Башҡортостан тарихы һәм мәҙәниәтенән олимпиада һорауҙары

Башҡортостан мәҙәниәте һәм тарихынан район олимпиада һорауҙарына яуаптар.

Дөрөҫ яуапҡа 1-10 тиклем  бер балл .   Һүрәткә дөрөҫ яуап-5 балл Дөйөм 15 балл – 100%

5 класс

1.       “Башҡорт мәҙәниәте”  Башҡорт халҡының йәшәйешен, мәҙәниәтен өйрәнә.

2.        Тылсымлы һүҙҙәр яҙығыҙ. Рәхмәт, һаумыһығыҙ, рәхим итегеҙ, сәләм һб.

3.       Һөйләшкән саҡта матур итеп, тылсымлы һүҙҙәр ҡулланып һөйләшергә кәрәк.

4.       “Урал батыр” эпосында Урал нимәне васыят итеп ҡалдырған? Яҡшылыҡ булһын атығыҙ, кеше булһын затығыҙ, Яманға юл ҡуймағыҙ, Яҡшынан баш тартмағыҙ.

5.       Туғанлыҡ терминдарын яҙығыҙ. Әcәй, атай, олатай, өләсәй, һылыуым һб.

6.       Исемде өйрәнеүсе фән нимә тип атала? Исемде өйрәнеүсе фән ономастика тип атала.

7.       Боронғо башҡорт кейемдәрен кемдәр өйрәнгән? Паллас, Георги. Лепехин.

8.       Беренсе президент? Мортаза Рәхимов.

9.       Башҡорт музыка ҡоралдарын һана. Ҡурай, ҡумыҙ. Ҡыл ҡумыҙ, һорнай, дөңгөр һб

10.   Тырыз нимәнән эшләнә?  Тырыз ҡайын туҙынан эшләнә.

Күренекле  шәхестең исем, фамилияһын атағыҙ. Һөнәре буйынса кем?

Был рок ҡурайсы Роберт Юлдашев. Һөнәре буйынса ҡурайсы.

6 класс

1.Нимә ул шәжәрә? Нисә быуын шәжәрәгеҙҙе беләһегеҙ? Шәжәрә ғәрәп теленән “ағас” тигәнде аңлата.  Тамыры үткәнебеҙ, олоно – бөгөнгөбөҙ, ботаҡ тармаҡтары – киләсәгебеҙ.

2. Нимә ул милли үҙенсәлек? Һәр бер халыҡ башҡа милләттән мәҙәниәте, тарихы, к-нкүреше менән айырыла.

3. Нимә ул ойконимия?  Исемдәрҙе өйрәнеүсе фән. Кемдәр өйрәнгән? Ф.Ғ.Хисаметдинова.

4.   Салауат Юлаев исемендәге дәүдәт премияһы алған халыҡ йырсыһы? Абдулла Солтанов. Ниндәй йырҙарын беләһең?  “Урал”, Уйыл”, “Азамат” һ.б. Етмештән ашыу халыҡ йырҙарын башҡарған.

5. Ирма Яунзем менән сығыш яһаған ҡурайсы? Йомабай Иҫәнбаев.

6. Башҡорт этнонимының килеп сығышы. Башҡорт  +баш бүре, баш +ҡорт. Башҡорт ханы һ.б.

7.Әбйәлил районынан сыҡҡан сәнғәт кешеләре? Вәхит Хызыров, Әхтәм Абушаһманов, Хәсән Усманов, Рөстәм Хәкимов, Сара Буранбаева, Римма Амангилдина һ.б

8. Башҡортостанда театрҙар. Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт  академия театры, Арыҫлан Мөбәрәков исемендәге Сибай театры, Мостай Кәрим исемендәге милли йәштәр театры Туймазы татар театры, Салауат драма театры, Рус драма театры, Стәрлетамаҡ рус һәм башҡорт театы, “Сулпан” балалар театры.

9. Боронғо башҡорт гимны?  Башҡорт халыҡ йыры “Урал”

10. Өс телдә нәшер ителгән журнал? “Ватандаш”

Күренекле  шәхестең исем, фамилияһын атағыҙ. Һөнәре буйынса кем?

Миңлеғәфүр Зәйнетдинов. Виртуоз ҡумыҙсы.

7 класс

1.Нимә ул шәжәрә? Шәжәрә ғәрәп теленән “ағас” тигәнде аңлата.  Тамыры үткәнебеҙ, олоно – бөгөнгөбөҙ, ботаҡ тармаҡтары – киләсәгебеҙ.

2.Өфө ҡалаһының боронғо исеме?  Тәүҙә Тура тау, аҙаҡ Имән ҡала  Нисәнсе йылда нигеҙ һалына? 1574

3. Арҡайым ҡалаһы ниндәй быуатҡа ҡарай. Ҡула (бронза) быуатына ҡарай.

4. Нисә даруғаға бүленгән? Иң ҙуры? Дүрт даруғаға бүленгән. Себер даруғаһы иң ҙуры.

5.Башҡорттар тотҡан дин тураһында яҙ.  Иң тәүҙә мәжүсилек, аҙаҡ ислам.

6.Түбәндәге даталарҙы асыҡлап яҙ:

    1773-1775 йылдар- Крәҫтиәндәр ихтилалы.1812йыл – Ватан һуғышы

7.Башҡорттар Урыҫ дәүләтенә ҡасан ҡушылалар? 1557 йылдан алып яйлап ҡушылалар. Бөтөн ырыуҙар ҙа бер ыңғай ҡушылмай.

8.Республиканың тыуған көнө? 11 октябрь.

9. Ни өсөн ихтилал (восстание) башлана? Ихтилал сәбәптәре: ерҙәрҙе тартып алыу, ҙалым һалыу, көсләп суҡындырыу, заводтар төҙөү. Кем ул прибыльщиктар? Һалым йыйыусылар.

10.Түбәндәге һүрәттәр ҡайҙа төшөрөлгән?Уның тураһында белгәндәрегеҙҙе яҙығыҙ.

Бөрйән районы, Шүлгәнташ мәмерйәһе. Боронғо һүрәттәр охра менән эшләнгән . һ.б.

 8 класс

1.Заһир Исмәғилев опералары. “Салауат Юлаев”, “Ҡаҙым түрә”, “Шәүрә”, “Ағиҙел тулҡындары”, “Урал илселәре”, “Аҡмулла”

2. Беренсе башҡорт композиторы. Ғәзиз Әлмөхәмәтов.

3. Әбйәлил районы Асҡар ауылында тыуған композитор.  Рафиҡ Сәлмәнов. Ниндәй йырҙарын беләһегеҙ? “Әбйәлил”, “Минең йондоҙом”, “Сирень сәскәләре”, “Дан һиңә дан, Башҡортостан” һ.б

4. Беренсе башҡорт опера йырсыһы. Ғабдрахман Хәбибуллин.

5. Беренсе башҡорт дирижеры. Ғәйнетдин Моталов.

6. Беренсе башҡорт балеты. “Сыңрау торна”

7. 32 йәшендә СССР-ҙың халыҡ артисы кемгә бирелә? Зәйтүнә Насретдинова.

 8.СССР-ҙың халыҡ артистары. Зәйтүнә Насретдинова, Арыҫлан Мөбәрәков, Гөлли Мөбәрәкова, Зәйтүнә Бикбулатова, Заһир Исмәғилев.

9.Башҡортостанда театрҙар. Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт  академия театры, Арыҫлан Мөбәрәков исемендәге Сибай театры, Мостай Кәрим исемендәге милли йәштәр театры Туймазы татар театры, Салауат драма театры, Рус драма театры, Стәрлетамаҡ рус һәм башҡорт театы, “Сулпан” балалар театры.

10.Поезда тыуған артист. Рудольф Нуриев.

11.Ҡаҫмарт йырын башҡарыусы йырсы. Сөләймән Абдуллин.

12.Рок башҡарыусы ҡурайсы. Роберт Юлдашев.

13.Филармония кемдең исемен йөрөтә. Хөсәйен Әхмәтов.

14.Боронғо ҡалалар. Мазира, Ҡазира, Ҡараҡыя һ.б

15.Махсус музыкаль белеме булмаған опера йырсыһы. Мәғәфүрә Сәлиғәскәрова.

Һүрәттә Мәғфирә Ғәлиева. Эстрада йырсыһы.

9 класс

1.Прибыльщиктар Башҡортостанға ниндәй маҡсат менән килгән? Һалым йыйырға килгәндәр.

2.Ырымбур экспедицияһының маҡсаты?  Ырымбур ҡалаһын төҙөү.

3.Ҡасим Дәүләткилдеевтың картиналарын һанағыҙ.”Зәңгәр күлдәкле ҡыҙ”, “Сирень сәскәләре”, “Пушкин башҡорттар араһында”, “Башҡорт өйөнөң күтәрмәһе”

4.Алдар батыр тураһында ниҙәр беләһегеҙ? Ихтилал башлығы. Черкес батыры менән көрәшеүсе.

5.А.И.Тевкелевтың башҡорттарға ҡарата ҡарашы? Бик аяуһыҙ булған. Башҡорт ауылдарын талаған, ауыл кешеләрен тереләй яндырған.

6.Ни өсөн башҡорт ырыуҙары Рус дәүләте составына керергә хәл иткәндәр? Башҡа ханлыҡтар менән йәшәү ауырлаша, сәйәси хәл тотороҡһоҙ була.

7.Яҡташтарыбыҙҙан күренекле   сәнғәт әһелдәре? ? Вәхит Хызыров, Әхтәм Абушаһманов, Хәсән Усманов, Рөстәм Хәкимов, Сара Буранбаева, Римма Амангилдина һ.б

8. Крәҫтиәндәр ихтилалы нисәнсе йылдарҙа булған? 1773-1775

9.16-сы быуатта  Башҡортостан нисә “Даруға”ға бүленгән? 4

10. Ҡаҫмарт йырын башҡарыусы йырсы. Сөләймән Абдуллин.

11.Рок башҡарыусы ҡурайсы. Роберт Юлдашев.

12.Филармония кемдең исемен йөрөтә. Хөсәйен Әхмәтов.

13.Боронғо ҡалалар. Ҡазира, Мазира, Ҡараҡыя һ.б

14. Сит илдә беренселәрҙән булып сығыш яһаған ҡурайсы? Йомабай Иҫәнбаев.

 15. Беренсе башҡорт дирижеры. Ғәйнетдин Моталов.

Күренекле  шәхестең исем, фамилияһын атағыҙ. Һөнәре буйынса кем? Сөләймән  Абдуллин. Башҡорт халыҡ йырҙарын башҡарыусы йырсы.

Вопросы олимпиады по истории и культуры  Башкортостана

5 класс

1.      Столица республики Башкортостан

а) Уфа б) Салават в) Москва

2.      Допиши (например, Салават - город)

а) Павловское   -водохранилищеб) Шульганташ – пещера  в) Асылыкуль, Кандрыкуль   - озеры г) Ямантау, Иремель - горы

3.      Назовите племена древних башкир. Тамьян, Үҫәргән, Меңле, Ҡатай и тд

4.      Перечислите. По содержанию народные сказки делятся на …

5.      Сказки, в которых решающую роль играют чудесные помощники или волшебные средства, предметы – это… сказки.

6.      Главный герой богатырских сказок - …

7.      Перечислите башкирские музыкальные инструменты.

8.      Дунгур – это … инструмент?

а) ударный б) смычковый в) щипковый

9.Перечислите цвета флага республики Башкортостан.

10.Чем отличается поговорка от пословицы.

11.Все границы территорий башкирских племен отмечались особыми знаками - «тамга», что означает… :

а) «метка»

б) «эмблема»

в) «печать»

12.Все, что создано человеком, называется -

а) культурой

б) ценностью

в) материальным благом

13.Богатство башкирского народного фольклора передавалось ?

а) из рук в руки

б) из уст в уста

в) из поколения в поколение

14.Устный эпический рассказ, основанный на реальных или вполне возможных событиях прошлого – это?

а) сказка

б) предание

в) легенда

15.Какие цвета имеет государственный флаг Республики Башкортостан?

(снизу вверх)

а) красный, синий, белый

б) синий, белый, красный

в) зеленый, белый, синий

6 класс

1.На территории какого района республики находится знаменитая пещера «Шульган-Таш»?

а) Белорецкого района

б) Бурзянского района

в) Архангельского района

2.Муса Гареев - единственный участник Великой Отечественной войны из Башкортостана, удостоенный звания Героя Советского Союза дважды был:

а) танкистом

б) лётчиком

в) разведчиком

3.Как называлась первая кавалерийская дивизия из Башкортостана, 78 бойцов которой стали Героями Советского Союза в годы Великой Отечественной войны 1941-1945г.г.? 112 –я Башкирская кавалерийская дивизия.

4.Ведущей отраслью хозяйственной жизни башкир было:

а) земледелие

б) бортничество

в) скотоводство

5.Башкирский женский музыкальный инструмент:

а) курай

б) кубыз

в) кыл-кумыз

  6. В каком году оренбургский историк Петр Иванович Рычков начал исследования пещер Южного Урала:

а) в 1556 г. б) в 1760 г. в) в 1918 г.

7. К какому понятию относится определение “ курганы с насыпью из камней, по дуге в восточном направлении от них тянутся дороги из каменных плит”:

а) Курганы с усами, б) Каменные курганы, в) Царские курганы.

8. Арабский путешественник Х века, который оставил нам яркие зарисовки из жизни кочевых племен Урала:

а) Ахмед ибн Фадлан, б) Махмуд Кашгари, в) Идриси.

9. Следы древнего человека на Урале найдены в период:

а) Палеолита, б) Мезолита, в) Неолита, г) Энеолита, д) Бронзового века, е) Раннего железного века.

10. Назовите первого “ копателя” местных древностей:

а) Р.Т. Игнатьев, б) Н.К. Минко, в) С.Н.Дурылин.

7 класс

Наш край в далеком прошлом.

1. Древнейший человек на Земле появился около 3 млн. лет назад. Когда появились первые люди на Урале?

а) 1млн. лет назад,                   б) 300 тыс. лет назад, в) около. 150 тыс. лет назад.

2. Какая стоянка человека на территории края самая древняя:

а) на берегу озера Карабалыклы,  б) поселение Аркаим,                в) Идрисовская пещера на р. Юрюзань.

 3.Южный Урал – единственный район в Восточной Европе, где открыты пещеры с рисунками людей каменного века. Назовите пещеру, найденную в Челябинской области:

а) Капова пещера,  б) Игнатьевская пещера,            в) Ключевская пещера.

4. Что служило источником сырья для изготовления каменных орудий труда для первобытных мастеров:

а) кремень,    б) яшма,              в) гранит.

5. Керамика – один из первых искусственных материалов на планете. К какому времени относится открытие керамики на Южном Урале:

а) Х тыс. лет до н.э. б) V-VI тыс. до н.э.                  в) III тыс. до н.э.

6. Какой первый металл начали обрабатывать люди на Южном Урале:

а) медь,   б) бронзу,   в) железо.

7.Когда на территории края начал складываться бронзовый век:

а) с начала II тыс. до н.э.  б) VII в. до н.э.  в) III тыс. до н.э.

8. Какое поселение бронзового века называется “Уральской Троей”:

а) Кулевчи,   б) Устье,  в) Аркаим.

9. Назовите основное занятие древних южноуральцев в период раннего железного века:

а) земледелие, б) скотоводство, в) металлургия.

10. К какому времени относится складывание имущественного и социального неравенства у древних жителей края:

а) к XVIII веку до н.э. б) к VIII веку до н.э. в) к I V веку до н.э.

8 класс

1.    Древнейший археологический памятник на территории Башкортостана. Абзелиловский район. Стоянка Мысовая.

2.    Когда была основана Уфа?  1574

3.    Легендарный руководитель партизанского движения в Чехославакии? Даян Мурзин

4.    Летчик, дважды герой башкирского народа? Муса Гареев.

5.    Балейтместер, основатель башкирского ансамбля народного танца? Файзи Гаскаров.

6.    Каких наград и званий удостоен единственный из самодеятельных певцов Султанов? Госуд.премия имени С.Юлаева.

7.    Чье имя носит в настоящее время Национальный театр молодежный театр Республики Башкортостан? Мустай Карим

8.    Романсы композитора Х.Ахметова, которые вошли в золотой фонд башкирской вокальной музыки. “Ночной Урал”

9.    Кто написал картину “Допрос Салавата” А.Кузнецов.

10. Один из влиятельных старшин Ногайской дороги, умный, энергичный. Образованный, владеющий русским языком, он сразу вошел в близкий круг сподвижников Пугачева. Назовите этого человека. С.Юлаев.

9 класс

1.      Где и когда родился национальный герой башкирского народа Салават Юлаев? Д.Текеево Шайтан Кудеевской волости, ныне Салаватский район

2.      Назовите основные типы национальных школ в Башкортостане до ХХ века.  Мусальманские: мектебе и медресе;  русскоязычные (цифирная).

3.      Известный кураист, который первым прославил курай зарубежом. Юмабай Исянбаев

4.      Кто из башкир открыл в 18 веке горное училище в Санкт-Петербурге? Исмагил Тасимов.

5.      Кто автор памятника Салавату Юлаеву в Уфе? Сосланбек Тавасиев.

6.      Автор романа “Салават Юлаев”? Степан Злобин.

7.      Вещая птица, один из персонажей башкирского эпоса “Урал батыр”? Хумай.

8.      Как называлось одно из самых передовых медресе в России, в котором учились М.Гафури, Ш.Бабич. “Галия”

9.      Когда в Уфе появилось издательское дело? 1801 году

10.  Как называлась первая в губернии газета? “Оренбургские губернские ведомости”