География

Билялова А.Б. 

«Тұрғындар географиясы» пәні бойынша

практикалық жұмыстарға арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАРЫ

 

Тұрғындар географиясынан практикалық сабақтарының жоспары

Практикалық жұмыс № 1

Тақырыбы: Тұрғын халықтың ұдайы өсіп -өну  географиясы және оның заңдылықтары

Сұрақтар

1.     Халық санағы дегеніміз не?

2.     Демографиялық саясат түсінігі?

3.     Халық санының динамикасы?

4.     халық орналасуының заңдылықтары?

Тапсырма:

1.     Біздің эрамыздан бастап әлемнің халық санының динамикасын жасаңыз.

5.     Кестені толтырыңыз.

ХХғ  әлем халық санының өсуі

Дүние жүзінің аймақтары	Жылдар
	1900	1920	1950	1960	1980	1990	2000	2010
Ресей ТМД Шетелдік Еуропа Шетелдік Азия Африка Солт.Америка ЛатынАмерика Австралия және мұхиттық аралдар
Әлемнің барлығы

6.     Контурлық картаға халықтың саны бойынша бірінші ондыққа кіретін  мемлекеттердің шекараларын түсіріңіз және халық санын корсетіңіз.

7.     Контурлық картаға халықтың тығыздығы төмен және жоғары аймақтарды түсіріңіз.

8.     Халық саны 100 млн адам және жоғары елдерді көрсет.

9.     Халықтың өмір сүру ұзақтығы. (Елдер бойынша кесте құрыңыз)

Практикалық жұмыс №2

Тақырыбы: Дүниежүзінің тұрғын халықтарының нәсілдік құрамы

Сұрақтар

1.     Нәсіл дегеніміз не?

2.     Дүние жүзінде қанша нәсіл бар?

3.     Аралас және өтпелі нәсілдерді атаңдар

4.     Нәсілшілдік (апартеид) саясатының мәселелері

5.     Өздерің қандай нәсілге жатасыңдар. Жауабыңды нақтыла

Тапсырмалар

1.     Кескін картаға нәсілдердің таралу ареалдары мен орналасу орталықтарын түсіріңдер

2.     Кестені толтырып, мәліметтерді пайдалана отырып диаграмма жасаңдар

Дүниежүзі халықтарының нәсілдік құрамы

Адамзат нәсілдері	%	саны
Үлкен нәсілдер
Европеоидтық	42,5
Монглоидтық	19,5
Негроидтық	7,0
Австралоидтық	0,3
Аралас және өтпелі формалары
Европеоидтық және монголоид арасындағы	4,2
Европеоид пен негроид арасындағы	9,0
Монголоид пен австралоид арасындағы	17,2
Басқа нәсіл типтері және белгісіздер	0,3

Практикалық жұмыс № 3

Тақырыбы: Тұрғын халықтарының этникалық (ұлттық) құрамы.

Сұрақтар:

1.     Этнос түсінігі.

2.     Ұлттың негізгі белгілері.(4белгі)

3.     Консолидация және ассомиляция түсініктері.

Тапсырма:

1.     Кестені толтырыңыз

Әлемнің аса ірі халықтары

Халықтар	Саны млн. адам	Орналасқан мемлекеттер және%
1	2	3
Қытайлар Үндістер Американдықтар Орыстар Жапондар Бразилиандар Пенджабтар Бихарлар Мексикандар Немістер Явандар Кәрістер Телугу Итальяндар Маратхи Тамилы Вьеттер Мысырлар Француздар Ағылшандар Түріктер Украиндер Поляктар Гуджарлар Канналалар

2.     Кестені тлтырыңыз.

Әлем халықтарының ірі тілдік семьялары

семья	топ	халық
Үндіеуропалық	Герман
	Славян
	Үнді
	Роман
	Кельт Балтық
	Грек
	Албан
	Армян Иранская
	Иран
Қытай-тибет	Қытай
	Тибет-бирма
Афразиялық (семит- хамит)	Семит
	Кушит
	Всрберий
	Чадс
Алтай	Түркі
	Моңғол
	Корейс
	Тунгус-маньчжур
Нигер-кордофан	Нигер-конго
	Кордофан
Палео-азиаттық	Чукот-коряк
	Айн
	Жапон
Дравид	Дравид
Австронезия	Индонезия
	Полинезия
	Малонезия
	Макронезия
Орал	Фин-угор
	Самодий
Кавказ	Грузин
	Адыгей-абхаз
	Нахск
	Дагестан

Практикалық жұмыс № 4

Тақырыбы:  Дүниежүзіндегі тұрғын халықтарының діни құрамы.

Сұрақтар:

1.     Ұлт дегеніміз не?

2.     Бір ұлтты, екі ұлтты және көп ұлтты мемлекеттер?

3.     Ұлттық діндер?

Тапсырма:

1.     Контурлық картаға 3 әлемдік діндерін (ислам, христиан, буддизм) түсіріңіз.

2.     Кестені толтырыңыз

Діндерді құрлықтар бойынша таралуы:

(дін уағыздаушылар санынан %)

	Христиандар: неше %	Мусульмандар: неше %	Индуисттер: неше %
Африка Еуропа Латын Америкасы Солтүстік Америка Мұхит аралдары Азия

Практикалық жұмыс № 5

Тақырыбы:  Еңбек ресурстары және оларды қолдану.

Сұрақтар:

1.  Еңбек ресурстары түсінігі.

2. Халықтың экономикалық белсенділігі дегеніміз не?

3. Ауыл халқы дегеніміз не?

Тапсырма:

1.     Әлемнің әр түрлі елдеріне еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілуі бойынша салыстырмалы баға беріңіз.

2.     кестені толтырыңыз

Әлем елдері	Халық саны	Табиғи өсім	Жастық және жыныстық құрамы	Халықтың жұмыспен қамтамасыз етілуі		Еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілуі бойынша жалпы баға
				Өнеркәсіпте	Ауылшаруа- шылығында

Практикалық жұмыс № 6

Тақырыбы: Тұрғын халықтың көші-қоны (миграциясы)

Сұрақтар:

1.  Миграция  түсінігі.

2. Эммигрант және иммигрант  түсінігі.

3. Көші-қонудың себептері.

4. Миграция сальдосы дегеніміз не?

Тапсырма:

1.     ҚР облыстары бойынша миграция сальдосын есептеңдер.

Облыстар	Келгендер	кеткендер	миграция сальдосы
ҚР
Ақмола обл	18699	39185
Ақтөбе обл	11660	9798
Алматы обл	3810	5533
Атырау обл	4773	7740
ШҚО	8023	17116
Жамбыл обл	14932	65287
БҚО	і20737	58838
Қарағанды обл	Н 8863	47621
Қызылорд обл	^21708	47499
Қостанай обл	7002	16511
Манғыстау обл	11017	24499
Павлодар обл	13972	36892
СҚО	32111	55517
ОҚО	30138	46740

Практикалық жұмыс №7

Тақырыбы: Тұрғын халықтың таралып орналасуы

Сұрақтар

1.     Таралып орналасу формалары және оның түрлері

2.     Халықтың таралып орналасу сипатын анықтаушы факторлар

3.     Халықтың тығыздығын бейнелейтін көрсеткіштер

Тапсырмалар

1.     Төмендегі кестеге талдау жасаңдар

Биіктік белдеулік бойынша халықтардың таралып орналасуы (%)

Дүние бөліктері	200 м төмен	200-500 м	500-1000 м	1000-2000 м	2000 м жоғары
Еуропа	69	24	7	-	-
Азия	56	24	12	7	1
Африка	32	24	21	21	2
Солтүстік Америка	47	33	8	8	4
Оңтүстік Америка	42	15	23	9	11
Аустралия және Океания	73	18	8	1	-
Барлық құрлық (Антарктида мен Гренландияны қоспағанда)	56	24	12	7	1

2.     Қазақстанның халық тығыздығын анықтаңдар. Жерінің ауданы 2 724 900 км², халқы 16 млн адам. Сонымен қатар Қытай, Корея Республикасы, АҚШ, Мексика, Аргентина және Швейцарияның тығыздығын есептеп шығарыңдар.

3.     Кескін картаға дүниежүзінің тұрғын халықтарының таралып орналасуын түсіріңдер.

4.     Дәптерге халқы ең тығыз орналасқан он мемлекетті және ең сирек қоныстанған мемлекеттерді жазып алыңдар.

Практикалық жұмыс №8

Тақырыбы: Қоныстанудың географиялық формалары, ауылдық елді мекендер

Сұрақтар

1.      Қоныстанудың түрлері (көшпелі және жартылай көшпелі, отырықшы немесе тұрақты).

2.       Ауылдық елді мекендердің мәселелері.

3.       Еліміздегі ауылдардың жай күйі және болашағы.

Тапсырмалар

1.     Кескін картаға ауылдық елді мекендер басым елдерді түсіріңдер.

2.     Кескін картаға Ақмола облысының ірі қалалары мен ауылдық елді мекендерін түсіріңдер (Халық санын көрсетіңдер).

3.     Кескін картаға төменде көрсетілген Ақмола облысының аудан орталығы қызметін атқаратын  ауылдық елді мекендерді түсіріңдер.

Практикалық жұмыс №9

Тақырыбы: Қазіргі қалалар және урбандалу мәселелері

Сұрақтар

1.     Қала дегеніміз не?

2. Урбанизация ұғымы
3. Урбандалудың дүние жүзілік сипаты
4. Урбанизация процесінің мәні және оны туындататын факторлар.
5. Қалалардың әлеуметтік-экономикалық және экологиялық мәселелері

Тапсырмалар

1.     Кескін картаға халық саны 5 млн және З млн адамнан асатын қалаларды белгілеңдер

2.     Агломерация және мегаполис ұғымдарына түсініктеме беріңдер.

3.     Кескін картаға Қазақстанның  ірі қалаларын түсіріңдер.

Практикалық жұмыс №10

Тақырыбы: Қазақстанның тұрғын халықтар географиясы

Сұрақтар

1.     Қазақстаның қазіргі демографиялық жағдайы

2.     Қазақстанның экономикалық белсенді халқы

3.     Халықтардың таралып орналасуы

4.     Қазақстан халықтар Ассамблеясы, оралмандар мәселесі

Тапсырмалар

1.     Төмендегі кестеге талдау жасаңдар.

ҚР халқының жыныстық-жастық құрылымы (мың адам) 1998ж

Жасы	ерлер	әйелдер	Ерлер мен әйелдер
1 дейін	116,3	110,7	227
1-4	554,3	525,7	1080
5-9	831,3	795,9	1627,2
10-14	832	814,8	1646,8
15-19	730,6	721,8	1452,4
20-24	668,4	664,3	1332,7
25-29	628,5	557,1	1185,6
30-34	574,3	579,4	1153,7
35-39	627,1	639,7	1266,8
40-44	510,5	534,8	1045,3
45-49	416,5	457,5	874
50-54	222,1	249,6	471,7
55-59	307,1	373,4	680,5
60-64	231,7	292,9	524,6
65-69	169,2	254,8	424
70-74	105,3	218,9	324,2
75-79	41	108,4	149,4
80-84	21,7	74,2	95,9
85 жоғары	15,4	64,7	80,1
Барлығы	7603,3	8038,6	15641,9

Краткое описание документа:

1.«Табиғи ресурстар», «минералдық ресурстар», «ауыл шаруашылық ресурстары», «жер ресурстары» түсініктерін ашу.

2.Аймақтық табиғат пайдалану, ресурспен қамтамасыз ететін, қалпына келетін, сарқылатын және сарқылмайтын ресурстар түсініктерін ашу. Мысал келтіру.

3.«Әлем халық санының өсуі» кесте мәліметтерін талдау, жан басына шаққанда жер қойнауынан 1990-1950 жж, 1980-2000жж барланған минералдық шикізат қорын есептеу, ұлғаю және азаю тенденция көрсеткіштерін салыстыру, қорытынды жасау.

4.«Әлем гидропотенциялы және оны пайдалану» кесте мәліметтерін талдау, әлемнің ірі аймақтарының гидроэнергетикалық потенциялына салыстырмалы сипаттама беру.

5.Минералдық шикізат, көмір, мыс, олово және боксид бойынша ірі әлемдік қорлары шоғырланған елдерді әлемдік контурлық картаға түсіру.

6.Келесі сұрақтарға жауап беру:

1.Әлемнің қандай аймақтарына келесі процесстер біршама тән: ресурстармен қамтамасыз ету және жер қойнауының қаңырауы, әлем орман қорының негізгі азаю себептерін түсіндіру.

2.Минералдық ресурстар шикізатымен қамтамасыз ету деңгейінің жоғарлығы экономика деңгейін анықтайды деп айтуға болама.

Туризімнің дамуы табиғи ортаның жағдайына қалай әсер ет