Презентация по якутскому языку на тему "Физика кэстуулэрэ саха литературатыгар"

• 1 слайд

  VII ,VIII кылаастарга физика уонна саха литературатын алтыһыннаран үөрэтии.
  

• 2 слайд

• 3 слайд

  Уруок темата:
  
  
  «Физика көстүүлэрэ саха уус- уран литературатыгар хоһуйуллубутун булан, күннээ5и оло5у кытта ыкса сибээстээ5ин билии.».
  

• 4 слайд

  Уруок сыала:
  
  
  - 7 кылааска үөрэппит өйдөбүллэргитин, сокуоннары тус бэйэ5ит олоххутугар сыһыаннаан көрүү.
  - суоттуур үөрүйэ5и, толкуйдуур дьо5уру салгыы сайыннарыы.
  - тыл саппааһын байытан айар үлэни толоруу.
  - кэмнээһин араас ньымаларын туттуу.
  - бииргэ сомо5олоһон үлэлииргэ үөрэнии.
  

• 5 слайд

  Уруок тэрилэ:
  
  - цилиндр, саахар, линейка, ыйааһын, разновестар, уу, мензурка.
  - хомус
  - презентация Power Point.
  - хара дьааһык
  - кытыйалар.
  - сахалыы музыка.
  

• 6 слайд

  Уруок хаамыыта:
  I. Физика диэн тыл ханнык омук тылыттан үөскээбитий уонна туох суолталаа5ый?
  Тулалыыр эйгэ5итигэр ханнык айыл5а көстүүлэрин көрө5үтүй? Ааттаталаан.
  

• 7 слайд

  
  (муус ууллуута- итийии, массыына сүүрэрэ-хамсааһын, хомус тыаһа-тыас, электрическэй уонна магнитнай көстүүлэр бааллар)
  
  

• 8 слайд

• 9 слайд

  II. Айыл5а көстүүлэригэр сыһыаннаах таабырыннары таайыы.
  1. Киэһээ дьиэ иһигэр күн тыкпыт үһү
  

• 10 слайд

  2. Уот сүрэхтээх, түөрт атахтаах, икки килэгир харахтаах эймэлдьийэ сүүрүк баар үһү.
  
  

• 11 слайд

  3. Дьааһык са5а да буоллар, киинэ көстөр баар үһү.
  

• 12 слайд

  4. Көстүбэт да, саңарар баар үһү.
  
  

• 13 слайд

  5. Кынатынан сапсыммат да көтөр баар үһү.
  
  

• 14 слайд

  6. Улуу дойду о5уһа мөңүрүүр үһү.
  
  

• 15 слайд

  7. Сытыы быһычча халлааны суруйар үһү.
  Айыы уола уот курунан далбаатыыр үһү.
  
  

• 16 слайд

  8. Түгэ5э суох көмүс ыа5ас баар үһү.
  
  

• 17 слайд

  9. Баара -суо5а биллибэт бары омук тылынан кэпсэтэр баар эбит.
  
  

• 18 слайд

  III. Кээмэй түһүмэ5э:
  Сахалыы кээмэйдэри төһө билэбитий?
  (компьютерынан көрдөрүү)
  - задачалары суоттааһын.
  

• 19 слайд

  Көс уста кээмэйэ
  Пекарскай үс суолга араарар:
  -сатыы көс -7-8 биэрэстэ.
  Ат көһө - 10 биэрэстэ.
  Сэлиик ат көһө - 13- 14 биэрэстэ.
  Билигин көс 10 км. тэннэһэр.
  1 биэрэстэ – 1000 м.
  
  
  

• 20 слайд

  Былас. Киһи икки илиитин туора уунна5ына анар илиитин уһугуттан нөңүө илиитин уһугар диэри. Быһа холуйан 164-168 см. Ону таьынан атыл -1м. ,
  
  
  
  
  харыс – 20см.,
  
  
  суем: - мунур суем, -уьуктаах суем.
  
  

• 21 слайд

  Сылгы эмиьин теье хаьалаа5ын маннык кэмнииллэр:
  1. Быьах ончо5о.
  2. 1илии, 2илии, 3илии.
  3.Тутум – 4 илии. 4. Суор холото – 1тутумна эрбэх устата эбиллэр.
  

• 22 слайд

  Холо – булчут туттар кээмэйэ. Куобах холото-11-12 см.
  
  
  
  Саьаан – 213см., арсыын – 71 см.
  Берсуек -4,4 см.
  
  

• 23 слайд

  а) уста кээмэйэ.
  П.А.Ойуунускай «Тунал5аннаах ньуурдаах Туйаарыма Куо»
  - А5ыс былас суһуохтаах Айталын Куо диэн а5астаах этим…
  Айталын Куо суһуо5ун уһуна төһөнүй?
  б)Бө5ө Хаахынньа.
  Таңара дьиэтин колокуонньатыгар 30 бууттаах
  Ийэ куолакалы таһааран оннун булларар
  үрдүк чиэһи – итэ5эли уулус кулубата
  Бардакы
  Байбал обургу Бө5ө Хаахынньа5а биэрбит.
  Күүстээх Хаахынньа төһө килограмм куолакалы көтөхпүтүй?.
  

• 24 слайд

  в) Иэни булуу.
  Ула5ата уңуоргута биллибэт
  Устата-туората көстүбэт
  Улуу хочом
  Уунан-уһаан
  Отут көс усталаах
  Онолуйа турар хонуулаах
  Уон көс туоралаах
  Унаар-мунаар урсуннаах.
  Улуу хочо иэнэ төһөнүй?
  

• 25 слайд

  г)1. Ыһыахха атах оонньуута ыытыллар. Былыр кылыыһыттар албан ааттара киэң сиринэн улуустан улууска тар5анара. Дүпсүн киһитэ кылыыһыт Босиков албан аата Саха сирин үрдүнэн сура5ырбыта. Кини 12 туоска 45м. түспүтэ. 1 туос аайы ортотунан төһөнү ыстаммытый?
  
  

• 26 слайд

  2. Быйылгы Манчаары оонньууларыгар саха национальнай ыстаныыларыгар Бүтүн Россия турнира буолан ааста. Манна кылыыга бастакы миэстэ Юрий Гаврильев 12 туоска 48м. 13см. ыстаммыта. 1 туос аайы ортотунан хастыы миэтэрэнэн ыстаммытый?
  

• 27 слайд

  д) Тик-так барабын бириэмэни билэбин
  - Ханнык физическэй кэриңи кээмэйдииллэрий?
  Саха марафон курэхтэьиитигэр биьиги учууталбыт Петрова Антонина Петровна 42 км. 3ч20мун. Тумуктээбит. Кини тургэнин суоттаан.
  
  
  
  
  
  е) Термометр диэн тугуй? Тугу кэмнииллэрий?
  -Саха сирин тымныы полюһа ханна баарый? Хас кыраадыс буола сылдьыбытай?
  

• 28 слайд

  IV. Кистэлэннээх хара дьааһык.
  - Балык да буолбатах, эт да буолбатах тугуй бу дьааһыкка?
  

• 29 слайд

  О5урсуну тууһааһыңңа ханнык физическэй көстүү баарый?
  
  
  

• 30 слайд

  V. Лабораторнай үлэ. (экспериментальнай үлэ).
  -эттик чиңин быһаарын.
  
  VI. Физминутка.
  

• 31 слайд

  VII. Айар үлэ.
  Айыл5а5а баар эттиктэр үс турукка (состояние) сылдьаллар. Холобура ханныктарый?
  Ону туһанан айар үлэтэ суруйун. (Ууну үс состояни5а ылыахха).
  VIII. Ребус таайыыта.
  

• 32 слайд

  IX. Түмүк.
  Уруок туһунан тугу этэ5итий? Хайдах уруок ааста дии саныыгыт?
  Саха киһитэ былыр -былыргыттан айыл5алыын алтыһан, айыл5а көстүүлэрин эбэтэр физика сокуоннарын туһанан олох олорор. Айыл5а көстүүлэрин тылга киллэрэн уос номо5о оңорон уус-уран тыл сүмэтинэн киэргэтэн кинигэ5э тиһэр, өлбөт сүппэт үйэлиир.
  

• 33 слайд

  Бол5омто5ут иһин махтал!