«Оқушыға сапалы білім беру үшін мұғалім өмір бойы оқуы керек»

«Оқушыға сапалы білім беру үшін

мұғалім өмір бойы оқуы керек»

Павлодар обылысы Аққулы ауданының А.Баймұлдин атындағы Жалпы орта білім беретін  мектептің биология - химия пәндерінің мұғалімі

Кокишева Алия Елемесовна

«Мұғалім өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім,

оқуды, ізденуді тоқтатысымен оның мұғалімдігі де жойылады».

К.Д.Ушинский

ХІХ ғасырда өмір сүрген ұлы орыс педагог, педагогиканың негізін қалаушы К.Д. Үшинскийдің келтірген сөзі қазіргі уақытта да аса актуалды. Өйткені қарқынды дамып келе жатқан әлемде педагогикалық ғылымға үлкен талап қойылуда. Заман талабына ілесіп жүрү — адамзаттан көп білімді қажет етеді. Ал қажетті білім беру – бұл мұғалімнің құзырлығы. Демек мұғалім өзі де үнемі білімін жетілдіріп отыруы керек. Менде 30 жыл жұмыс өтілім болғанымен мұғалімдерге арналған қайта даярлау, білімін жетідіру курстарына, деңгейлік бағдарлама негізінде құрылған курсқа қатысып, пән бойынша әдістемелік әдебиетерді оқып, интернет желісіндегі педагогикадағы жаңалықтарымен танысып білімімді жетілдіруге тырысамын. Өйткені оқушыға сапалы білім беру үшін мұғалім өмір бойы оқуы керек.

Менің әдістемелік тақырыбым «Биология - химия сабағында жаңа технологияларды пайдаланып, оқушылардың өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын дамыту». Кембридж – Қазақстандық деңгейлік бағдарламаның басты мақсаты осы тақырыпты таңдауыма түрткі болып, жұмысымды басқа ракурста, басқа бағытта жүргізуіме де себеп болды. Өйткені, бұл курсты енгізудің негізгі мақсаты: оқушыларды қалай оқу керектігін үйрету. Яғни, мұғалім бұрынғыдай оқушыға дайын білім бермей, білімді өзіне алуды үйретуі тиіс. Әсіресе, соңғы жылдардағы білім беру саласындағы өзгерістерді бақылайтын болсақ, оқыту әдіснамасына көптеген өзгерістер енгізіліп жатқанын аңғаруға болады: PISA, TIMMS зерттеулерінде оқушылардың функционалды сауаттылығын дамыту, интерактивті әдістерді қолданып оқушылардың білім алу белсенділігін арттыру, жеті модульді ықпалдастырып оқыту т.б. Осыған орай мен оқушыларды өздігінен білім алуына, қажетті білімді таңдауына, оны бағалауға, өмірде табысты қолдануға үйрету мақсатында жоғарыда аталған әдістемелік тақырыпты таңдадым.

Оқушылардың өз бетінше білім алуы адамның жалпы құзырлыққа жатады, соның ішінде ақпараттық құзырлық: (қажетті ақпаратты іздеу, таңдау, талдау, оны интерпритациялау, сақтау қайта өңдеу, бөлісу). Ол үшін оқушыда:

* әртүрлі ақпарат көздерімен: кітап, оқулық, анықтамалықтар, энциклопедиямен, каталогтармен, Интернет желісімен жұмыс істеу дағдылары;

* өз бетінше іздеу, алу, жүйелеу, талдау және есептер шығару үшін ақпаратты таңдау, оны өңдеу дағдылары;

* ақпарат ағынында бағыт-бағдар алу, соның ішінде ең маңыздысын таба білу;

* алған ақпаратты оқу есептерін шешу үшін қолдана білу дағдалары болуы тиіс.

Биология және Химия пәніне қатысты ақпаратты құзырлық деп:

мәтіннің маңыздысын анықтау (оқып-үйреніп жатқан құбылыстардың маңызды қасиеттерін, заңдардың табиғатын және т.б);

химиялық формулаларды қорытып шығаруды өз бетінше білу;

суреттерді, кестелер мен графиктерді қолдана білу;

оқып шыққан материал бойынша жоспар- конспект құру;

оқығанды өз сөзімен логикалық түрде, жүйелі, басқа ақпарат көздерінен алған материалдармен толықтыра отырып айта білу;

мазмұнын, пәндік және алфавиттік көрсеткіштерді қолдана білу;

каталогпен жұмыс істеп, қызықтыратын сұрақтар бойынша библиографиясын жасай білу дағдылары мен біліктілігін айтамыз.

Бірақ, оқушыны өздігінен жұмыс істеуге үйрету бұл – оқулықпен және басқа ақпарат құралдарымен жұмыс істеуге үйрету ғана емес. Сонымен қатар оқушылар сабақ үстінде де жұмыстың осындай түріне үйрету керек. Мәселен:

* сабаққа мақсат қоя білу , сол мақсатқа жетудің жолын таба білу;

* өзінің оқу-танымдық қызметін бағалауды ұйымдастыра білу;

* өзін -өзі, өзара тексеру, топтық жұмысын, өз жұмысын бағалай білу;

* сыныптас жұмысында қателер тауып, оларды түзете білу;

* проблемалық жағдаяттардан шешім қабылдай білу;

* сол шешімге қатысты өзіне жауапкершілік алу;

Аталаған құзырлықтарды оқушы бойында дамыту үшін оқытушының өзі де білімді, шығармашыл, білім беру әдіснамалардан хабардар болу керек. Сондай әдістеріне интерактивті әдістер жататыны мәлім. Бұғаліммен оқушы бұл әдістер несімен жақсы?

Біріншіден, сабақ үстінде мұғаліммен оқушылар арасында тығыз қарым-қатынас байқалады.

Екіншіден, оқушымен оқушы арасындағы қатынас нығая түседі.

Үшіншіден, оқушылар өз бетінше ой қорытып, жауап табуға үйренеді.

Төртіншіден, оқушылардың оқу белсенділігі артады, нәтижесінде білім сапасы да көтерілуі тиіс. Ал, бұл ұстаздық қауымы қызметінің алдына қойылған басты міндетіміз.

Ендеше , биылғы оқу жылына менің таңдаған мәселем дұрыс деп санаймын және осындай іс-әрекеттер нәтижесі көп күттірмейді деген ойдамын.

“Балаға өз бетімен зерттеуге мүмкіндік туғызған сайын одан әрі дами түседі” Питер Клайн айтқандай дарынды балалар мен жұмыс жасағанды жақсы көрдім. Себебі ауыл мектептерде бала саңы аз. Ал оқушының қызығушылығын дамыту, жалғастыру үшін оған зерттеу жұмыс үсыну қажет. Әрине мұғалімсіз ол жұмыс алға баспайды. Соңдықтан, ол да зерттеу мен айналасады, жан-жақты ізденіске барады. Дарынды балаларды зерттеп, сауалнама алып, қазағушылығын анықтаймын.

·         Дарынды бала өзгеше және шапшаң ойлайды;

·         Дарынды оқушылардың ішкі сезімі жағынан өзгешелігі: өте сезімтал, ықылас қойған нәрсесін, тақырыбын әр жерде негізгі мәселе етіп ұсынады;

·         Дарынды оқушылардың физикалық тұрғыдан ерекшелігі: дамудағы шапшаңдылық, ақындарша сөйлеуі, жиі ойға берілуі, қиял күйінің басым түсуі. Әлеуметтік тұрғыдан ерекшелігі: адамгершілік сезімдерінің ерте дамып, жоғары моральдық қасиеттерге ие болу ерекшеліктері бар, сонымен дарынды балалар ғылыми жоба жазуға ыңғайлы.

Ең алғаш рет Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған оқушыларым «ХІ Сәтпаев оқуларына» қатысты, «Алюминий өңдірісі» тақырыбы бойынша ғылыми жоба қорғады, басқалары да болды, мысалы «ИНКУБАЦИЯ ЯИЦ И ВЫВЕДЕНИЕ МОЛОДНЯКА», «ЗДОРОВАЯ ШКОЛА – ШКОЛА ЗДОРОВЬЯ» деген тақырыптар бойынша зерттеу жүргіздік, «САБЫН ДАЙЫНДАУДЫҢ ҰЛТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯСЫ» тақырыбы бойынша оқушылар жоба қорғады, «Павлодар обылысының паразит саңырауқұлақтарын анықтау» тақырыбы бойынша ғылыми жоба қорғады. 2018 жылы Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласын білім беру ұйымдары арасында насихаттау мақсатында өткен «Рухани жаңғырудың білім беру саласындағы өзектілігі» атты республикалық байқауына қатысқан үшін «Үздік ғылыми жоба» номинациясы бойынша «Лебяжі ауданының тарихы мен мәдениеті, Ә.Баймолдин аулының, А.Баймұлдин атындағы мектебінің тарихы» тақырыбы бойынша жоба қорғалды. Осы жобалар бойынша барлығы Дипломмен марапатталды.

Мұғалім мен оқушы арасындағы бірлескен қарым – қатынастың маңызы ерекше. Оқушының ой – пікірі мен бастамасы, ұсынысы мен тапсырманы орындау шеберлігі, сөйлеу мәдениеті мен ой тұжырымы, пайымдаулары, талпыныстары мен ізденістері, қызығушылығы мен байқампаздығы, іскерлігі мен дағдысы, іске батыл, сеніммен кірісуі жүзеге асады, мұнда бағыт – бағдар беру, істің дұрыс – бұрыстығын анықтау педагог тарапынан болуы шарт. Оқушының танымдық ынтасын құптау, оған сенімділік таныту – оның мінез – құлқында тұрақтылықты, өзін - өзі бағалауды, ерік әрекетінде батылдық пен табандылық, ұстамдылық пен сабырлылықты, өзіне - өзі талап қоя білуді, т.б. үйретеді.