Орманды дала және дала зоналары 8 класс

Бекітемін:_________________________

Күні:06.02.2017ж	Пәні:қазақстанның физикалық  географиясы	8 А класс
Сабақтың тақырыбы	Орманды дала және дала зоналары
Сабақтың мақсаты	Қазақстанның орманды дала және дала зоналары тақырыбы бойынша оқушыларға осы екі зонаның жер бедері мен климаты табиғат зоналарының қалыптасуына қалай әсер ететінін түсіндіру. Табиғат компоненттерінің өзара байланысы табиғат зоналарының дамуына қалай ықпал ететіні жөнінде мағлұмат беру; Оқушылардың жаңа технологиямен жұмыс жасау дағдыларын одан әрі қалыптастыру, өз бетінше жұмыс жасай білуге дағдыландыру;
Күтілетін нәтиже	Оқушылардың орманды дала және дала зоналарының айыра алуы, картадан табиғат зоналарының шекарасын нақты анықтай білуі
Сабақтың әдісі	сұрақ-жауап,  венн диаграммасы, сиқырлы қорапша , кестемен , постер жұмыс «Сен сенесің бе?» рубрикасы
Көрнекі құралдар	электронды оқулық, зоналар бойынша кеппешөптер, өсімдік және жануарлар  әлемі (суретті энциклопедиялар), буклеттер
кіріспе	I Ұйымдастыру кезеңі: А) Топқа бөлу 1 топ Орманды дала зонасы (өсімдіктер суреті) 2 топ Дала зонасы (жануарлар суреті) Ә) Оқушылардың назарын сабаққа аудару (психологиялық дайындық)
Тұсаукесер	Үй тапсырмасын бекіту «Сиқырлы қорапша» әдісі Оқушылар қорапша ішіндігі сұрақтарға жауап береді       1)  Сұрақ-жауап 1.         Қазақстанда кездесетін өсімдіктердің қандай түрлерін білесіңдер? 2.         Өсімдік пен жануарлар дүниесінің қалыптасуна климаттың қандай әсері бар? 3.         Өсімдіктер мен жануарлардың қандай түрлері «Қазақстанның Қызыл кітабына» енгізілген? 4.         Өсімдіктер мен жануарлар жазықтарда және тауларда қалай таралады? 5.         Табиғат зонасы дегеніміз не? 6.         Ол қандай компоненттерден тұрады?
Негізгі бөлім	II Қызығушылықты ояту А) Ой қозғау әдісі Оқушылар электронды оқулықтан жаңа сабақтың мәтінімен танысады. Кеппе шөптер, өсімдіктер мен жануарлар таныстырылады. Топтық тапсырма (Постермен жұмыс жүргізіледі) І топ Орманды дала зонасы Оқушылар электронды оқулықтан жаңа сабақтың мәтімен танысады. қ/с Табиғат зоналары Климаттық жағдайлар Топырақ түрлері Өсімдіктері Жануарлары 1 Орманды дала (Қазақстан территориясының  0,4%-ын алып жатыр) Жалпы жер көлемі 1 млн га. Қазақстанның солтүстігінде орналасқан. Батыс Сібір жазығы мен Жалпы Сырт қыратының азғана бөлігін қамтиды. Жазғы шілде +180-+200 қаңтардың орташа температурасы -170-190 кейде -510-530. Жауын- 300-350 мм мөлшерінде Орманның сұр топырағы, қара топырақ (қалыңдығы 75 см). Солтүстікте 9% шірінді, оңтүстікте 6% шірінді. Бетеге, боз, бидайық, арпабас, қайың, қоңырбас, құлпынай, қарағай, қияқ, ебелек, жоңышқа, қояншөптер. 10 млн га ауданды алып жатқан ормандарында қайың, емен, жөке, қандыағаш, көктерек және қарағайлар бар. Дуброва, Мамлют қорықшасындағы ормандар қорғауға алынған. Саршұнақ, сұртышқандар, егеуқұйрық, қосаяқтар, тышқандар, түлкі, елік, қасқыр, сусар, бұлан, тоқылдақ, көкек, күйкентай, қараторғай. Ормандарында тиін, құр, сұңқар. Көлдерінде тырна, үйрек, қаз, шағала, ондатр. ІІ топ Дала зонасы қ/с Табиғат зоналары Климаттық жағдайлар Топырақ түрлері Өсімдіктері Жануарлары 2 Дала (республиканың жер көлемінің 29%-ын алып жатыр). Жалпы жер көлемі 77 млн. га. Зонаға Батыс Сібір жазығының оңтүстік шеті, Торғай үстіртінің солтүстігі, Мұғалжар тауы түгелдей дерлік, Жалпы Сырт сілемдері, Каспий маңы ойпатының солтүстік жартысы, Орал етегі, Жем үстірті, Сарыарқаның солтүстігі мен орталық аудандары жатады. Климаты континентті. Шілдеде +180+230 кейде +200+240, қаңтарда -160-тан -180-қа дейін. Жауын-шашын – 300мм. (220-310мм) Қара және қызыл қоңыр; қою қызғылт кейде сортаң топырақты жерлер кездеседі. Топырағында 6 шірінді бар. Бұл зонаның басқалардан ерекшелігі, 28 млн га жер 1954-59ж. Тың және тыңайған жерлерді игеру мақсатында жыртылған. Боз, бетеге, атқонақ, еркекшөп, жайшөп, жусан; Емдік қасиетті итмұрын, меңдуана, жанаргүл, бидайық, қияқ, құрақ, шайшөп, дәрілік валериандар. Наурызым және Қорғалжын қорығы бар. Саршұнақ, қосаяқ, алақоржын, қасқыр, борсық, суыр, қарсақ, ақбөкен. Безгелдек, тырна, бозторғай, бүркіт, батпақ құстары, қаз, шағала, үйрек, аққұтан, қызыл үйрек, сары ала қаз, аққу, торғай. 16 кг салмақ беретін дуадақ құсы бар. «Сен сенесің бе?» рубрикасы бойынша мынадай сұрақтар оқушыларға қойылады: Орманды дала зонасы бойынша: 1.      Орманды дала зонасының түгелдей дерлік өзендері қар суымен толығады (Иа). 2.      Орманды дала зонасының өзіне ғана тән ерекше жануарлары бар (Жоқ). 3.      Орманды дала зонасы – Қазақстанның ең жақсы игерілген зонасы (Иа). Дала зонасы бойынша: 1.      Дала зонасының өзендерінің деңгейі төмен орналасқан (Иа). 2.      Дала зонасында шөптесін өсімдіктер өспейді (Жоқ). 3.      Дала зонасында көлдер өте көп (Иа).
қорытынды	Венн диаграммасы Орманды дала және дала зоналарын салыстырыңыз. Орманды дала зонасы Ұқсастығы Дала зонасы
Бағалау	Блоб ағашы
Үйге тапсырма	1)         § 38 Орманды дала және дала зоналары 2)         Кескін картаға орманды дала және дала зоналарын түсіру. 3)         Орманды дала және дала зоналарындағы Қызыл кітапқа енген өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің тізімін жасау.
рефлексия	Стикерге өз ұсыныстарын жазады

ІІІ.  Бекіту тапсырмалары:

1)      Сан және әріптерді пайдаланып, әр табиғат зонасына тән белгілерін көрсету.

Зоналардың белгілері	Зоналар
1.    Батыстан шығысқа қарай 2200 км-ге созылған кең алқапты қамтиды, шамаман 540-550 с.е. аралығында орналасқан. 2.    Қазақстан жеріне тек оңтүстік шеті сүйірленіп кіреді. 3.    Батыс Сібір жазығы мен Жалпы Сырт қыратының азғана бөлігін алып жатыр. 4.    Топырағы қара және қызыл қоңыр типіне жатады. 5.    Бұл зонада Дуброва, Мамлют қорықшалары орналасқан. 6.    Тың және тыңайған жерлерді игеру жылдарында зонаның 28 млн га жері жыртылған. 7.    Шөптесін өсімдіктерден боз, бетеге, атқонақ, еркекшөп, қаңбақ өседі. 8.    Зонада құстардан дуадақ бар. Кейбіреуінің салмағы 16 кг-ға жетеді.	А – орманды дала зонасы                  Ә - дала зонасы
	А –    Ә -

1.  Қазақстанның дала зонасының кеміргіш  жануарлары:

А) Саршұнақ             

В) Қарсақ                   

С) Қасқыр

Д) Борсық                

Е) Қоян

2.  Қазақстанның Солтүстігінде таралған орманды дала топырағы:

А) Құмлы-сазды топырақ             

В) Қара топырақ              

С) Құм топырақ

Д) Күлгін топырақ              

Е) Ферралит топырақ

3.  Қазақстанның дала зонасының көлемі. (%)

А) 26%      

В) 28%          

С) 23%

Д) 25%      

Е) 29%

4.  Орманды дала зонасында Қазақстнның ... бөлігі орналасқан.

А) Батыс шекарасында          

В) Солтүстік-батыс                  

С) Оңтүстік

Д) Солтүстік             

Е) Оңтүстік-шығы

5.  Қызыл қоңыр топырақ аймағы:

А) Таулы аймақ          

В) Дала                  

С) Шөл

Д) Орман            

Е) Орманды дала

6.  Дала зонасы топырағында өсетін өсімдіктер.

А) Қайың, ақтерек, сәбізшөп, тошала           

В) Жантақ, сексеуіл, қоңырбас, көкнәр                   

С) Қайың, тошала, жантақ, изен

Д) Изен, ебелек, көкбек, жатаған             

Е) Боз, бетеге, бидайық, арпабас

7.  Қазақстанның орманды дала зонасында өсетін өсімдіктер.

А) Жолжелкен, жауқазын, қызғалдақ           

В) Қараот, ебелек, түйеқарын                   

С) Мия, құм акациясы, адыраспан

Д) Жусан, изен, теріскен, көкпек             

Е) Арпабас, бидайық, жабайы құлпынай

8. Даланың 16 кг-дық құсы:

А) Тырна

В) Қаз              

С) Дуадақ

Д) Шағала               

Е) Гагар

ІҮ. Үй тапсырмасы:

1)      § 38 Орманды дала және дала зоналары

2)      Кескін картаға орманды дала және дала зоналарын түсіру.

3)      Орманды дала және дала зоналарындағы Қызыл кітапқа енген өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің тізімін жасау.

II Үй тапсырмасын сұрау Жаңа сабақты бастамас бұрын үй тапсырмасын

тексеріп алайық.

Сұрақ- жауап

1.Табиғат зонасы дегеніміз не? (Географиялық қабықтың ірі бөлігі).

2.Қазақстанда қандай табиғат зоналары бар? (орманды дала, дала, шөлейт, шөл)

3. Табиғат зоналарын қандай факторлар қалыптастырады? Сыртқы (күн жылуы, жаңбыр, қар, жел, су).

4. Табиғат зоналарының таралуы неге байланысты өзгереді? ( географиялық ендікке, жылу, ылғал )

5.Зоналардың өзіндік ерекшеліктері бар ма? ( климаты, топырағы, өсімдік, жануарлар дүниесі )

6.Таулы аудандарда зоналар қалай өзгереді? ( биіктік белдеуге)

7.Ең үлкен зона ? ( шөл)

8.Ең құнарлы топырақ ( қара)

9.Өтпелі табиғат зоналарын ата ( орманды дала , шөлейт)

Табиғат зонасы – белдеу, климат жағдайлары, топырақ, өсімдік жамылғысы және жануарлар дүниесі біртектес ендік, өңір екенін айтады

III Жаңа сабақ . Бүгінгі өтетін жаңа сабағымыз Қазақстандағы орманды дала және дала табиғат зоналары. Жаңа сабақты Қазақстанның орманды дала және дала зонасына байланысты дайындалған видео роликті көрсету арқылы бастадым.Алдарындағы оқулықтағы мәтінмен көмегімен , ДЖИГСО әдісімен оқушылар тақырыпты оқиды,өнім шығарады. Спикер шығып қорғайды. 10 минут

1 топқа

Орманды дала зонасының географиялық орны, климаты, өзендері , өсімдігі мен жануарлар дүниесі.

2 топқа

Дала зонасының географиялық орны, жер бедері, климаты, өзендері, өсімдігі мен жануарлар дүниесі.

2 тапсырма 3 минут

1 топ «Тірек» сөздермен жұмыс :

Орман Қазақстанның солтүстігіндегі ағаштар алқабы (қайын, көктерек, т. б.)

Гумус қарашірінді

Дала кеңістік , жазира, кең жазық

Ақбөкен басы үлкен, қошқар тұмсық денесі ықшам дала жануары

Орман байлықтары шоқ қайындар мен шоқ қарағайлар

Дуброва, Мамлют орманды дала зонасының қорықшалары

2 топ «Сәйкестігін тап»

Орманды дала зонасының топырағы қара және қызыл қоңыр

Дәрілік өсімдіктер саршұнақ, қосаяқ, алақоржын

Жалпақ жапырақты ағаштар жанаргүл, шайшөп, итмұрын

Дала сүтқоректілері қасқыр

Дала зонасының емен, жөке, қандыағаш

Даланың негізгі жануары қара топырақ

3. тапсырма: 3 минут

Сандар сөйлейді:

1 топ

1.     6000 орман зонасындағы көлдер саны

2.     77 млн. га дала зонасының аумағы

3.     10 кг дала зонасындағы ірі суырдың салмағы

4.     1950- 1954 ж ж дала зонасындағы тың және тыңайған жерлерді игеру жылдары

5.     75 см орманды дала зонасындағы қара топырақтың қалыңдығы

6.     300 -350 орманды дала зонасындағы жауын -шашын мөлшері

2 топ

1.     0,4% Қазақстан аумағындағы орманды дала зонасының көлемі

2.     2200 км дала зонасы батыстан шығысқа қарай созылып жатыр.

3.     16 кг дала зонасындағы дуадақтың салмағы

4.     -16 -18С дала зонасындағы қаңтардың орташа температурасы

5.     9 % орманды дала зонасында топырақ шіріндісінің мөлшері

6.     10 млн қайындар мен қарағайлардың алып жатқан аумағы

Бекіту:

ВЕНН диаграммасы Орманды дала мен дала зонасының ортақ белгілері мен айырмашылықтар. 7 минут

Орманды дала Ортақ Дала

Қорытындылау:

Үйге тапсырма : 157 бет Орманды дала және дала зонасы«Табиғат зоналарын өзгертудегі адамның рөлі» эссе жазу

Бағалау: әр топқа жеке тоқталу. 5 минут