Дерс конспекти М.Нузет "Къартбабаман торун"

Дерс конспекти

Дерс  мевзусы:         М.Нузэт. «Къартбабаман торун».

Дерс макъсады:     1. «И.Абдураман, А.Велиев «Ана тилим» шиирлери» мевзусынен багълы малюматны текрарламакъ ве пекитмек. 2. М.Нузэт. «Къартбабаман торун». Мевзусынен багълы янъы малюмат бермек. 3. Талебелернинъ агъзавий ве язма нутукъларыны  зенгинлештирмек, инкишаф этмек. 4. Талебелерге Ватангъа, Ана тильге севги дуйгъуларыны ашламакъ.

Дерс теминаты:      дерслик, портрет, «Къартбабаман торун» эсери.

Дерс кетишаты

I.                  Тешкилий къысым. Селямлашув, дерске кельмегенлерини къайд этюв, талебелерни дерснинъ макъсадынен танытув.

II.              Кечкен мевзуны тешкерюв, текрарлав.

1.     А.Велиев омюр ве яратыджылыкъ ёлу акъкъында къыскъа малюмат беринъиз:

-Къачынджы сене ве не ерде догъды?

-Насыл тасильни алды?

-И.Абдураманнынъ насыл шиирлерни билесинъиз?

III.           Янъы мевзуны анълатув.

1.Оджа сёзю:

Бугуньки дерсимиз къырымтатар эдебиятынынъ корюмли ве истидатлы языджыларындан бири Мемет Нузетке багъышлана.

Оджа шаирлернинъ омюри ве яратыджылыгъы  акъкъында икяе эте. Талебер оджаны динълеп, хронологик джедвельни тизелер.

1.М е м е т  Н у з е т (Челебиев)

     Къырымтатар эдебиятынынъ корюмли ве истидатлы языджыларындан бири Мемет Нузет 1888 сенеси апрель 21 Гулюмбей коюнде дюньягъа келе. О, балалыкъ чагъында кой-койден саз чалып, бейит айтып юрген кедайлардан, кой къартларындан масалларны, дестанларны, текерлемелерни, аталар сёзлерини, айтымларны эшите, гъамлы тюркюлерни динълей. Чешит миллий урф-адетлеримизни, байрамларымызны коре. Сонъундан, эдебий яратыджылыгъында балалыкъ теэссуратларындан семерели файдалана.

   Мемет Нузет озюнинъ ильк тасилини кой оджапчесинден ала. 1897 сенеси бабасы Шейхислям челеби оны окъувыны девам эттирмек ичюн Кезлев медреселернинъ бирине ерлештире. Анасындан оксюз къалгъан Мемет омюрининъ учь сенесини шу медреседе кечире. Анда берильген омюрден узакъ диний дерслер оны къанаатлендирмей. О, андаки окъувдан къуртулмакънынъ чаресини къыдыра ве, ниает, 1900 сене¬си Багьчасарайдаки Зынджырлы медресеге авушмагъа наиль ола. Халкъ масалларыны, дестанларыны бильген, озю де кимерде бир шиирлер язмагъа тырышкъан Меметнен эдебият оджасы И. Лёманов меракълана. Онъа рус шаирлерининъ эсерлерини окъуп анълата ве онынъ эдебиятнен джиддий меракъланмасына себепчи ола. Онынъ фааль эдебий яратыджылыгъы 1905 сенеси башлай. О йыллары Дума сайлавлары, медресе исляатлары мевзуларында сатирик ве юмористик эпиграммалар яза. Нетиджеде, 1909 сенеси о шу эпиграммалар язувында къабаатлана ве оны дёрт ай Акъмесджит апсханесинде туталар. Апсханеден кьуртулгъан сонъ, Русие бойлап сеяаткъа чыкъа. 1909 сенеси Къазангъа бара ве А.Токъайнен корюше, онынъ лекцияларыны динълей.

    Мемет Нузетнинъ ильк шиири 1912 сенеси «Терджиман» газетинде басылды. О, биринджи шиирлеринде Къырымнынъ чёль тарафыны, онынъ манзараларыны тасвирлей. О, шиирлерини анълайышлы тильде яза. Шаир шиириетнинъ чешит жанрларында эсерлер: лирик шиирлер, тешвикъий шиирлер, ахлякъ, тербие, турмуш мевзусында шиирлер, балалар ичюн шиирлер, шиирий пьесалар, поэмалар яратты. Бу эсерлернинъ эр бири шиириетнинъ юксек нумюнесидир. Мемет Нузетнинъ эдебий яратыджылыгъында, дигер шаирлеримизге бакъкъанда, сатирик ве юмористик эсерлер чокъ ер тута. Булар «Сокъур козьден сеадет», «Ногьайнынъ адагъы», «Ава сертийген», «Тюркюли намаз», «Чобан ве эчки», «Менден де гедженъ хайыр!» ве дигерлеридир. Мемет Нузет шиирий эсерлерден гъайры несир эсерлер де яратты. «Селим сохта», «Бахтсыз къоранта» шулар джумлесиндендир.

     Истидатлы шаир Мемет Нузет Куйбышев районынынъ Коклуз ко-юнде оджа олып чалышкъан вакъытында хасталана ве 1934 сенеси майыс 4-те Коккозь хастаханесинде козьлерини эбедий юма.

2.     М.Нузэт. «Къартбабаман торун» эсерни оджа ифадели окъуй.

IV.           Янъы мевзуны пекитюв.

1.     Бу эсер не акъкъында?

2.     Языджы бу эсерден бизге нени косьтермек истеди?

3.     Сизинъ къартбабанъыз насыл?

 VI.       Эв вазифеси:

1.  «Меним къартбабам» серлевалы мини-инша язмакъ. Къартбабанынъ ресимини япмакъ, я да фоторесимини кетирмек.

VII.   Баалав. Балаларнынъ бильгилерине къыймет кесюв.

    Мемет Нузет

                 (1888-1934)