Открытый урок по родному языку на тему "ЧПНД"

Кичээл планы

Кичээлдин хевири: кичээл-катаптаашкын

Темазы: Чагырышпаан нарын домак.

Сорулгалары: уругларга чагырышпаан нарын домактарны сагындырып, оларнын бөлүктеринин шын бижилгезин (биче секти салырын) катаптаар ; өөреникчилерни аас болгаш бижимел чугаага чагырышпаан нарын домактарны шын ажыглап билиринге чанчыктырар; улегер домактын дузазы-биле уругларны чер-чурттунга ынак болурунга кижизидер.

Дерилгези: коргузуг материалы (улегер домак), ооредилге номнары,схема сюжеттиг чурук.

Улегер домак: Куш оглу каяа-даа ужар,

                           Кижи толу каяа-даа чоруур.

Кичээлдин чорудуу                                                 

I.Организастыг кезээ.

- Экии, уруглар, олуруп алынар. Богун кичээлге келбээн кижи бар бе? Ном, кыдырааштарны белеткээр, кичээливис эгелээлинер.

II.Катаптаашкын.

Богун кичээливис аажок солун болур, чуге дизе бис бедик даг (Хаттыг-Тайгаже ) кырынче унер бис.Кышкы уеде ол дагже унери белен эвес.Янзы-буру шаптараазыннарны эртер силер. Чедиишкиннерни кузедим!

Ынчангаш изиргенип аары-биле дараазында онаалганы куусединер.

         1). Айтырыглар-биле ажыл.

- Эрткен кичээлде кандыг тема ооренген ийик бис, уруглар? (ЧПНД).

- ЧПНД деп кандыг домагыл?

- ЧПНД кезектери чунун дузазы-биле холбажырыл?

- ЧПНД кезектери бодуун домактарны кандыг эвилелдер холбаштырарыл?

-ЧПНД кажан биче сек салыр бис?

III.Быжыглаашкын

Эвилелдерлиг ЧПНД

Кезектерин холбаштырар эвилелдернин аайы-биле эвилелдерлиг ЧПНД уш болукке чарлыр.

Каттыштырар                    удурланыштырар                     ангылаштырар

  эвилелдер                               эвилелдер                                  эвилелдер

болгаш, база                         а, ынчалза-даа,                                  чок болза, азы,

                                               (ындыг болза-даа,),                           бирде-бирде,

                                               Ындыг-даа болза                      чамдыкта-чамдыкта

1.Биче сектерни турза чогуур черлеринге салбышаан, дурумнерни тайылбырлаар (Чуге биче сек салганын). Домактарнын чугула кежигуннерин айтыр.

1.Час эрткен  оон соонда чай эгелээн

2.Ол хүн чаашкын улам куштелип соок хат база эгелээн

3.Улус оон-моон шуугаан а Мыкылай улустун ыыдын оожургадып турган.

4.Ис-даа чок ынчалза-даа ыт халып-ла олурган.

2.Эвилелдерлиг болгаш эвилел чок  чагырышпааан нарын домактар чогаадыр.

 3.ЧПНД-ның  утка талазы-биле  бѳлүктерин айтынар:

1.     ….. харылзаалыг: Мал-маган чоорту оъттап үнүп келген болгаш олар ырап, тарады маӊнашпаан.

2.            харылзаалыг: Дээр аяс, ынчалза-даа соңгу чүктен ажыӊнааш салгын хадып турган.

3.            харылзаалыг: Мээң  анаа-ла база хѳрек-чүрээмге бирде кыш дүжүп, бирде час дүжүп турары ол-дур ийин.

4.Домактыӊ морфолог-синтаксистиг сайгарылгазын кылгаш, схемага көргузер.

1.Агаар чоорту экижип булут сойлу берген болгаш сүт дег дүн эгелээн.

1)Домактын хевирин, предикаттыг товун айыткаш, чугула кежигунерин тывар.

2)Домактын ийиги черге кежигуннерин сайгарар, кайы чугаа кезээ-биле илереттингенин айтыр.

3)Домактыӊ характеристиказын кылыр.

4)Домактыӊ схемазын кылгаш, аразында чүнүӊ дузазы-биле холбашканын айтыр.

             2. Куш оглу каяа-даа ужар,

              Кижи толу каяа-даа чоруур.

5.Бөдүүн домактарны эвилелдер-биле каттыштырбышаан, бижик демдектерин салынар.

1.Хүн ажа берген. Чырык хевээр. 2.Чаъс дораан соксай берген. Шуурган ону үзе хадып каапкан. 3.Арганыӊ ыржымын үреп,… хөөрүк эде бээр. Кушкаштар мыжыражыр.4.Кежээликтей кино көөр бис. Концерт баар бис.

Түӊнел:1Бөгун кичээлде чуну катаптадывыс ?

2.Кичээлден чаа чуну билип алдынар?

IY.Онаалга:

1.«5» демдекке Тоол чогаадыр «Чагырышпаан нарын домак чурттап чораан»   Шыяан ам …

2. «4» демдекке ЧПНД чогаадыр (2 ун аяны-биле холбашкан, 3 эвилелдерлиг : кттыштырар 1, удурланыштырар 1, ангыланыштырар 1)

Y. Демдек салыры:

1.Кичээл менээ ……… болду

2.Чуге дизе….

3.Немей билип алыксап турар чуулум …..

4.Ынчангаш бодумга «…» деп демдекти салдым.