Баяндама Ән - күй маманынан

                                                 Павлодар қаласы

                                                 №122 мектепке дейінгі гимназиясы

                                                 Ән-күй маманы: Махметова Г.К

Баяндама

        Фольклор ол атадан балаға тарап мирас болып келе жатқан мәдени мұра. Халқымыздың салт-дәстүрге арналған ән-жыр мен сазды күй шығармалары бала тәрбиесінде ерекше орын алады. Халықтың ән-күйі баланың ой- өрісінің жетіліп, алдағы өмір шындығындағы дұрыс мінез  -құлықтың

  алыптасуына әсер етеді. Бала бойын ізгі сезімдерге   жетелеп, адеагершілік, сыйластық, бауырмал, үлкенді сыйлау, дос болу қасиеттерін дамытады.

       Фольклордың  бала   тәрбиесіндегі тиімділігі:

1.     Ұлттық музыка шығармаларын танып білуде тыңдау арқылы эстетикалық, эмоционалдық көңіл бөлу ынта-қабілеттері артады.    Мысалы: Тыңдаған шығармадағы аспапты темірлік үнінен тануы. Аспаптың даусын табиғаттағы құбылыстармен ,әр түрлі құстардың,аңдардың  дауысымен салыстыру.

2.     Музыкалық мәнерлеу құралдарын айқын орындау. 

 Мысалы: Тамаша! Алақай! Бүгін қай күн?  -деген әнде кездесетін сөздерді арнайы көңіл-күйде орындау.

3.     Халық өнерін, салтын сипаттап беретін ұлттық би элементтері, дене мүшелерінің өсіп жетілуімен орай, ұлттық нышандар мен қол өнерін дәріптейді.

Мысалы: «Қамажай» биі «Айжан қыз» биі қазақша адым жасап билеумен  сұлулыққа жетелесе, «Киіз басу» биі қазақтың қол өнерін сипаттап, бала бойын әуеннің ырғағаын сезінуге тәрбиелейді.

        Ұлттық асыл мұрамыздың бірі – Айтыс. Айтыстың түрлері алуан: «Жұмбақ айтысы», «Әзіл айтысы», «Қыз бен жігіт айтысы» т.б. Айтыс өнерінде бала тәрбиесінде қолдану өте тиімді. Мектеп алды даярлық тобының балаларының тілдік қорларын байытып, ой-өрісінің кеңейуіне өте үлкен үлес қосады. Балалардың белсенділігін арттырып, шығармашылыққа баулиды. Мысалы: Дайындық «Б» тобында балалармен әзіл айтысын құрастырып, жаттап, әуенге ілесе орындап жүрміз            

Еркем-ай әнінің ырғағымен:    Домбырам  басы ырғайды,

                                                     Қыздар қолын бұлғайды.

                                                     Қазақшаны үйретсекте,

                                                     Біздің ұлдар болмайды.

Ұлдар:                                                Еркем еркем еркем – ай,

Біздің қыздар көркем – ай.

                                                             Қазақшаны білмесек те,

Мың бұралып билейміз.

Бала дауыс құралы (аппараты) ересек адамдарға қарағанда әлде қайда нәзік, және үнемі даму үстінде болады.Сондықтанда әдемі ,нәзік бала даусына қорғаныш керек.Әсіресе психологикалық күйзеліске түскенде; баланың айқайы, іштей қорқынышы дауыс құралдарының дамуына кері әсерін тигізеді. Баланың дауыс құралы өзінше бір күрделі жүйе.Дем алу жолдары-дауыс құралының бір бөлшегі болып табылады.Олар өкпе дем алу жолдары,дауыс дірілін көрсететін дауыс шымылдығы, жақтың  ашылу, жабылу сәттері, барлық дауыс құралдары бір-бірімен тығыз байланысты.Ән орындау кезінде осы аталған дауыс құралдары үздіксіз жұмыс жасап тұрады.Ал дауыс шығару құралдары орталық жүйке жүйесіндегі ми қабыршығына бағынып тұрады.