«Қостанай
қаласы әкімдігінің білім бөлімінің №7 орта мектебі» ММ
Баяндама
«Үш тілді білу - заман талабы».
Орындаған: қазақ тілі мен әдебиет мұғалімі Ульжебаева
Л.К.
Қостанай
2014-2015 оқу жылы
Үш
тілді білу - заман талабы
Қостанай
қаласының № 7 орта мектебнің
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Ульжебаева Л.К.
Қай кезеңде болмасын, көп тілді меңгерген халықтар мен ұлттар алдыңғы
қатарлы елдің қатарына кіріп, өзінің коммуникациялық және интеграциялық
қабілетін кеңейтіп отырғаны тарихтан белгілі. Мәселен,
ежелгі Мысырдың өзінде бірнеше тілді білетін мамандар иерархиялық сатымен жоғарылап, көбіне салық төлеуден босатылған көрінеді.
Қазіргі таңда әлемнің алпауыт мемлекеттері көп тілді, әсіресе халықаралық
тілдерді меңгеруді маңызды міндет деп санайды. Сондықтан біз де өз халқымыздың қарыштап дамып, өркениеттен кенже қалмау үшін көп тілді меңгеруіміз қажет. Бұл заман талабынан туындап отырған қажеттілік. Себебі, бірнеше тілде еркін сөйлей де,
жаза да білетін маман бәсекеге қабілетті тұлғаға айналатыны сөзсіз. Осы ретте, президентіміз Н.Ә.Назарбаевтың:
«Қазір біз балаларымыз қазақ тілімен қатар орыс және ағылшын тілдерін де белсенді меңгеру үшін жағдай жасауға шаралар қабылдап жатырмыз. Үштілділік мемлекеттік деңгейде ынталандырылуы керек», – деген болатын 2012 жылы 14 желтоқсандағы Жолдауында.
Үш тұғырлы тіл саясатын дұрыс түсінбей, тек қана қазақ тілін қолданайық
деп даурыға берудің қажеті жоқ. Одан да біз мемлекеттік тілді дамытып, орыс тілі мен ағылшын тілін қажетіне қарай үйренеміз керек. Бүгінде ағылшын тілі бастауыш сыныптардан бастап оқытыла бастады. Бұл, өте дұрыс нәрсе. Себебі, бала жастайынан тілді базалық деңгейде білсе, болашақта кәсіби деңгейде үйреніп алуына мүмкіндік туады. Қазақ мектебінде оқыған жас қалада тұрғаннан кейін орыс тілін де білетіні айдан анық. Сонымен қатар, ағылшын тілі тереңдетіліп оқытылғаны құптарлық дүние.
Қазіргі кезде мектеп бағдарламасынан ағылшын тілін еркін меңгерген көптеген
бітірушілер шет елдерде білімін дамытып, тәжірибесін молайтуда.
«Біз барша қазақстандықтарды біріктірудің басты факторларының бірі – еліміздің мемлекеттік тілін, барлық қазақтардың ана тілін одан әрі дамытуға бар күш-жігерімізді жұмсауымыз керек»,– деген болатын. Мейлінше, көп тілді меңгеру қажет, дегенмен өз ана тілімізді ешқашан ұмытпағанымыз жөн.
Бүгінде
егеменді ел, тәуелсіз мемлекет болып әлемге жар салып жатқан дүбірлі кезеңде қазақ
ұлтының жанына сүйеу, рухына тіреу болатын басты мәселенің бірі осы – тіл. Мемлекеттік тіл мәртебесіне ие болған қазақ тілі
– ұлттық руханиятымыздың өзегі. Қазіргі кезде қазақ тілін дамыту,
оқытудың деңгейін арттыру мәселесі көтеріліп, осы орайда түрлі шара атқарылып жатқаны баршамызға аян. Қазақ тілінің қолдану аясын кеңейту, оның мүмкіншіліктерін барынша пайдалану – еліміздің әрбір азаматының абыройлы міндеті. Адамзат мәдениетінің негізі – тілде. Кез келген ұлттың басты ерекшелігі – оның ана тілінде.
Ұлттың жаны мен жүрегі ары мен ұяты, қазына-байлығы мен атақ абыройы тілге байланысты.
Жер бетіндегі сан мыңдаған ұлттардың ішінде тек қазақ халқы өз тілін ана тілі деп ардақ тұтып, қастерлейді. Қазақ үшін тілден құдіретті ештеңе болмаған.
Тіл
– қазақтың жан дүниесі, рухани негізі, ел еркіндігі мен ұлтты танытатын басты белгі.
Ана тілі – әр адамға ананың ақ сүтімен бойға жетіп,
ананың әлдиімен,
бесік жырымен құлаққа сіңіп, атадан-балаға жетіп отыратын ұлы күш.
Ана тілі – ұрпақ тәрбиесінің пәрменді құралы, рухани байлықтың баға жетпес байлығы,
қуатты қайнар бұлағы. Ана тілі – халықтың өткен ұрпағы,
қазірге және келешек ұрпағы арасындағы тарихи жалғастықты жүзеге асыратын бірден-бір сенімді құрал. Тіліміз арқылы халқымыздың жан дүниесін танып білеміз,
себебі, халықтың рухани байлығының сарқылмас бұлағы сонда жатыр. Туған жеріміз бен ел-жұртымызды да сол арқылы айтып жеткіземіз.
Тіл адам баласының басты қазынасы болғандықтан – тіл байлығы елдің елдігін,
жұртшылығын, ғылымы мен әдебиетін, өнеркәсібін, мәдениетін, қоғам-құрылыстары мен
салт-санасынынң, жауынгерлік дәстүрінің – мұрасының қай дәрежеде екенін танытатын
дәлелді көрсеткіші. Әр халықтың ғұмыры – оның тілінде. Әрбір тіл өзінің халқы үшін
«Ұлы» деп қырғыздың атақты жазушысы Шыңғыс Айтматов айтқандай, тіл – ұлттың тірегі. Ол жан-дүниеңді ашып көрсететін мөлдір айнаң.
Тіл жоғалса, ұлт та жоғалатыны белгілі. Барлық қазақстандықты біріктіретін – қазақ тілі сондықтан,
егемен елімізді сақтап қалу үшін ұлттық құндылықтар мен мемлекеттік тілге ерекше ықылас қажет.
Қазақ тілі Қазақстан халқының ортақ тіліне айналып қоғамдық қатынаста мемлекеттік
тіл мәртебесімен өз тұғырында нық орныққан тіл болып қалыптасуы үшін атсалысу әрбір
қазақстандықтың мемлекет алдындағы жауапкершілігінің басты шарты деп айтсақ, артық
айтқандық емес. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйінін айтқанда, Елбасымыз атап көрсеткендей: «Дауға салса алмастай қиған, сезімге салса қырандай қалқыған, ойға салса қорғасындай балқыған, өмірдің кез кезген орайында әрі қарау, әрі қалқан, әрі байырғы, мәңгі жас, отты да ойнақы Ана!
өнердің алдына қойып,
жоғары бағалаған.
Әдетте тіл жөнінде, тіл ــ адамдар ара қарым-қатынас жасау құралы деп,
оған жай-жадағай анықтама берілгенімен, іс жүзінде тіл тек адамдар ара қарым-қатынас жасау құралы ғана болып қалмастан, қайта онан да маңыздысы, ол белгілі бір ұлттың ұлттық сана-сезімі, халықтың халықтық қасиеті, оның жалпы тарихы, әдет-ғұрпы, мәдениеті қатарлыларды тұтастай өз бойына қамтып жататын күрделі ұғым. Сондықтан тіл - мейлі қайсы ұлттың болмасын тарихы мен тағдырының, тәрбиесі мен тағылымының,
бүкіл халықтық болмысының баға жетпес асылы, сарқылмас құнды қазынасы,
ұлт рухының ұйтқысы болып келген.
Бір азаматтың өз ана тіліне қанық болуы шарт астында өзге бір
ұлттың тілін жеттік игеріп,
сол ұлт азаматтарымен ойдағыдай тіл табыса білуін үлкен біліктіліктің белгісі деуге болады. Өмірде өзге бір ұлттың тілін игерген адам сол халықтың ішкі жан-дүниесін түсініп, күллі мәдени қүндылықтарымен танысу орайына ие бола алады. Азаматтарымыздың қазіргі ай сайын
алға ілгерлеп,
күн сайын жаңарып, тез қарқынмен дамып бара жатқан өзгерісшең өмірге ойдағыдай сәйкесуі үшін, қос тілді болып қана қалмай,
қайта көп тілді болуы төтенше қажеттілікке айналуда.
Бұлай істеу әр азаматтың өзіне де,
өзгеге де тиімді. Сондықтан қазіргі қоғамда көп тілді болу әрқандай адамды кең өріске, тың өмірге бастайтын жол есептелмек.
Кезінде халқымыздың «Жеті жұрттың
тілін біл, жеті түрлі білім біл» деген аталы сөзі дәл бүгінгі дамыған дәуірімізге
сәйкес айтылғандай.
Көптілді меңгерген адам әуелі өз тілінде ой қортып, туған халқына өнеге
болып, өзге жүртпен бәсекеде ырықты орынды иелеп, сан мәдениетті санасына салып
сараптай алса, онда ол өз өмірін қалайда мағыналы өткізетін айтулы тұлға болып
жетілері қақ.
Бүгінгі таңда елімізде
«Көптілділік» мәселесі көкейкесті мәселелердің бірі болып саналады. Елбасымыз сол үшін де тілдердің үштұғырлылығын міндеттеп отыр.
Көптілділік мәселесі – Қазақстан үшін ғана емес, бүкіл әлемнің алдында тұрған
көкейтесті мәселелердің бірі. Бұл ұғымға жалпылама тоқталсақ… көптілділік, белгілі бір әлеуметтік ортада, мемлекетте бірден үш,
одан да көп тілде сөйлей білушілік.
Көптілділіктің үштілді меңгеру дәрежесі сол адамның немесе бүтіндей халықтың өмір сүрген тілдік ортасы,
әлеуметтік, экономикалық, мәдени өмірі, тұрмыс-тіршілігі секілді көптеген факторларға байланысты.
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Қазақстан халықтары Ассамблеясының 12 сессиясында: «Қазақстандықтардың жас ұрпағы кем дегенде үш тілді
білулері тиіс:
қазақ, орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгерулері қажет»-деп, Еуропадағы мектеп түлектері мен студенттерінің өзара бірнеше тілде еркін сөйлесулері қалыпты жағдайға айналғандығын атап өтті. Кем дегенде үш тілді меңгеру-заман талабына айналып отырған қажеттіліктердің бірі.
Қазіргі таңда адам қызметінің барлық салаларында жаһандану үрдісі орын алғандықтан,
білім беру саласында қайта қарастырулар жетілдіруде. Сол себептен ақпараттық- комуникативтік құзырлықпен қатар, полимәдениеттілік бүгінгі уақытта әлемдік білім беру қоғамдастығының кеңістігін қалыптастыратын білім беру құзырлығының басты бағыттарының бірі ретінде анықталды.
Көптілді білім беру ісінде атқарылып жатқан жұмыстардан шығатын қорытынды
менің ойымша мынадай:
- көптілді білім
беру- бұл мектепте оқу пәндерін екі немесе одан да көптілде аудармасыз оқыту;
- билингвалды білім беру
- оқу және оқудан тыс жұмыстардың негізгі бағыттарын екі тілде іске асыру,
педагогикалық үрдісте екі тілді оқыту құралы ретінде пайдалану;
- әрбір мектеп бітірген Қазақстан Республикасының азаматы қазақ, орыс, ағылшын тілдерін жетік біліп шығады;
- көптілді меңгерген оқушылар өзгермелі кезеңде еркін әрекеттер жасауға бейім болады;
- көптілді меңгеру еңбек нарығында да жоғары бағаланады;
- алыс және жақын шетелдерде тілдік көмекті керек етпейді.
Демек, «Тілі
бірдің-тілегі бір», «Тіл тағдыры-ел тағдыры» екендігін жадымызда ұстай отырып, ел бірлігінің негізі – тіл
бірлігіне қол жеткізу жолында қызмет ету қазақстандықтардың ортақ
парызы. Ендеше жас ұрпақтың қазақ
тіліне деген сүйіспеншілігін, өзге тілдерді оқып
білуге деген қызығулары мен ұмтылыстарын арттыру арқылы олардың Отанға деген махаббаттарын оятып, өз тағдырын ел тағдырымен мәңгілікке байланыстыратын ұрпақ болып
қалыптасуына қол жеткізу мақсатына өз үлесімнің бар
екендігін мақтан тұтамын!
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. ПрезиденттіңҚазақстан халқына жолдауы. Астана.28
сәуір, 2010
2. А.Жеңісбекова.
Қазақ тілді оқытудың ұтымды жолдары // Қазақ тілі мен әдебиеті 2012. шілде
3. http://wiki.iteach.kz/index.php
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.