Ашық сабақ: Тәттімбет «Саржайлау»

Сабақтың тақырыбы: Тәттімбет «Саржайлау»

Сабақтың мақсаты:

            а) Оқушыларға шығарманың мағынасын ұғындыру, сазды әуеннің орындау ерекшелігі мен автордың негізгі идеясын оқушы санасына жеткізу.

ә) Музыкалық өмірмен байланысы арқылы адамгершілікке тәрбиелеу.

б) Орындаушылық – тыңдаушылық және еске сақтау біліктілігін дамыту.

Сабақтың көрнекілігі: Композитор суреті, күй таспа, сырнай аспабы, сөзжұмбақ.

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: Ой қозғау, қызығушылығын ояту

Сабақтың тәсілі: Топтық жұмыс

Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері, дүниетану

Сабақтың барысы: Сәлемдесу, оқушылардың сабаққа дайындық деңгейін анықтау, оқу құралдарын түгендеу.

Жаңа сабақ: 1. Тәттімбет «Саржайлау». Күй домбыра, қобыз басқа да аспаптарда орындалатын музыкалық шығарма. Күйдің сөзі болмағанымен белгілі бір тақырыбы, тарихы, мазмұны болады. Тәттімбет шығармашылығы (1815-1860). Қарағанды облысы, Қу ауданы, Мөшеке бұлағы деген жерде дүниеге келген. Тәттімбет тек күйші емес, бір жағынан ақын, шешен адам болған. Ең алғаш домбыраны әкесі Қазанғаптың інісі Әлідан үйренеді. Тәттімбет күйлері шертпе дәстүрінің ең озық үлгілеріне жатады. Дәулетті жанұядан шыққан, әділдікті, шындықты қолдаған композитор.

Күйлері: «Былқылдақ», «Қосбасар», «Көкейкесті», «Терісқақпай», «Сылқылдақ», «Нар шөккен», т.б. «Саржайлау» күйін тыңдай отырып эссе жазып, сурет салу, терме өлең құрастыру.

Жасыл жайлауды, әсем даланы, биік тауларды көрген кезде түрлі боямен суретке салғымыз келеді, ал осы табиғаттың сұлу көрінісін, композитор өзінің әндері-күйлері арқылы жеткізеді екен.

І топ

Мысалы, «Саржайлау» күйін тыңдаған кезде көз алдымызға биік тау, ұшқан құс, жүгірген аң, аққан өзен, қызыл-жасыл гүлдер елестейді.  Күй орташа екпінде, ырғағы бірқалыпты әуенді, сазды орындалады. Осы сәтте біз жайлау көркін тамашалап жүрген ата мен немере, бие сауып отырған жеңгейді, сырмақ сырып, ою ойып жатқан әжейді көз алдымызға елестетіміз.

ІІ топ. Төрт жол өлең құрастыру.

            Сайрайды

            Жинайды

            Оңбайды

            Ойнайды

            Қалмайды

            Болмайды

            Тоймайды

            Аспанда күн жайнайды,

            Бұлбұл құстар сайрайды

Балықтар суда ойнайды

            Көрсе көзің тоймайды

ІІІ топ сурет салу

            Күйді тыңдай отырып өз әсерін қағаз бетіне түсіру.

Музыкалық ойын -  «Жаңбыр».

            Ақырындап музыканы ойнап тұрады. Бұл ойынның шарты барлық оқушы қолдың қимылы арқылы әр түрлі дыбыстар шығарып, көз алдымызға жайлауды елестетіп, сол жайлауға жаңбыр болып жауады. Әр оқушы өзінің жауған жерін әңгімелейді.

Мысалы: Мен таудағы ең биік қарағайға жаудым оның астында көлеңкелеп тұрған аюға тамып тұрдым – деп оқушылар өз ойын жалғастыра береді.

Н. Тілендиев «Саржайлау» әні

1. Әнді оқушыларға таныстыру.

2. Әсерлі орындап шығу

3. Әннің сөздерін талдап, мазмұнын, сипатын анықтау.

4. Әнді фразаларға бөліп, ырғағы немесе әуені қиын жерлерін бірнеше қайталатып орындату.

5. Үн тазалығын, дикциясын бақылау

6. Әнді би қимылымен орындау.

Бекітуге арналған сұрақтар:

«Сөзжұмбақ» шешу

1. «Саржайлау» күйінің авторы кім?

2. Қандай күйін тыңдадық?

3. Қандай аспапта ойнаған?

4. Тәттімбет қандай композиторлар қатарына жатады?

5. Қай ғасырда өмір сүрді?

6. Күй қандай екпінде орындалды?

7. Күй қандай шығармаға жатады?

Үйге:

Н. Тілендиевтің «Саржайлау» әнін жаттап келу

Би қимылдарын пысықтау.

Тәттімбет туралы әңгімелеу.