"Қолдарды және операциялық орындарды" дайындау әдістері.

Ф-Е-10/5.4

№____ сабақ жоспары

         Пәні: Мал дәрігерлік (ветеринарлық ) хирургия

Тобы:	В-12-3
Күні, мерзімі:

Сабақтың түрі:  аралас     

Сабақтың тақырыбы: Қолдарды және операциялық орындарды дайындау.

Сабақтың мақсаты: Білімділік: Таңатын заттарды стерилдеу әдіс-тәсілдерін меңгерту, оқушылардың оқу

                                                  қабілеттерін, білім-білік таным ерекшеліктерін арттыру           

                                   Дамытушылық: Тақырып бойынша оқушылардың қызығушылық қабілеттерін дамыту

                                  Тәрбиелік:  Оқушыларды ұқыптылыққа, жауапкершіліке, тазалыққа тәрбиелеу                                   

Пәнаралық байланыс: «Жануарлар анатомиясы»

Қолданылатын әдебиеттер тізімі:       

Негізгі: Қ. Мүрәлінов «Оперативтік хирургия» 69-73 беттер

Қосымша: А.Қ. Бұлашев «Ветеринария негіздері»

Сабақтың барысы мен мазмұны:

Сабақтың кезеңдері	Мазмұны				Әдіс-тәсілдері	Қолданылатын көрнекіліктер және ТОҚ	Уақыты
І. Ұйымдастыру кезеңі.  Сәлемдесу, оқушылардың сабаққа қатысуын түгендеу,                           дәрісхана тазалығын тексеру, оқушылар назарларын сабаққа аудару							3 мин
ІІ. Сабақтың жоспары мен мақсатын таныстыру. Жоспары: 1. Қолдарды операцияға дайындау кезеңдері. 2. Операциялық орында дайындаудың маңызы. Операциялық орынды даярлау кезеңдері. 3. Операциялық жара аймақтарын өңдеу әдістері. 4. Қол терісін Оливков-Кияшов тәсілдерімен өңдеу. Мақсаты: Қолдарды және операциялық орындарды дайындау әдіс – тәсілдерін меңгеру.							1 мин
III.  Үй жұмысын тексеру, оқушылардың білімдерін бақылау.		1. Хирургиялық таңатын заттардың түрлері. 2. Таңатын заттарды стерилдеу тәсілдері. 3. Таңатын заттарды автоклавпен стерилдеу. 4. Бу ағынымен стерилдеу. 5. Таңатын заттарды үтіктеп стерилдеу.		Сұрақ-жауап Фронт бағытта Тақтаға шығару		Оқулық, Қ. Мүрәлінов «Оперативтік хирургия», Таратпа кіші плакаттар.	20 мин
Қазіргі таңда құрал-саймандарды, таңғыш заттарды мен операциялық жапқыштарды залалсыздандыру үшін, оның физикалық және химиялық әдістері қолданылады. Негізінен физикалық залалсыздандыру әдістері кеңінен қолданылады. Залалсыздандырудың физикалық әдістері Физикалық әдістерді термиялық жолмен іске асырады – күйдіру және қайнату, бу қысымымен залалсыздандыру (автоклавта), ыстық ауамен, (құрғақ ауамен), сәулелі залалаздандыру. Автоклавпен стерилдеуі - өте сенімді зарарсыздандыру тәсілі. Автоклавтарында қысым астында таңатын материал (бинттер, майлықтар, анжылар және б.) жэне операциялық іш киім (халаттар, ақжайманың, сүлгілер, қалпақтар жиірек стерилденеді). Кейде сонда фарфор және шыны ыдысты орналасады. Автоклавированияның алдында эмальданған кішкене шылапшындар, ерітінділер және т. б. материал және іш киім (тығызсыз) арнайы металл қораптарға - бикске (сурет 33) салады. Ал егер ол жоқ болса, кенеп қаптарға немесе пакеттер салуға болады. Бикстің қабырға жақтағы тесікті автоклав тиеуінің алдында ашады, стерилдеуден кейін жабады. Автоклавқа бірден бірнеше биксты қояды. Стерилдеу ұзақтығы манометр көрсетулерінен тәуелді болады: 1,5 атм (126,8°) - 30 минут, 2 атм (132,90) - 20 минут.  Керек уақыттары өткен соң жылытуды тоқтатады, шығарушы кранды сақ ашады, буды босатады және қысымды атмосфералық қысымға (нольге дейін) жеткізеді. Тек қана осыдан кейін автоклавтың қақпағын сақ ашады стерилденген заттарды ұшымен алады.. Бу    ағынымен         стерилдеу.    Арнайы    бу    ағатын    Кох стерилизаторында   немесе   ол   жоқ   болуда   қақпақты   шелекті қолданады.  Ыдыстың 1/3 биіктігіне суды құяды, тесік тор қалқаны су деңгейінен жоғарырақ салады, стерилдейтін заттарды пакеттерде немесе бикске салып қалқаның үстіне қояды. Ыдысты қақпақпен жабып, оны жылытады. Стерилдеу бас уақыт кезеңін қақпақтын астынан бу жүруден есептейді. Сол кезде будың температурасы 100°С жетеді; стерилдеу ұзақтығы 30 минуттан кемірек болуға тиісті емес. Үтіктеп стерилдеу. Мына тәсілмен тек қана басқадай стерилдеуге мүмкіндік, болмағанда рұқсат етіледі. Әдетте үтік температурасы 150°С жетеді; алдымен ақжайманы жайып қойып оны толығымен екі жағынан үтіктеп шығады, содан соң үстіне су себіп оның үстінде қажетті заттарды (дәкені бір жағынан), үтікті баяу бір орында 2-3 мәрте жылжып үтіктеп шығады. Үтіктелінген заттарды стерилденген іскекпен биксте немесе пакетке қаттап салады. Күйдірумен стерилдеу. Тек қана эмалдаған және  фарфор ыдысты; шылапшындарды, кішкене былаулар, кюветшалар және т.б. күйдіру стерилдеумен өңдейді. Ол үшін ішкіні олардың беті және ішкі жақтарын спиртпен дымқылданған жанып жатқан тампонмен өңдейді.
I. Оқушылардың білімдерін бағалау.  Оқушылардың жетістіктерімен  кемшіліктеріне тоқталып, берген жауаптарына, білім дәрежелеріне сай етіп бағалау.							5 мин
II.Жаңа тақырыпты жариялау, мақсатын айқындау, жазу. (тақтада және дәптерде) Қолдарды және операциялық орындарды дайындау.							2 мин
VI Жаңа материалды түсіндіру:			1. Қолдарды операцияға дайындау кезеңдері. 2. Операциялық орында дайындаудың маңызы. Операциялық орынды даярлау кезеңдері. 3. Операциялық жара аймақтарын өңдеу әдістері. 4. Қол терісін Оливков-Кияшов тәсілдерімен өңдеу.		Түсіндіру Баяндау	Оқулық, Қ. Мүрәлінов «Оперативтік хирургия», №10 таратпа кіші плакаттар.	30 мин
Асептикалық операция жүргізудің маңызды шарасы, қолды стерилдеу және операция алаңын дайындау. Малдың терісінде әсіресе дистальдық аяқтардың бөлігінде, ануста, жыныс мүшелеріне жақын маңда микробтардың саны өте көп болады. Хирургттың қолдардың терісін ерекше тазалықта сақталуға тиістілігі жауапты ереже. Қол терісін жұмсартуына жағдай жасау үшін, жуып сүртуінен кейін Тушиновтың сұйықтығын (кастор майын 5,0, глицерин 20,0, этил спирттің 75,0) түнге қарай ысқылап жағады. Қолды өңдеу. Қолды өңдеу әр түлі антисептикалық заттармен өңдеу тиімсіз, өйткені әлсіз ертіндісі микробтарды жоймайды, күшті ертіндісі теріні тітіркендіреді және қабындырады. Қандай да күшті ертінді болса да, ол терінің тереңде жатқан микробтарды жоймайды. Сондықтан қазіргі заманда қолды нығыздағыш қасиеті бар антисептикалар қолдалынады. Қолдарды операцияға дайындау 3 деңгейден тұрады: 1.      механикалық тазалау 2.      химиялық дезинфекция 3.      теріні нығыздау Кейбір антисептикалық заттар бактерицидтік және нығыздағыш қасиетке ие (йодты спиртті ертіндісі, бриллиант көк ертіндісі). Қолды саусақтың ұшынан шынтақтарға дейін өңдейді (сурет 4). 1. Алақанды алақанға қолдың саусақтарын айқастырып, араларын ашып жуу 2. Қолдың сыртқы жағы және саусақ араларындағы аралық 3. Саусақтардың ұштары және үлкен саусақтың ұшы. 4. Айқастырылған саусақтарымен қарсы жатқан алақанға саусақтардың сыртқы жағымен 5. Оң қолдың бас бармағымен сол қолдың жұмылған алақанында айналма қозғалыс жасап ысқылау және керісінше. Айналма қозғалыстармен екі қолдың бас бармақтарын кезекпен өңдеу. 6. Алақанның шеткі жағын оң қолдың алақан жағына мұқият ысқылау және керісінше. 7. Айналма қозғалыстармен қолдың білезігін бір жағынан және екінші қолмен қайталап өңдеу. Сурет 4 – Қолды операцияға дайындау жолдары. Ең көп таралған әдістер: Альфельд әдісі - з мин қолын ыстық сумен сабынмен жуады, сосын 96 -ты спирт қолданылады. Саусақ ұшын 5% -ды йодты спиртпен өңдейді.   Спасокукоцкого-Кочергина әдісі -механикалық тазалау үшін және майсыздандыру үшін 0,5% -ды мүсәтір спиртін қолданылады. Екі тазда 2,5 минуттан алма кезек жуады. Дезинфекциялау үшін және қолды нығыздау үшін спиртке малынған марлямен  3-5 мин сүртеді, саусақтарды, тырнақты және тырнақ астын 5% -ды йодты спиртпен сүртеді. Напалков әдісі - алдындағы әдістер бойынша өңдейді, механикалық тазалау  және майсыздандыру үшін күйдіргіш калий (1:2000) қолданылады. Тырнақты және тырнақ астын 5% -ды йодты спиртпен сүртеді. Кияшов әдісі - қолды механикалық тазалау және майсыздандыру үшін 5% -ды мүсәтір спиртпен сүртеді 5 минут қолын екі тазда шаяды, сосын 30 мин. 3% -ды цинк сульфатымен өңдейді. Тырнақты және тырнақ астын 5% -ды йодты спиртпен сүртеді. Оливков әдісі - қолды жуып, механикалық тазалайды, ол үшін 1:3000 немесе 1:1000 йодты спирт қолданылапды. Операциялық орынды дайындау. Операциялық орынды даярлау 4 кезеңмен негізделген: 1.      Жүнін қырып механикалық тазалау; 2.      Майсыздандыру; 3.      Дезинфекциялау және нығыздау; 4.      Қоршаған аумақтардан оңашалау. Бірінші сатысында малдың алдымен жүнін қайшымен қияды, сонан соң  сабындап, арнайы қырғыштармен қырады. Екінші яғни майсыздандыру сатысында ертінділердің (бензин, эфир, чистея -  ОП) көмегімен іске асады. Үшінші сатысында алдымен 96%-ды спиртпен сонан соң 2 рет  5%-ды йод тұнбасымен өңдейді. Төртінші сатысында операциялық орынды стерилденген ақжаймалармен немесе сүлгілермен оқшаулайды, оларды арнайы клемалармен, ал терісіне цапкалармен бекітеді (сурет 6). Сурет 6 – Операциялық орынды оқшаулау. Операциялық орынды сүрту барысында мына заңдылықты сақтау қажет, орталықтан сыртқа қарай, ал егер іріңді ошақ болса керісінше сырттан орталыққа бағыттап сүртеді.
VII.  Жаңа материалды бекіту.			1. Қол терісін өңдеу әдістері. 2. Хирург қолдарын, операциялық орынды дайындаудың маңызы. 3. Шырышты қабықтарды өңдеу әдістері.		Конспектілеу	№10 таратпа кіші плакаттар.	15 мин
VIII. Сабақты қорытындылау.			Өтілген сабақты сұрақ-жауап әдісі арқылы қорытындылап, белсенділік танытқан оқушыларды бағалау.				3 мин
ІХ. Үйге тапсырма беру.   Қ. Мүрәлінов «Оперативтік хирургия» 69-73 беттер							1 мин

Оқытушы: Б. Сейдахметов ____________