Конспект урока по калмыцкому языку в 7 классе Кичәлин тɵр: А.С.Пушкин хальмгин зүркнд

Кичәлин тɵр:  «А.С.Пушкин хальмгин зүркнд».

Класс:  7

Предмет: хальмг келн

Кичәлин тип: кел өргҗүллһнә кичәл, проект тогталһн.

Эрдм-сурһулин  күцл:	Сурһмҗин күцл:	Төлҗлтин күцл:	Үзмр  дөңцл:	Кичәлин өвәрцнь:
сурһульчнрин чадвр батллһн: умшлһн, амн үгəр келлһн, чикəр бичллһн.	төрскнч седклтә, төрскн һазрин тууҗан меддг,  төрскндән дурта болдг сурһмҗ өглһн.	-сурһульчнрин келлһинь ɵргҗүллх, үгин кɵрӊгинь байҗулх; -А.С.Пушкинә  тускар амн үгәр келдг, күүндвр тогтадг даслһн; - проект тогтадг эв-арһ цааранднь батлҗ  авх; - келлһ өргҗүллһн.	1.     презентац; 2.     таблиц	коммуникативно-ориетированный метод; -шинҗллһнә көдлмш; - проект тогталһн; -УДЕ-н технолог.

Кичәлин девсңгүд	Кичәлин  йовуд			Чадвр болн дасмҗ
	Багшин көдлмш		Сурһульчнрин көдлмш
I. Кичәлд белдлһнә агчм.	1.     Мендллһн. - Мендвт, күүкд! - Эндрк мана кичəлд гиичнр бəəнə, мана күндтə гиичнрлə мендлтн,күүкд! - Суутн, күүкд! -Ямаран бәәнт?   -Теңгрин бәәдл ямаран? - Ямаран җилин цаг? - Ода ямаран сар? -Эндр ямаран  сарин то?		1.Мендллһн. 2. Ирсн гиичнрлә мендллһн.	Соӊслһн, келлһн.
II. Кичәлин седвлә болн күцлә сурһульчнриг таньлдуллһн. Слайд 1. Слайд 2	Багш:   - Күүкд , оньган ɵгəд слайд хəлəтн.   -Эн зургт кен зурата бәәнә?  Ямаран ухан-тоолвр таднд орна?  - Эндр бидн кенә тускар күндхвидн?  - Мана кичəлин тɵр «А.С.Пушкин хальмгин зүркнд»		Александр Сергеевич Пушкинә болн хальмгудын  тускар .	Слайд хəлəһəд , хəрүһинь ɵгх.
Сурһульчнрин өмн төр тәвлһн (проблем)	Багш: - Күүкд, кичəлдəн оньган ɵгəд кɵдлтн.  Кичәлин чилгчәр соӊссарн, тодлҗ авсарн  ашлвр кеһәд,   проект   тогтахмн. Проектан  харсх зɵвтəт.		(Күүкдиг хойр багар хувах).
III. Шин тɵр  А.С.Пушкин хальмгин зүркнд слайд №3 Слайд №4 Слайд №5 Граф-схем	Багш:  - Алдр орс шүлгч болн бичəч А.С.Пушкинə нерн цуг күмн- әмтн меднә. Бичəчин  нерн  хальмгудла залһлдата. Юӊгад гихлə,  хальмг улсин туульс,бəəдл-җирһл, амн урн үгин зɵɵр орулад бичсмн.			Багшин келсиг соӊсад, учр-утхинь медҗ тәвсн күцлинь тодлҗ авна.
	Багш: - Күүкд, нааран хəлəтн. (Граф-схем)	Күүкд граф-схем хəлəһəд  умшна.
Толин көдлмш.  Слайд №6	Багш: - Куукд, тана ширə  бичсн текст «Пушкин –хальмгин зүркнд». Эн текстд иим үгмүд бəəнə. Нааран оньган ɵгəд хəлəһəд,умшад, тодлҗ автн. алдр –великий үүдәвр –произведение бәәдл-җирһл –жизнь күмн -әмтн –человечество орчулгдсн- переведенные нерəдəд -посвященные	Шин үгмүд умшна.		Толяр көдлҗ чадх, шин үгмүд тодлҗ авх. .
IV. “А. С. Пушкин хальмгин зүркнд” гидг текст умшлһн. Слайд №5	Багш: -Тана ширə деер текст бəəнə. Эн текст дɵрвн əӊгəс тогтна. Түрүн əӊг умшх…. I əӊг:Алдр орс шүлгч болн бичəч А.С.Пушкинə нерн цуг күмн- әмтн меднә. үүдəврмүдиг  цуһар дурлҗ умшна.Алдр бичəчин  нерн  хальмгудла залһлдата. Хальмг улсин туульс, бəəдл-җирһл энүнə үүдəврмүдт олар харһна. А.С.Пушкин хальмгудт нерəдсн  түрүн шүлгəн «Мендим дурд, хальмг!» бичсмн. «Хальмг күүкнд», «Капитана күүкн», «Би һарар эс делдсн бумб бийдән босхув», «Евгений Онегин», «Ахнр деермчнр» үүдəврмүдт  хальмгин теегин болн ишкə герин тускар  келгдҗəнə. II əӊг: Пушкинд нерəдəд  хальмг шүлгчнр  Эрнҗəнə Константин «Пушкин болн хальмг күүкн», Кɵглтин Дава «Пушкин», Саӊһҗин Бося «Пушкинд» , Җимбин Бембə «Пушкин менд болтха», Бадм-Хаалһин Иван «Пушкинд» бисчмн. IIIəӊг:        Мана хальмг бичəчнр хальмг келнд  А.С.Пушкинə үүдəврмүд орчулсмн:  Эрнҗəнə Константин  «Циигдүд», «Полтава», Сян-Белгин Хаср «Орс гелӊгин болн түүнə зарц Балдан туск тууль», «Руслан и Людмила», Дорҗин Басӊ «Евгений Онегин», Харцхан Моӊһл «Капитана күүкн». IV əӊг:1937 җилд Элст балһсна библиотекд  А.С.Пушкина нерн зүүлһгдсмн. 1983 җилд  А.С.Пушкинə бумб секгдлə. Эн бумбин зокъялч Санһҗин Никита.			Хальмг үзгүд болн әс чик айлтаһар  умшҗ чадлһн. I əӊг- сурһульч умшна. II əӊг- сурһульч умшна IIIəӊг- сурһульч умшна
V.Сурврмудт хəрү ɵгтн   Слайд №7	Багш:   - А.С.Пушкин хальмгудын тускар ямаран үүдəврмүдт бичсмн? - Ямаран шүлгчнр Пушкинə туск бичсмн? - Ямаран бичəчнр Пушкинə үүдəврмүд орчулсмн?			Текстәр көдлҗ чадлһн. Сурврмудт хəрү ɵглһн.
VI.Грамматическ даалһврмуд.	Багш: -Тана ширə деер цааснд күн болһнд даалһвр бəəнə.Эн даалһвр күцəһəд баг багар солəд, чик буруһинь темдглтн. Багш: 1- үгин фонетическ йилһлт келһн; 2-үгиг тогтацарнь йилһлһн; 3-үгин морфологическ йилһлһн; 4- үгин ниицлһс тогталһн. Багш:- Тана баг  яһҗ грамматическ даалһвр күцəв? - Кедү чик, буру, эндү һарһсмн?		-Сурһульчнр грамматическ даалһвр күцəнə.
				Грамматическ даалһвр күцəнə. Сурһульчнр яһҗ грамматическ даалһвр күцəсмнь келнə. Кедү чик даалһвр, буру,эндү һарһснь келнə.
VII.Таблиц күцж тогталһн. (заготовки на партах).	Багш: -Тана ширə деер таблиц бəəнə. Эн таблиц күцҗ  тогтатн.			Таблиц тогтаһад бичлһн.
Слайд 8 Слайд 9 (таблица)	Багш: - Күүкд, тана таблиц слайд  бəəнə. Кесн кɵдлмшəн харстн. 1 баг – сурвран умшад, хəрүһинь келтн. 2 баг- сурвран умшад, хəрүһинь келтн.			Таблицан харслһн
Нүдән амрлһна гимнастик – 50 сек	Багш презентац болн хальмг айс тәвнә.			Сурһульч нүдән амрлһна гимнастик кенә.
VIII.Проект тогталһн. (7-8 минут).	Багш: -Ода  эндр  дасч  авсн  тɵрəр товчлвр көдлмш тогтах зөвтәт. Эннь  мана проект болх. Баг болһӊд плакат, бичəтə цаасн  бəəнə, зусн, маркер. Газет болһнд рубрик тогтаһад  кетн. Эн проектан харсхт.  Даалһвр медгдҗәнү?  Оньган өгәд көдлцхәтн, соӊссан, тодлҗ авсан проектан олзлтн.		Баг болһн проектан тогтана Сурһульчнр проект тогтана.	Проект тогтадг эв-арһ цааранднь делгрүллһн, батлҗ авлһн.
IX.Проектан харслһн (2-3 минут)	Багш: - Күүкд, баг болһн нааран һарад проектан харстн.		Проектан харслһн. Баг болһн проектан харслһн.  Ямаран көдлмш кесән цәәлһҗ  өгнә.	Проект харслһна чадвран батлҗ авлһн.
Рефлексия Слайд №8	Багш: -Күүкд , слайд хəлəтн. Эндрк кичəл ямаран болснь келҗ ɵгтн.		- Кичәлдән би тодлҗ авув……. - Нанд күнд болв…..    - Нанд таасгдв….. - Цааранднь  би ….	Сурһульчнр ухан-тоолврарн селвлцнә, эврәннь хәләцән, ухан-санаһан чикәр келлһн.
Герин даалһвр.	“ А.С.Пушкин  мана зүркнд “ гидг ахр келвр тогтах.
Темдг   тәвлһн.	Багш: -Эндр кичəлд кɵдлснтн икəр байрлҗанав ,,,, темдг тəвҗəнəв. Дневникан нааран ɵгтн. - Кичəл тɵгсв. Менд йовтн!			Күүкд-көвүд үнн седкләрн бийдән темдг тәвнә

IV.  Таблиц тогталлһн. (заготовки на партах). I баг:

Сурвр	Пушкина бичсн үүдəвр	Хальмг бичəчнрин орчуллһн	жанр	Кедүдгч җилд бичсмн	Хəрү
1.Ямаран түрүн шүлг А.С.Пушкин хальмгудт нерəдəд бичсмн?	(«Желай мне здравия ,калмык!” (из послания Я.Н.Толстому)	«Мендим дурдыч,хальмг!. Санһҗин Бося	шүлг	1820	1820җилд «Мендим дурдыч,хальмг! гидг үүдəврт түрүн хальмгудын туск бичсмн.
2.  Кедүдгч җилд, кен түрүн болҗ хальмг келнд Пушкинə «Евгений Онегин» орчулсмн?	«Евгений Онегин»	«Евгений Онегин»  Даван һəрə орчулсмн	роман	1823	1936 җилд түрүн Даван һəрə  «Евгений Онегин» орчулсмн.
3. Шүлгч һаран эс тəвсн барлгдсн шүлгин нер келтн?	«Я памятник воздвиг себе нерукотворный»	«Би һарар эс делдсн бумб бийдән босхув” Хальмг келнд орчулсмн Хоньна Михаил	шүлг	1836	Пушкина «Би һарар эс делдсн бумб бийдән босхув” барлгдсн шүлг.

II баг:

Сурвр	Үүдəврин нернь орс келəр	Хальмг бичəчнрин орчуллһн	жанр	Кедүдгч җилд бичсмн	Хəрү
1. «Братья разбойники» гидг поэм А.С. Пушкин кедүдгч җилд бичсмн?	«Братья разбойники!	«Ахнр -деермчнр» Хальмг келнд орчулсмн Дарван Петр	поэм	1822	А.С.Пушкин«Ахнр -деермчнр» гидг поэм 1822 җилд бисчмн.
2.«Калмычке»гидг шүлгəн А.С. Пушкин кедүдгч җилд бичсмн?	«Калмычке»	«Хальмг күүкнд» Кɵглтин Дава орчулсмн.	шүлг	1829	«Хальмг күүкнд» гидг шүлг Пушкин 1829 җилд бичсмн.
3.Хальмг ут тууль Пушкинə ямаран үүдəврт һоллгч орм эзлнə, неринь келтн.	«Капитанская дочка»	«Капина күүкн». Хальмг келнд орчулсмн («həрд болн керə»)-тууль	түүк	1836	Пушкинə  «Капитана күүкн» гидг түүкд «həрд болн керə»-тууль һоллгч орм эзлнə

Текст “А. С. Пушкин хальмгин зүркнд”

Хальмгудын тускар А.С.Пушкинə үүдəврт	А.С.Пушкин –хальмг шүлглəнд	А.С.Пушкинə үүдəврмүдин орчулвр хальмг келнд	Элст балһснд А.С.Пушкинə нерн юунд зүүгдлə?
Алдр орс шүлгч болн бичəч А.С.Пушкинə нерн цуг күмн- әмтн меднә. үүдəврмүдиг  цуһар дурлҗ умшна.Алдр бичəчин  нерн  хальмгудла залһлдата. Хальмг улсин туульс, бəəдл-җирһл энүнə үүдəврмүдт олар харһна.
А.С.Пушкин хальмгудт нерəдсн  түрүн шүлгəн «Мендим дурд, хальмг!» бичсмн. «Хальмг күүкнд», «Капитана күүкн», «Би һарар эс делдсн бумб бийдән босхув», «Евгений Онегин», «Ахнр деермчнр» үүдəврмүдт  хальмгин теегин болн ишкə герин тускар  келгдҗəнə.	Пушкинд нерəдəд  хальмг шүлгчнр  Эрнҗəнə Константин «Пушкин болн хальмг күүкн», Кɵглтин Дава «Пушкин», Саӊһҗин Бося «Пушкинд» , Җимбин Бембə «Пушкин менд болтха», Бадм-Хаалһин Иван «Пушкинд» бисчмн.	Мана хальмг бичəчнр хальмг келнд  А.С.Пушкинə үүдəврмүд орчулсмн:  Эрнҗəнə Константин  «Циигдүд», «Полтава», Сян-Белгин Хаср «Орс гелӊгин болн түүнə зарц Балдан туск тууль», «Руслан и Людмила», Дорҗин Басӊ «Евгений Онегин», Харцхан Моӊһл «Капитана күүкн».	1937 җилд Элст балһсна библиотекд  А.С.Пушкина нерн зүүлһгдсмн. 1983 җилд  А.С.Пушкинə бумб секгдлə. Эн бумбин зокъялч Санһҗин Никита.

Үгин көдлмш.

алдр –великий

үүдәвр –произведение

бәәдл-җирһл –жизнь

күмн -әмтн –человечество

орчулгдсн- переведенные

нерəдəд –посвященные

 Таблиц  тогтатн.

Сурвр	А.С.Пушкина бичсн үүдəвр	Хальмг бичəчин орчуллһн	жанр	Кедүдгч җилд бичсмн	Хəрү
1. Ямаран түрүн шүлг А.С.Пушкин хальмгудт нерəдəд бичсмн?	(«Желай мне здравия ,калмык!” (из послания Я.Н.Толстому)		шүлг	1820
2.  Кедүдгч җилд, кен түрүн болҗ хальмг келнд Пушкинə «Евгений Онегин» орчулсмн.	«Евгений Онегин»		роман	1823
3. Шүлгч һаран эс тəвсн барлгдсн шүлгин нер келтн?	«Я памятник воздвиг себе нерукотворный»		шүлг	1836

 Таблиц тогтатн.

Сурвр	А.С.Пушкина бичсн үүдəвр	Хальмг бичəчнрин орчуллһн	жанр	Кедүдгч җилд бичсмн	Хəрү
1.     «Братья разбойники» гидг поэм А.С. Пушкин кедүдгч җилд бичсмн?	«Братья разбойники!		поэм	1822
2.«Калмычке»гидг шүлгəн А.С. Пушкин кедүдгч җилд бичсмн?	«Калмычке»		шүлг	1829
3.Хальмг ут тууль Пушкинə ямаран үүдəврт һоллгч орм эзлнə, неринь келтн.	«Капитанская дочка»		түүк	1836

Краткое описание документа:

Багш: - Куукд, тана ширə бичсн текст «Пушкин –хальмгин зүркнд». Эн текстд иим үгмүд бəəнə. Нааран оньган ɵгəд хəлəһəд,умшад, тодлҗ автн. алдр –великий үүдәвр –произведение бәәдл-җирһл –жизнь күмн -әмтн –человечество орчулгдсн- переведенные II əӊг: Пушкинд нерəдəд хальмг шүлгчнр Эрнҗəнə Константин «Пушкин болн хальмг күүкн», Кɵглтин Дава «Пушкин», Саӊһҗин Бося «Пушкинд» , Җимбин Бембə «Пушкин менд болтха», Бадм-Хаалһин Иван «Пушкинд» бисчмн. IIIəӊг: Мана хальмг бичəчнр хальмг келнд А.С.Пушкинə үүдəврмүд орчулсмн: Эрнҗəнə Константин «Циигдүд», «Полтава», Сян-Белгин Хаср «Орс гелӊгин болн түүнə зарц Балдан туск тууль», «Руслан и Людмила», Дорҗин Басӊ «Евгений Онегин», Харцхан Моӊһл «Капитана күүкн». IV əӊг:1937 җилд Элст балһсна библиотекд А.С.Пушкина нерн зүүлһгдсмн. 1983 җилд А.С.Пушкинə бумб секгдлə. Эн бумбин зокъялч Санһҗин Никита.

нерəдəд -посвященные