Открытый урок по казахскому языку на тему "Сакен Сейфуллин Сыр сандық" (7-класс)

Батыс Қазақстан облысы

Бөрлі ауданы

Березов мектеп –балабақша кешешінің

қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі

Сатубалиева А.Н

Сабақтың тақырыбы: Сәкен Сейфуллин «Сыр сандық» өлеңі

Сабақтың мақсаты Сәкен Сейфуллиннің  өмірі мен шығармашылығы жайлы білім беру, ақынның «Сыр сандық» өлеңін оқи отырып, шығарманың  тақырыбы мен идеясына, тілі мен мазмұнына талдау жасату, түсініктерін кеңейту.Тәрбиелік мақсаты өлеңнің мазмұны арқылы оқушыларды адалдыққа, шынайылыққа, адал достықты қадірлеуге  тәрбиелеу, әсемдікті сезіне білуге үйрету. Дамытушылық тұрғысынан оқушының ойын, қиялын дамыту, шығармашылықпен жұмыс жасай білуге, өз көзқарасын әдеби, жүйелі тілмен жеткізе білу дағдыларын жетілдіру.

Сабақтың түрі: жаңа білім беру.

Сабақтың әдісі: сұрақ- жауап, сын тұрғысынан ойлау технологиясының элементтері, т.б.

Сабақтың формасы: топпен, жеке оқушымен.

Сабақтың көрнекілігі: АКТ, бейнетаспа, ,

Пәнаралық байланыс: тарих, музыка.

Күтілетін нәтиже:

Сәкен Сейфуллиннің өмірінен үлгі алады, адал достық пен жалған достықтың ара жігін ажырата алады, сөз өнерінің құдіретін түсінеді.

 Ой шақыру

 Ақынның  сұлу жанынан өрілген «Сыр сандық» өлеңімен танысамыз.

Сәкен Сейфуллиннің өмірі мен шығармашылығы туралы электронды оқулықтан тыңдату.

– Осындай сырты сұлу жанның іші де сұлу. Ішкі жан сұлулығынан
шыққан өлеңдерінің бірі – «Сыр сандық».
Балалар, жан сұлулығы дегенді қалай түсінесіңдер?
Өлеңнің тақырыбын ашайық.
«Сыр сандық » сөзінің мағынасын ашайық.
«Сыр» деген не?
«Сандық» деген не? Оған қандай заттар саламыз?

Ал, «адамның сыр сандығы» дегенді қалай түсінесіңдер?
Олай болса, Сәкен ағаның айтайын деген сыр сандығы адамның ішкі құпиясы, жан дүниесі екен (түсіндірме сөздікпен жұмыс).

Өлеңнің негізгі мазмұны туралы мұғалім сөзі:

Бұл «Сыр сандық» өлеңі 1926 жылы жазылған. Ақын өлеңін «Досқа жазылған хат» деп атаған. Өлең ақын өміріндегі 1923 жылы Қызылжар қаласында болған жағдайға байланысты туған. Халық комиссары Сәкенді бір сапарында вокзалдан күткен досы Шәріпжан Тотаев аяғын сындырып алады. Бірақ кейінгі тағы бір кездесуде Сәкенді танымайды,шақыртқанына келмепті.Сонда көңілі қалған Сәкен ақын: «Үлкен шенділерге табынғыш, жарамсақ. Былтыр күтіп, аяғын сындырған доссымағым ұлық болсам шырқ айналар соқыр тауық болғаны ма?» дегенді ойлапты.Әрине,бұл дерек фил.ғыл.докторы Сәйділ Талжановтың Сәкен туралы естеліктерінде осылай сақталынған (электронды оқулықтан тыңдату).

Жалпы сыныпқа сұрақ.

1.      Осы өлеңде лирикалық кейіпкер бар ма? Ол кім? Ол қандай жан?                               

2 «Сыр сандық» өлеңін Сәкен ағаларың қандай жағдайда жазды деп ойлайсыңдар?

 Әдебиет теориясынан

Слайд

Еспе қайталау –

Өлеңді әдебиет теориясы бойынша сатылы кешенді талдау.

Ітоп: Өлеңнің тақырыбын, идеясын, жанрын анықтайды;

ІІ топ: Өлеңді құрылысына қарай талдайды;

ІІІ топ: Өлеңнің тіліне талдау жасап, сөз айшықтарын табады.

«Сыр сандық» өлеңі    СКТ:

 

                                                             1.Авторы: С. Сейфуллин 1894-1938 жылдары                                     

                                                     өмір сүрген ақын, қоғам қайраткері;

                                              2.Тақырыбы: Адал достық пен жанама достық;

                                               3. Идеясы: Адамгершілік асыл қасиеттерді дәріптеу,                         

                                        адалдыққа, шынайылыққа үндеу;

                                         4. Жанр түрі: Лирика (көңіл- күй лирикасы);

                                       Лирикалық кейіпкер: ақынның өзі;

                                   5. Шумақ саны: 21;

                         6. Тармақ саны: 84;

                   7. Бунақ саны: 2;

   8. Буын саны: 7- 8 буынды;

         9. Ұйқас түрі: шалыс ұйқас;

    10. Әдеби- теориялық ұғымдар: Троп- сөзді құбылту.

    а) Эпитет: Нағыз дос, сымбатты тау, құзды шат, аққан су, сылдыраған  

         бұлақ, шың басы, алтын жазу, қымбат жасау, асыл сым,алтын сарай, сұлу  

         сым, мұз бұлақ, берік қойма, т.б.

    ә) Омоним, көп мағыналы сөздер: қол, кілті, беті, жасау, т.б.

    б) Еспе қайталау:

    Сыр сандықты ашып қара, ашып қара, сырласым,

    Сым пернені басып қара, басып қара, жырласын.

    в) Түсіндірме сөздік: сыр- әркімнің өзіне тән, өзгеге белгісіз ойы;

    сандық- әр түрлі бұйым салуға арналған, ағаштан жасалған үй жиһазы;

    зеңгір құз- биік жартас, тұңғиық шыңырау.

Тақтамен жұмыс.  Тірек- сызба, мақал- мәтелдің жалғасын табу.

                                        Екі жақты түсіндірме күнделігі  

Үзінді	Мақал -мәтел
Досыңмын деп ант береді, Жем іздеген жанама. Жем таусылса жалт береді, Сенерлік дос, санама.
Нағыз достар, бір-ақ қалып. Шыңдап берік сүйіскен. Бір-біріне сыр ақтарып, Сыр түйінін түйіскен.
Тыныс керек кейде жанға, Кейде жанға ән керек. Күй шертуге анда-санда, Сырласарлық жан керек.

«Кел, сырласайық»

А) Жақсы жолдасты қалай табу керек деп ойлайсың?

Ә) Ата-анаң кіммен дос екеніңді білуге тиіс пе?

Б) Достық үшін досыңның кез келген ісін кешуге бола ма? (Оқушы ойларын тыңдау )

Бекіту. Тест тапсырмасы.

1. Сәкен басқарған журналдың аты

а) «Әдебиет майданы»   ә) «Айқап»   б) «Абай»

2. Сәкеннің шын есімі?

а) Ибраһим    ә) Мұхамедханафия   б) Сәдуақас

3. Сәкен достық туралы қай өлеңінде жазды?

а) «Тұлпарым»     ә) «Сыр сандық»    б) «Далада»

4.Сәкентанушы ғалым кім?

а)Т. Кәкішов           ә) С. Қирабаев        б) А. Байтұрсынов

5. Сәкеннің туған жерін ата?

а)Жетісу өңірі     ә) Ақмола облысы    б) Павлодар облысы

6. Сәкен Сейфуллин қашан ақталды?

а) 1917 жылы     ә) 1980 жылы     б) 1956 жылы

7. Сәкен Сейфуллин кім?

а) Лирик ақын, композитор. 

ә) Суретші, ғалым. 

б) Күйші, педагог.

8. Сәкеннің өлеңдер жинағын ата.

а) «Өткен күндер»   ә) «Шолпан»  б) «Оян, қазақ!»

9. Сәкеннің анасының аты кім?

а) Гүлбаһрам  ә) Жамал    б) Дәмеш

10. Үш бәйтеректі ата

а) Абай, Шоқан, Ыбырай  ә) Ахмет, Мағжан, Міржақып  б) Сәкен, Ілияс, Бейімбет

11. «Мен таныған Сәкен Сейфуллин Қазақстанның бір бөлшегі сияқты».     Кімнің сөзі?

а) Б. Кенжебаев    ә) С. Қирабаев    б) Г. Серебрякова

Үйге тапсырма:   «Сыр сандық» өлеңінен үзінді жаттау

«Менің досым» тақырыбында ойтолғау жазу

 Бағалау

Рефлексия

Сабақта қандай сезімде болдыңыз?

Сабақтан қандай әсер алдыңыз?