Биттиров М. "Исследовательская работа: «Мой Дед – герой» Посвящается ветерану войны Биттирову Чапаю Хамзатовичу.

Исследовательская работа:

«Мой Дед – герой»

Посвящается ветерану войны

Биттирову Чапаю Хамзатовичу.

Выполнил:

ученик 7 «В» класса

МКОУ СОШ №9

Биттиров Мусса.

Учитель:Бозиева С.О.

Уруш. Бу гитче сёзде къаллай бир къыйынлыкъ, ачыулукъ, ёлюм да барды… Заман ётюп барад. Быйыл биз Уллу Хорламны 70-жыллыгъын белгилерикбиз. Жылла оза баргъанлары бла, адамла да кёрген къыйынлыкъларын унутмайдыла.

Уруш жолунда болгъан хар затны оюп  барады, ол адамны жашууну багъасын билмейди. Кёп ёлюм келтирип, мени халкъымы башына уллу палах келтиргенди. Шёндюгю тёлю урушдан сора туугъанды, ол ангыларыкъ болмаз урушну битеу зарауатлыгъын. Уруш кёп тукъумланы айыргъанды, кёп эр киши юйюрлерин къоюп, урушха кетип, анда залим сермешип болгъандыла. Кебюсю къайтмай да къалгъандыла, ала анда керти залимликни, батырлыкъны, жигитликни кёргюзтгендиле. Аллай батырладан эди мени аппамы къарындашы - Биттирланы Хамзатны жаш Чапай.

Аскерге 1940 жылда чакъырылгъанда, 149 танк бригадагъа тюшгенди, бронемашинаны шоферу болгъанды. 1941 жылда уруш башланады, уруш  къоранчсыз болмайды. Бизни кёп жашларыбыз, жерни хар къарышы ючюн жан бере, сермешиуде къалгъандыла. Сау къалгъанла жангы частьла къурап, андан ары тебирей эдиле. Алай бла  Чапай Ленинградны 194 зенит полкунда, 115-чи, 47-чи  эм 201-чи танковый бригадасында сермешгенди.

Ленинград – бизни историяны энчи бетиди. Ачлыкъ, суукълукъ эм бомбёжкала кёп жашауланы юзгендиле. Суткала бла къалауурда сюелип , Ленинградны кёгюн сакъларгъа тюше эди. Зенит артиллерияны прожектор полкуну иши жауну самолетларын жууукъ иймезге керек эди. Бек баш иши уа, Ладоганы юсю бла ётген «жашауну жолу» эди. Бу жол Ленинградны къалгъан дуния бла  байлагъан жангыз ол эди. Алайтын машинала аш-азыкъ бла сауут-саба ташый эдиле. Бузгъа кечеле бла чыгъаргъа керек эди. Чыракъ жандырмай жюрюй эдиле,  жауну самолётларыны окъларыны тюбюне тюше, не да буз тюбюне бата эдиле жауну снарядлары къойгъан буз болмагъан воронкалагъа тюшселе. Кёбюсюнде саулай колоннадан 5-6 машина къала эди, бир-бирде андан да аз. Бек къыйын эди аш-азыкъ элтген машинаны тас этерге, шахаргъа ачлыкъ киргенде . Чапайгъа юч кере бата тургъан жюкню къояргъа тюшгенди. Бир кере ол кеси да батаргъа аздан къалгъанды. Снаряд машинаны аллында атылгъанды да, Чапайны сангырау этгенди. Машина суу тюбюне батып башлагъанды. Нёгерини болушлугъу сакълагъанды хатадан. Болгъаны да суу болуп, сангырау да болуп, частьха алай келтиргендиле. Алай кёп кюн ётгенди. 900 блокада кюн ол ауур жаралы эм бизни журтубузну деменгили хорламыды. Ол ленинградчыланы бла къоруулагъанланы болмагъанча уллу жигитликлериди. Кёп жолланы барыргъа тюшгенди Чапайгъа, алай Ленинград аны жашауунда энчи жер алады. Битеу саугъаларындан да багъалайды ол «За оборону Ленинграда» берилген майдалы.

Урушну кёп жоллары бла баргъанды Биттирланы Хамзатны жашы Чапай   фронтчу шуёхлары бла, урушну кёп къыйынлыкъларын кёргенди, къоранч да кёргенди, хорлатхан да этгенди. Энди келди кёп сакъланнган хорлам. Уллу къууанч эди Хорламны парады. Чапай  ол парада да болгъанды, Сталинни аты бла Почетная грамота бла саугъаланнганды. Хорламдан битген къанатла бла къайтханды солдат юйюне, алай ол энтта да къадарны бир сынауун ётгенди. Аны юйюнде киши сакъламай эди. Халкъы бла бирге ол да кёчгюнчюлюкде болады. Ол кесини туугъан журтун къояргъа керек эди. Кёз жилямукъла кёзлерин кюйдюре эдиле.

 Биринчи кере жиляй эди солдат, кёз жилямукъларындан уялмай. Кюйсюз кюн кюйдюрген жер тюбеди  узакъда, алай жашауну бардырыргъа керек эди. Уста къоллары бла жерге сюймеклиги бла ол мында да айырмалы болду. Эркин этгенден сора, биринчилени ичинде туугъан жерине къайтханды. Жангыдан эл мюлкню кётюрюрге тюшдю, алай энди ол туугъан жери эди, Туугъан журту эди. Кёп ишлерге тюше эди, техника жетмей эди. Чапай  жангы машина жыйгъан эди, тракторну моторун машинагъа келишдирип. Алай бла, бензинни аз къорарча этеди. Иги ишлегени ючюн, аны кёп кере  саугъаланнгъанды. Алай бла, ол 80 жылына дери ишлегенди. Ахыр жылларын сабийлерини бла туудукъларыны ортасында ётдюргенди.

94-чю жылында ауушханды ол. Жатхан жери жумушакъ болсун! Заман барады, жылла озадыла, алай ветеранланы эслеринде энтта да ушкок атдыргъан таууушла чыгъадыла, топла атыладыла. Мындан ары Аллах сизге мамырлыкъ, тынчлыкъ, саулукъ  берсин. Багъалы ветеранла! Сизни жигитлигигиз – бизни адамлыкъ ёлчемибизди, биз саулукъда, бизни сабийлерибизни, туудукъларыбызны саулукъларында биз солдатны атын унутурукъ тюйюлбюз, анга бийик даража берликбиз.

Биз сени унутмабыз, багъалы Чапай!