергия. Потенциалдық энергия»

Оқу мақсаттары	7.2.3.2 механикалық энергияның түрлерін
	ажырату.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Кинетикалық және потенциалдық
	энергияларды ажыратады.

Тапсырма 1

Суретте кескінделген денелердің қайсысы кинетикалық энергияға, қайсысы потенциалдық энергияға ие болады?

Дескриптор           Білім алушы

-  кинетикалық және потенциалдық энергияларды анықтайды.

55

ЖОБА

Тақырып «Кинетикалық энергия. Потенциалдық энергия»

Оқу мақсаттары	7.2.3.3 кинетикалық энергия формуласын
	есептер шығаруда қолдану.
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Кинетикалық энергия формуласын
	есептер шығаруда қолданады.

Тапсырма 1

a)    Массасы 4 кг еркін түсіп келе жатқан дененің жылдамдығы жолдың бір бөлігінде 2-ден 8 м/с-қа артты. Осы жолдағы кинетикалық энергияның өзгерісін табыңыз.

b)    «Союз» сериялы ғарышкеменің массасы 6,6 т болса, оның орбита бойымен 7,8 м/с жылдамдықпен қозғалғандағы кинетикалық энергиясы қандай?

c)    Массасы 9 г оқ винтовка ұңғысынан 750 м/с жылдамдықпен шығады. Оның кинетикалық энергиясы қандай?

d)    9 м/с жылдамдықпен қозғалатын 6 кг дененің кинетикалық энергиясы неге тең?

Дескриптор            Білім алушы

-  кинетикалық энергия формуласын есеп шығаруда қолданады.

56

ЖОБА

Тақырып «Кинетикалық энергия. Потенциалдық энергия»

Оқу мақсаттары	7.2.3.4 жоғары көтерілген дене үшін
	потенциалдық энергиясының формуласын
	қолдану
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Есеп шығаруда жоғары көтерілген дене
	үшін потенциалдық энергияның
	формуласын қолданады.

Тапсырма 1

a)    Жер бетінен 3,5 м биіктікке көтерілген массасы 6 кг дененің потенциалдық энергиясын анықтаңыз.

b)    Массасы 450 кг денені 50 см биіктікке көтергендегі потенциалдық энергияны анықтаңыз.

c)    Қандай биіктікте массасы 2 т жүктің потенциалдық энергиясы 10 кДж-ға тең?

Дескриптор                 Білім алушы

-  потенциалдық энергияның формуласын қолданады.

Тақырып «Энергияның сақталуы және айналуы»

57

ЖОБА

Оқу мақсаттары	7.2.3.5 механикалық энергияның түрленуіне
	мысалдар келтіру.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Энергияның түрленуін анықтайды.

Тапсырма 1

Суреттегі денелер қандай энергияларға ие? Қандай энергия түрленулері болып жатыр?

Дескриптор            Білім алушы

-  Энергияның бір түрден екінші түрге өтуін сипаттайды.

Тақырып «Энергияның сақталуы және айналуы»

58

ЖОБА

Оқу мақсаттары	7.2.3.6 механикалық энергияның сақталу
	заңын есептер шығаруда қолдану.
Ойлау дағдыларының	Қолдану
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Механикалық энергияның сақталу заңын
	есептер шығаруда қолданады.

Тапсырма 1

a)      Массасы 100 г, тік жоғары қарай 10 м/с жылдамдықпен лақтырылған дененің көтерілгендегі ең жоғарғы нүктедегі потенциалдық энергиясын анықтаңыз.

b)      Массасы 400 г, 2 м биіктіктен құлап түскен дененің жерге соқтығысуы алдындағы кинетикалық энергиясын анықтаңыз.

c)      Массасы 0,5 кг дене 4 м/с жылдамдықпен тік жоғары қарай лақтырылған. Ең жоғары биіктікке дейін көтерілгенде ауырлық күшінің жұмысын, потенциалдық энергияның өзгерісін анықтаңыз.

Дескриптор            Білім алушы

-  механикалық энергияның сақталу заңын қолданады.

«Күш моменті» тақырыбы

Тақырып «Жай механизмдер»

59

ЖОБА

Оқу мақсаттары	7.2.4.1 қарапайым механизмдердің қолданылуына
	мысалдар  келтіру  және  «Механиканың  алтын
	ережесін» тұжырымдау.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  «Механиканың алтын ережесін» түсіндіреді.

Тапсырма 1

a)  Өмірде қолданылатын қарапайым механизмдерге мысал келтіріңіз.

b)  Суреттерді сипаттаңыз. Қай жағдайда аз күш жұмсалады, неліктен?

Дескриптор                Білім алушы

-  жай механизмдердің қолданылуына мысал келтіреді;

-  суреттерді салыстырып, күш аз жұмсалатын жағдайды анықтайды.

Тақырып «Жай механизмдер»

Оқу мақсаттары                                              7.2.4.2     күш    моменті    ұғымының   физикалық

60

ЖОБА

мағынасын түсіндіру.

Ойлау дағдыларының                            Білу және түсіну

деңгейлері

Бағалау критерийі                                        Білім алушы

•    Күш моментіне анықтама береді.

Тапсырма 1

Шырпыны ортасынан сындырыңыз, алынған бөліктерді тағы да ортасынан сындырыңыз және бөліктер тым ұсақ болғанға дейін осылайша шырпыны бөле беріңіз. Неліктен ұсақ бөліктерді сындыру үлкен бөліктерді сындыруға қарағанда қиын?

Дескриптор            Білім алушы

-  күш моменті қандай физикалық шамаға тәуелді екенін түсіндіреді.

Тапсырма 2

Бауыржан болаттан жасалған есікті аз күш жұмсап жабу үшін А және В нүктелерінің қайсысына күш түсіруі керек? Неліктен?

Дескриптор             Білім алушы

-     әр нүктеге түсірілетін күш моментін анықтайды;

-     күш моменттерін салыстыру арқылы күш түсіру нүктесін анықтайды.

Тақырып «Дененің массалық центрі. № 8 зертханалық жұмыс. Жазық фигураның массалық центрін анықтау»

Оқу мақсаттары                                            7.2.4.3     жазық    фигураның   массалық    центрін

61

ЖОБА
Ойлау дағдыларының	тәжірибеде анықтау.
	Қолдану
деңгейлері	Жоғары деңгей дағдылары
Бағалау критерийі	Білім алушы

•    Жазық фигураның массалар центрін

анықтайды.

Тапсырма 1

Құрал-жабдықтар: қатырма қағаз, қайшы, жіп, штатив, тіктеуіш, қағаз түйрегіш.

1)    Қатырма қағаздан әр түрлі фигуралар қиып алыңыз.

2)    Денені штативке бекітілген түйрегішке әртүрлі шеттерінен іліңіз.

3)    Түйрегішке тіктеуіш байланған жіпті іліңіз.

4)    Ілу нүктелерінен жіп бойымен вертикаль түзу жүргізіңіз.

5)    Түзулердің қиылысу нүктесін белгілеңіз.

6)    Фигураны қиылысу нүктесінен түйрегішке немесе қаламсап ұшына қойыңыз.

7)    Сұрақтарға жауап беріңіз:

-       Массалар центрі ұғымын қалай түсінесіз?

-       Моменттер ережесін осы жазық фигура үшін тұжырымдаңыз.

Дескриптор             Білім алушы

-       Тәжірибені орындайды;

-       Массалар центріне анықтама береді;

-       Моменттер ережесін массалар центрін анықтау тәжірибесімен байланыстырады.

Тақырып «№ 9 зертханалық жұмыс. Иіндіктің тепе-теңдік шарттарын анықтау»

Оқу мақсаттары                                            7.2.4.5         тәжірибеде       иіндіктің         тепе-теңдік

62

ЖОБА

шарттарын анықтау.

Ойлау дағдыларының                           Жоғары деңгей деңгейлері

деңгейлері

Бағалау критерийі                                      Білім алушы

•    Тәжірибеде иіндіктің тепе-теңдік

шарттарын тексереді.

Иіндіктің тепе-теңдік шарттарынын анықтау

Мақсаты: күш моменттері ережесінің дұрыстығын иінтіректі пайдаланып, эксперимент жүзінде тексеру.

Құрал-жабдықтар: штативке орнатылған иіндік, жүктер жиынтығы, сызғыш, динамометр.

Тапсырма 1

Екі күштің әрекетіндегі иіндіктің тепе-теңдік шартын тексеру.

Жұмыстың барысы:

a)    Оқулықтағы «Иіндік», «Иіндікке түскен күштердің тепе-теңдігі», «Күш моменттері» туралы материалдарды қайталаңыз.

b)    Иіндіктің екі ұшындағы бұрандаларды бұрап, оны горизонталь орналасатындай етіп теңгеріңіз.

c)    Иіндіктің сол айналу білігінен ℓ1 қашықтыққа массаларының қосындысы m1 болатын екі жүк іліңіз.

d)    Иіндіктің оң жағына оны тепе-теңдікке келтіретін бір жүкті айналу білігінен қандай ℓ2 арақашықтықта ілуге болатынын анықтаңыз.

e)    Алынған мәліметтерді төмендегі кестеге жазыңыз.

f)     М1 және М2 күш моменттерін салыстыра отырып, алынған эксперимент нәтижелерінің күш моменттер ережесінен қаншылықты ауытқитындығын анықтаңыз. Ауытқуды анықтау үшін күш моменттерінің айырымын (М1-М2)

олардың орташа мәніне бөлу керек:

Ауытқу= (М1-М2): (М1+М2)/2·100%

Масса,	Иін,	Күш,	Күш моменті,	Масса,	Иін,	Күш,	Күш
m1(г)	ℓ1(см)	F1	М1 (Н·м)	m 2 (г)	ℓ2(см)	F2	моменті,
		(Н)				(Н)	М2 (Н·м)

Тапсырма 2

Әр түрлі нүктелерге түсірілген күштердің әрекетіндегі иіндіктің тепе-теңдік шартын тексеру.

Жұмыстың барысы:

a)    біліктің екі жағындағы кез келген ілгекке әр түрлі жүкті іле отырып, иіндікті тепе-теңдік күйге келтіріңіз;

b)    иіндікті сағат тілінің бағытында айналдыратын күштердің күш моменттерінің қосындысын табыңыз:

Моң= М1+М2+...+Мn

c)    иіндікті сағат тіліне кері бағытта айналдыратын күштердің күш моментттерінің қосындысын анықтаңыз:

Мсол= М1+М2+...+Мк

d)    оң және теріс күш моменттерін салыстыра отырып, экспериментте алынған нәтижелердің моменттер ережесіне сәйкестігін көрсетіңіз.

63

ЖОБА

Дескриптор            Білім алушы

-   моменттер ережесін түсіндіреді;

-   иіндіктің тепе-теңдік шарттарын жазады;

-   иіндіктің оң және сол жағына әсер ететін моменттерді анықтап, салыстырады.

64

ЖОБА

Тақырып «Иіндіктің тепе-теңдік шарты»

Оқу мақсаттары	7.2.4.4 тепе-теңдікте тұрған денелер үшін күш
	моменттер ережесін тұжырымдау және есептер
	шығаруда қолдану.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері	Қолдану
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Күш моменттер ережесін есептер
	шығаруда қолданады.

Тапсырма 1

a)    Рычагтың ұштарына 4 Н және 36 Н күш әсер етеді. Рычагтың ұзындығы 2 м. Егер рычаг тепе-теңдік қалыпта болса, оның тіреу нүктесі қай жерде болғаны?

b)    Салмақсыз рычаг тепе-теңдікте тұр (сурет). Егер рычагтың ұзындығы 40 см, АВ=30 см, m2=6 кг болса, m1 жүктің массасы неге тең?

A                                    ^B

О

m₁                                               m₂

 

Дескриптор            Білім алушы

-       моменттер ережесін жазады;

-       күш иінін анықтайды;

-       белгісіз жүк массасын анықтайды.

65

ЖОБА

Тақырып «Пайдалы әсер коэффициенті.

№ 10 зертханалық жұмыс. Көлбеу жазықтықтың ПӘК-ін анықтау»

Оқу мақсаттары	7.2.4.6 көлбеу жазықтықтың пайдалы әсер
Ойлау дағдыларының	коэффициентін тәжірибеде анықтау.
	Қолдану
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Механизмдер ПӘК-ін анықтайды.

Тапсырма 1

Жұмысшы массасы 50 кг арбаны 80 см биіктікке 125 Н күш жұмсай отырып

итеріп шығарды. Жазықтықтың ұзындығы 4 м.

а) пайдалы жұмысты анықтаңыз.

b)  толық жұмысты анықтаңыз.

с) Көлбеу жазықтықтың ПӘК-ін анықтаңыз.

Дескриптор            Білім алушы

-       пайдалы жұмысты анықтайды;

-       толық жұмысты анықтайды;

-       жазықтықтың ПӘК-ін анықтайды.

66

ЖОБА

«Жер және Ғарыш» тақырыбы

Тақырып «Аспан денелері туралы ғылым»

Оқу мақсаттары	7.7.1.1 геоцентрлік және гелиоцентрлік
	жүйелерді салыстыру.
Ойлау дағдыларының	Жоғары деңгей дағдылары
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Геоцентрлік және гелиоцентрлік
	жүйелерді салыстырады.

Тапсырма 1

1.  Геоцентрлік және гелиоцентрлік жүйелерге анықтама беріңіз.

2.  Геоцентрлік және гелиоцентрлік жүйелерді салыстырыңыз.

Дескриптор            Білім алушы

-       геоцентрлік және гелиоцентрлік жүйелерге анықтама береді;

-       геоцентрлік және гелиоцентрлік жүйелерді салыстырады.

67

ЖОБА

	Тақырып «Күн жүйесі»
Оқу мақсаттары	7.7.1.2 Күн жүйесінің нысандарын жіктеу.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Күн жүйесінің нысандарын жүйелейді.

Тапсырма 1

a)    Күн жүйесіне енетін планеталарды екі топқа бөлуге болады:

1. Жер тобына жататын

2. Газдық планеталар

Төменде берілген кестеге сәйкес планеталарды жазыңыз.

Жер тобына жататын	Газдық планеталар
планеталар

b)    Күн жүйесінің сызбасын сызыңыз.

Дескриптор                        Білім алушы

-       Күн жүйесіне енетін планеталарды топқа бөледі;

-       Күн жүйесінің сызбасын сызады.

68

ЖОБА

Тақырып «Күнтізбе негіздері (тәулік, ай, жыл)»

Оқу мақсаттары	7.7.1.3  жыл  мезгілдерінің  ендіктерге  байланысты
	ауысуын және күн мен түннің ұзақтығын түсіндіру.
Ойлау дағдыларының	Білу және түсіну
деңгейлері
Бағалау критерийі	Білім алушы
	•  Жердің қозғалысына байланысты күн мен
	түннің ұзақтығын анықтайды.
Тапсырма 1

Төменде берілген суретте Күн сәулелері Жер планетасын жарықтандырады. Жердің көлбеу орналасқандығына назар аударыңыз! Жердің өз осінен айналуына байланысты А-дан Е-ге дейінгі нүктелері 24 сағаттың ішіндегі белгілі бір уақытты не қараңғыда, не жарықта өткізеді. Суретте Жердің Күн сәулелері түспейтін бөлігі штрихталған. Жер өз осінен 24 сағатта толық бір айналым жасайды

Күн сәулелері

Күн

Жер

Тапсырма: 24 сағат ішінде А, В, С, D, Е нүктелері орналасқан аймақтардың күн жарығында өткізетін уақыттарының ұзақтығын бағалаңыздар.( Қай нүкте ең ұзақ, қай нүкте ең қысқа уақыт күн жарығында болады?)

Уақыт бөлінулері:

Ең ұзақ уақыт: 1_____ 2______ 3_____ 4_____ 5_____ Ең қысқа уақыт

Дескриптор                                          Білім алушы

-       әр нүктедегі күн ұзақтығын бағалайды.

69