Инфоурок Другое КонспектыХоглээшкин "Шагаам сузуглелим" 2-ги бичии болук

Хоглээшкин "Шагаам сузуглелим" 2-ги бичии болук

Скачать материал

Муниципальное бюджетное дошкольное образовательное учреждение

Детский сад «Чечек» компинированного вида

с. Хандагайты Овюрского кожууна

 

 

 

 

хөглээшкин

«ШАГААМ СҮЗҮГЛЕЛИМ»

 

 

 

 

Кижизидикчи: Монгуш А.Д.

 

 

Хандагайты-2015

 

Сорулгазы:

1. Тыва улустуң чаагай чаңчылдарынга уругларны өөредирин уламчылаары база тыва чаңчылдарга хүндүткелди оттурары.

2. Тыва      улустуң аас-чогаалынга,оюннарынга уругларның сонуургалын бедидип, чугаа домаан сайзырадыры.

3. Улуг      улус-биле чолукшуп, боттарын шын алдынып билирин уламчылаар болгаш тыва национал хепке сонуургалдыг болурун кижизидер.

 

Дерилгези:  тыва үлегер домактарны, тывызыктарны, дүрген чугааларны ханаларга парлааш азар.

 

Хөгжум дерилгези: Тыва кожамыктар, сыгыт-хөөмей бижиткен музыканы салыр.

 

Уруглар залче кирип кээп, ада-иелери,ажылдакчылар база башкылар-биле менди солчуп чолукшужар ( бичии кижи адыштарын улуг улустуң адыштарынга алдыыртан өөру дегзип,амыр-мендизин айтыржыр.

- Меидээ-ле бе? -Мендээ, мендээ.

 

Башкарыкчы:

- Шагаа – биле эргим уруглар, ада – иелер, аалчылар!

- Шагаа – улус – чоннун төөгүден байырлалы,

- Шагаа – эргилип кээр Чаа чылдын ((езулалы

- Шагаа – чемзиг чемниң дээжизи, өктерели.

- Уруг – дарыг ойнап хөглээр чаагай хүнү

- Улуг бичии чолучулар найыры-дыр.

Шагаа байырлалында уругларга болгаш келген ада-иелерге ,аалчыларга байыр чедирери- биле «Чечек» уруглар садының эргелекчизинге сөс.

Башкы: Шагаа дээрге тыва улустуң чаагай чанчылдары- биле холбашкан улуг байырлал. Шагаа-дээрге эрги чылды удеп, чаа чылды уткуурунуң байырлалы-дыр, уруглар.Ол чыл санаашкыны 12 чыл эргилделиг болур, чыл бүрүзү аттыг болур.

 -Бис бо хун чүү деп чылды уткуп турар бис , уруглар?(хой чылын уткуп турар бис)

үү деп чылды үдеп турар бис, уруглар?(аът чылын үдеп турар бис) -Эр хейлер! Оон ыңай кандыг чылдар билир силер?

үске, инек, пар, тоолай. Улу, чылан, аът, хой,мечи, дагаа, ыт, хаван) -Шын-дыр, эр хейлер уруглар!

 

Башкарыкчы:    Шагаа дээрге тыва чоннуң,

Чаагай сүзүк чаңчылы – дыр.

Чаа чылдың шагаа ырын,

Чыылган чонга бараалгадыыл!

 

1.Ыры «Шагаа ыры»

2. Шулук «Шагаа»

Шагаа дээрге тыва чоннуң

Чаа чыл уткаан байырлалы

Арыгланып, аштанып аар,

Амданыг чем шөлээн чооглаар.

 

Хөй-ле чүзүн оюннарга

Хөглеп, самнап мөөрейлежир,

Сагыш сеткил сергедип кээр

Часты уткаан шагаавыс ол.

3. Ыры «Шайывыс»

4. Ыры : Сөзу Е. Тановтуу  Аялгазы  Альберт Тановтуу

«Арбай – хоор»

5. Ыры: «Сөзу болгаш аялгазы В.Тановтуу «Оожум-оожум»

6. Сөзу М.Белек-кыстыы аялгазы И.Тулуштуу «Садигим»

7. Шулук «Шагаа хүнү»

Шагаа хүнү уругларга –

Шагның чаагшай байыры – дыр.

Оюн – тоглаа, каткы, чугаа

Ол хүн черле үзүлбес – тир.

 

Шагаа көруп ойнап турда

Шаа безин үзүлбес – тир.

Чаңчыл сагып, аъш-чем өргүп,

Чалажып-даа тургулаар –дыр.

 

Кажык, даалы, тевек, шанак –

Хамык оюн оларда – дыр.

Маргылдажып, мөөрейлежип,

Мага хандыр хөглэп кээр – дир.

 

Уругларга Шагаа хүнү

Уттундурбас байырлал – дыр.

Улуг улус ону деткип,

Улам солун болдуруңар.

 

Башкарыкчы: Үлегер домакта нүгүл чок дээр-ле болгай, ынчангаш үлегер домактажыптар бис бе, че-ве!

 

Тараадан халбактанган – тодуг,

Малдан халбактанган – каас.

 

Оттулбаска – хайынмас,

Олурарга – бүтпес.

 

Балды чокта ыяш чардынмас,

Башкы чокта, эртем билдинмес.

 

Ааржы барда,                                           Кижи өзер,

«аштадым» дивес.                                    Кидис шөйлур.

 

Чернин чаражы – чечекте,                     Сеткилге ак херек,

Чемниң дээжизи – шагаада.                   Ажылга шынар херек.

 

Эки кижи эвилең,                             Эштигде хөглуг

Эки аът эргелиг.                               Эптигде күштүг.

 

Аът болуру  кулунундан,                Чону чоорган

Кижи болуру чажындан.                  Хөйу хөйлең.

 

Башкарыкчы: Үлегер сөске кончуг – дур силер. Үптеп чөптеп каан –дыр силер.

Кожамыкка кандыг силер, кагжып чижип көөлүнер че!

 

Айым биле хунум ышкаш

Айдың чырык чуве-ле чок.

Авам биле ачам ышкаш

Авыралдыг улус-ла чок.

 

Тываларның байырлалы

Шагаа хүнү үнүп келди

Ада-ие бүгү чонга

Аас кежик күзээлинер.

 

Башкарыкчы:

Кожамыкка кончуг дурлар,

Кожа тыртып салыр дырлар

Тывызыкка ада иелери кандыг силер

Тывыңар че, салыылыңар.

 

Бээжин оглу                          Чаңгыс ыяш чайганды

беш курлуг (домбу)             Чалан ак хөл хөлзеди (бышкы, хойтпак)

 

Кедээр каарга доңмас эъдим,                             Өң киирер

Кезип чиирге төнмес эъдим (чаныы)                Өнгүр аржаанымүт)

 

Иштинден келген торгум

Иштин, даштын тыппадым (эдир чаг)

 

Этпес кускун эътке хонду,                 Адам даараан идиимнин

Чанмас кускун чагга хонду (илбек)  Аксын андарып чададым.(согааш)

 

Башкарыкчы:    Тыва кижи черле ындыг

Танцы самга салымныглар

(тыва улустуң самы «Челер ой»)

 

Ада-иелерге мөөрейлер:

 1. Бир базым баскаш-ла 12 чылдың адын адаар.

2.Узун тынышка мөөрей.

 

Башкарыкчы:    Уткуп турар чылывыс,

Ууттунмас кежиктиг,

Ууттунмас буянныг болзун деп,

Чаагай чолду садиктин ажы төлу

Ада-ие башкыларга кузевишаан

Шагаавысты доозуп тур бис.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал "Хоглээшкин "Шагаам сузуглелим" 2-ги бичии болук"

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 3 месяца

Страховой брокер

Получите профессию

Методист-разработчик онлайн-курсов

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Краткое описание документа:

Шагаа- традиционный праздник тувинского народа. Это проводы старого года, встреча нового, конец зимы, начало весны. С новым годом! Шагаа- биле!

Празднование национального праздника Шагаа в детском саду, приоритетным направлением работы которого является сохранение и развитие традиционной тувинской культуры, считается самым масштабным и красочным событием. Этот год не стал исключением – празднование длилось целую неделю, в течение которой дети соревновались в знании тувинских национальных традиций, обычаев, устного народного творчества.

Ежегодно в детском саду проходит конкурс на самый красивый, оригинальный и традиционный тувинский национальный костюм, приуроченный празднику Шагаа, в котором дети и их родители принимают активное участие. И в этом году воспитанники детсада пришли в очень красивых национальных костюмах самого разного дизайна.

Помимо конкурса национальной одежды проходит также конкурс национальных блюд, где традиционно представлены тувинские деликатесы из мяса, молочных продуктов.

 

Всю неделю в детском саду проходил показ фильмов о Туве, шли беседы-занятия, где детям рассказывали о традициях празднования светлого праздника Шагаа. Кроме того, дети учили скороговорки, загадки и песни о Туве, делали ручные поделки в виде национальной посуды и частей юрты.

Сорулгазы:

1. Тыва улустуң чаагай чаңчылдарынга уругларны өөредирин уламчылаары база тыва чаңчылдарга хүндүткелди оттурары.

2. Тыва    улустуң аас-чогаалынга,оюннарынга уругларның сонуургалын бедидип, чугаа домаан сайзырадыры.

3. Улуг     улус-биле чолукшуп, боттарын шын алдынып билирин уламчылаар болгаштыва национал хепке сонуургалдыг болурун кижизидер.

 

Дерилгези:  тыва үлегер домактарны, тывызыктарны, дүрген чугааларны ханаларга парлааш азар.

 

Хөгжум дерилгези: Тыва кожамыктар, сыгыт-хөөмей бижиткен музыканы салыр.

 

Уруглар залче кирип кээп, ада-иелери,ажылдакчылар база башкылар-биле менди солчуп чолукшужар( бичии кижи адыштарын улуг улустуң адыштарынга алдыыртан өөру дегзип,амыр-мендизин айтыржыр.

- Меидээ-ле бе? -Мендээ, мендээ.

 

Башкарыкчы:

- Шагаа – биле эргим уруглар, ада – иелер, аалчылар!

- Шагаа – улус – чоннун төөгүден байырлалы,

- Шагаа – эргилип кээр Чаа чылдын ((езулалы

- Шагаа – чемзиг чемниң дээжизи, өктерели.

- Уруг – дарыг ойнап хөглээр чаагай хүнү

- Улуг бичии чолучулар найыры-дыр.

Шагаа байырлалында уругларга болгаш келген ада-иелерге ,аалчыларга байыр чедирери- биле «Чечек» уруглар садының эргелекчизинге сөс.

Башкы: Шагаа дээрге тыва улустуң чаагай чанчылдары- биле холбашкан улуг байырлал. Шагаа-дээрге эрги чылды удеп, чаа чылды уткуурунуң байырлалы-дыр, уруглар.Ол чыл санаашкыны 12 чыл эргилделиг болур, чыл бүрүзү аттыг болур.

 -Бис бо хун чүү деп чылды уткуп турар бис , уруглар?(хой чылын уткуп турар бис)

үү деп чылды үдеп турар бис, уруглар?(аът чылын үдеп турар бис) -Эр хейлер! Оон ыңай кандыг чылдар билир силер?

үске, инек, пар, тоолай. Улу, чылан, аът, хой,мечи, дагаа, ыт, хаван) -Шын-дыр, эр хейлер уруглар!

 

Башкарыкчы:    Шагаа дээрге тыва чоннуң,

Чаагай сүзүк чаңчылы – дыр.

Чаа чылдың шагаа ырын,

Чыылган чонга бараалгадыыл!

 

1.Ыры «Шагаа ыры»

2. Шулук «Шагаа»

Шагаа дээрге тыва чоннуң

Чаа чыл уткаан байырлалы

Арыгланып, аштанып аар,

Амданыг чем шөлээн чооглаар.

 

Хөй-ле чүзүн оюннарга

Хөглеп, самнап мөөрейлежир,

Сагыш сеткил сергедип кээр

Часты уткаан шагаавыс ол.

3. Ыры «Шайывыс»

4. Ыры : Сөзу Е. Тановтуу  Аялгазы  Альберт Тановтуу

«Арбай – хоор»

5. Ыры: «Сөзу болгаш аялгазы В.Тановтуу «Оожум-оожум»

6. Сөзу М.Белек-кыстыы аялгазы И.Тулуштуу «Садигим»

7. Шулук «Шагаа хүнү»

Шагаа хүнү уругларга –

Шагның чаагшай байыры – дыр.

Оюн – тоглаа, каткы, чугаа

Ол хүн черле үзүлбес – тир.

 

Шагаа көруп ойнап турда

Шаа безин үзүлбес – тир.

Чаңчыл сагып, аъш-чем өргүп,

Чалажып-даа тургулаар –дыр.

 

Кажык, даалы, тевек, шанак –

Хамык оюн оларда – дыр.

Маргылдажып, мөөрейлежип,

Мага хандыр хөглэп кээр – дир.

 

Уругларга Шагаа хүнү

Уттундурбас байырлал – дыр.

Улуг улус ону деткип,

Улам солун болдуруңар.

 

Башкарыкчы: Үлегер домакта нүгүл чок дээр-ле болгай, ынчангаш үлегер домактажыптар бис бе, че-ве!

 

Тараадан халбактанган – тодуг,

Малдан халбактанган – каас.

 

Оттулбаска – хайынмас,

Олурарга – бүтпес.

 

Балды чокта ыяш чардынмас,

Башкы чокта, эртем билдинмес.

 

Ааржы барда,                                           Кижи өзер,

«аштадым» дивес.                                    Кидис шөйлур.

 

Чернин чаражы – чечекте,                     Сеткилге ак херек,

Чемниң дээжизи – шагаада.                   Ажылга шынар херек.

 

Эки кижи эвилең,                             Эштигде хөглуг

Эки аът эргелиг.                               Эптигде күштүг.

 

Аът болуру  кулунундан,                Чону чоорган

Кижи болуручажындан.                  Хөйу хөйлең.

 

Башкарыкчы: Үлегер сөске кончуг – дур силер. Үптеп чөптеп каан –дыр силер.

Кожамыкка кандыг силер, кагжып чижип көөлүнер че!

 

Айым биле хунум ышкаш

Айдың чырык чуве-ле чок.

Авам биле ачам ышкаш

Авыралдыг улус-ла чок.

 

Тываларның байырлалы

Шагаа хүнүүнүп келди

Ада-ие бүгү чонга

Аас кежик күзээлинер.

 

Башкарыкчы:

Кожамыкка кончуг дурлар,

Кожа тыртып салыр дырлар

Тывызыкка ада иелери кандыг силер

Тывыңар че, салыылыңар.

 

Бээжин оглу                          Чаңгыс ыяш чайганды

беш курлуг (домбу)             Чалан ак хөл хөлзеди (бышкы, хойтпак)

 

Кедээр каарга доңмас эъдим,                             Өң киирер

Кезип чиирге төнмес эъдим (чаныы)                Өнгүр аржааным (сүт)

 

Иштинден келген торгум

Иштин, даштын тыппадым (эдир чаг)

 

Этпес кускун эътке хонду,                 Адам даараан идиимнин

Чанмас кускун чагга хонду (илбек)  Аксын андарып чададым.(согааш)

 

Башкарыкчы:    Тыва кижи черле ындыг

Танцы самга салымныглар

(тыва улустуң самы «Челер ой»)

 

Ада-иелерге мөөрейлер:

 1. Бир базым баскаш-ла 12 чылдың адын адаар.

2.Узун тынышка мөөрей.

 

Башкарыкчы:    Уткуп турар чылывыс,

Ууттунмас кежиктиг,

Ууттунмас буянныг болзун деп,

Чаагай чолду садиктин ажы төлу

Ада-ие башкыларга кузевишаан

 

Шагаавысты доозуп тур бис.

 

 

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 664 711 материалов в базе

Скачать материал

Другие материалы

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 01.04.2015 6220
    • DOCX 419.9 кбайт
    • 47 скачиваний
    • Рейтинг: 5 из 5
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Монгуш Аяна Дамчат-ооловна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    Монгуш Аяна Дамчат-ооловна
    Монгуш Аяна Дамчат-ооловна
    • На сайте: 9 лет и 1 месяц
    • Подписчики: 0
    • Всего просмотров: 7315
    • Всего материалов: 2

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой

Курс профессиональной переподготовки

Менеджер по туризму

Менеджер по туризму

500/1000 ч.

Подать заявку О курсе

Курс профессиональной переподготовки

Библиотечно-библиографические и информационные знания в педагогическом процессе

Педагог-библиотекарь

300/600 ч.

от 7900 руб. от 3650 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 487 человек из 71 региона
  • Этот курс уже прошли 2 328 человек

Курс профессиональной переподготовки

Руководство электронной службой архивов, библиотек и информационно-библиотечных центров

Начальник отдела (заведующий отделом) архива

600 ч.

9840 руб. 5600 руб.
Подать заявку О курсе
  • Этот курс уже прошли 25 человек

Курс профессиональной переподготовки

Организация деятельности библиотекаря в профессиональном образовании

Библиотекарь

300/600 ч.

от 7900 руб. от 3650 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 284 человека из 66 регионов
  • Этот курс уже прошли 849 человек

Мини-курс

Методические навыки и эффективность обучения школьников на уроках литературы

3 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Раннее развитие: комплексный подход к развитию и воспитанию детей от 0 до 7 лет.

5 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 49 человек из 24 регионов
  • Этот курс уже прошли 26 человек

Мини-курс

Интегративный коучинг: от теории к практике

6 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 54 человека из 25 регионов
  • Этот курс уже прошли 26 человек