"Мен" тұжырымдамасы туралы ұғым

«Мен» тұжырымдамасы туралы ұғым

           Индивидтің мінез-құлық тенденциясын және бағасын найымдауды білдіретін өзі туралы елестетулер жиынтығын «МЕН- тұжырымдамасы» деп атайды, яғни адамның _Өзі жайлы жалпы ұстанымдар жүйесі.

«МЕН - тұжырымдамасы» шынайылықтың әртүрлі Шеңберіндегі жэне оның енжарлығының үш рөлін атқара отырып, адамның сәттілік шегін анықтайды, біріншіден тұлганың іштей өзімен келісушілікке жетуге қабілеттендіреді; екіншіден адамның тәжірибесінің интерпретациясын анықтайды. Үшіншіден күтудің бастамасы болып табылады. Осылайша, «МЕН - тұжырымдамасы» барлық тұлғалық және мінездік процестерді реттеуші ретінде көрінеді. «Мен - тұжырымдамасы» өзінің шыгу тегі жағынан -негізінен жүйке жүйесінің қасиеттерімен мазасыздық деңгейіне генетикалық бекітілген фенотиптік құрылым.

"Мен" Тұжырымдамасы – адамның өзі жайлы біршама тұрақты, азды-көпті мәні бар түсініктерінің жүйесі.

"Мен" тұжырымдамасы негізінде жеке адам өзгелермен қарым-қатынас жасап, өзіне деген көзқарасын қалыптастырады. Адам бойындағы “мендік” қасиет адамның іс-әрекеті мен әлеуметтік ортамен қарым-қатынас жасауы барысында қалыптасады. Кез келген адамның өз “менін” айыра алуы тұлғалық қасиеттің өзекті белгісі болып табылады. "Мен" тұжырымдамасы әлеуметтік өзара іс-қимылдың алғышарты мен салдары бола тұра, әлеуметтік тәжірибе барысында анықталады.

Оны құрайтындар:

·         шынайы “мен” (осы шақтағы өзі туралы түсінік),

·         идеалдық “мен” (өзінің пікірі бойынша, субъектінің моральдық нормаларға бағдар алғанда қандай болуға тиіс екендігі),

·         серпінді “мен” (субъектінің қандай болғысы келетіндігі туралы ниеті),

·         фантастикалық “мен” (егер мүмкін болса, субъектінің қандай болуды армандайтындығы), т.б.

"Мен" тұжырымдамасының қалыптасуы адамдар арасында қызмет алмасу жағдайында жүріп, оның барысында субъект “басқа адамға айнадағыдай көрінеді” және сол арқылы өз менінің бейнесін сақтап, айқындайды және түзетеді.

«Мен-концепциясы» келесі жағдайларға негізделеді:

1. Мінез-құлық индивидтің қабылдау еңбегі болып табылады,
ол өз алдында феноменологиялы: индивидтің психологиялық
шынайы өмірі - бұл жалпы объективті өмір емес, оның мінез-
құлық жағдайындағы субъективті қабылдауының нәтижесі.

2. Индивидтің орталық, интеграциялайтын феноменалды
жазықтығының нүктесі - «Мен -Концепциясы» оның маңайында
қабылдаудың барлық бейнелері қалыптасады.

3. «Мен - Концепциясы» бір мезгілде қабылдау жемісі және де
әлеуметтік мәдени ортадан алынған құндылықтары бар ұғымдарының
жиынтығы болып табылады.

4. «Мен - Концепциясы» құрылуымен мінез - құлық оған
толығымен бағына бастайды.

5. «Мен - Концепциясы» уақытпен жэне жағдайлық контекспен
санасады, бұл оның болжамдық құндылығы болып табылады.

6. Басқа адамдардың оңды қатынасын қажетсіну «Мен
Концепциясының» құрылуымен параллельді жүреді. Өзіне деген
оңды көзқарасты қажетсіну басқа адамдардың өзін оңды бағалау
тәжірибесін игеру арқылы қалыптасады.

7. Нақты өтіп жатқан өмір тәжірибесі мен «Мен
Концепциясы» арасындағы қайшылықтарға қарсы түрлі қорғаны
стратегиялары қолданылады.

8. Адамның негізгі маңызды мотивациялық түрткісі - өзіңді
актуализациялануға деген қажеттілік, өзінің «Мен
Концепцияларының» құндылықтарын жоғарылату және жоғалтпау.