Инфоурок Другое Другие методич. материалыР. ТӨХФӘТУЛЛИН ӘСӘРЛӘРЕНДӘ КУШАМАТЛАР ТЕМАСЫНА ДОКЛАД

Рабочий лист "Согласные звуки [р], [р’], буквы Р, р. Согласные звуки [р], [р’], буквы Р, р ".

Файл будет скачан в форматах:

  • pdf
  • docx
561
20
24.07.2022

Материал разработан автором:

Разработок в маркетплейсе: 111
Покупателей: 12 721

Об авторе

Категория/ученая степень: Первая категория
Мой профессиональный путь начался в далёком 2008 году, когда я впервые переступила порог школьной аудитории. Работая с младшими школьниками, я осознала важность индивидуального подхода и вовлечения каждого ученика в процесс обучения. В эпоху стремительного технологического прогресса важно не только передавать знания, но и делать это увлекательно и эффективно. Именно поэтому я активно развиваюсь в области создания современных образовательных материалов для начальной школы. Моя основная специализация включает разработку игр, рабочих листов, презентаций и карточек, которые помогают детям учиться через игру и активное взаимодействие. Считаю, что игра — это один из лучших способов обучения. Поэтому мои игры направлены на развитие логического мышления, математических навыков, умения работать в команде и самостоятельности. Создание рабочих листов — это моя страсть. Они структурированы таким образом, чтобы постепенно усложнять материал, обеспечивая понимание базовых концепций и переход к более сложным задачам. Игры — это незаменимый инструмент для закрепления знаний. Я создаю карточки с элементами квестов, кроссвордов и викторин, которые помогают ученикам развивать память, внимание и словарный запас. Приглашаю вас присоединиться к нашему образовательному сообществу, где каждый шаг к познанию становится приключением. Давайте вместе сделаем мир знаний ярче и интереснее!
Подробнее об авторе

Настоящая методическая разработка опубликована пользователем Редько Елена Анатольевна. Инфоурок является информационным посредником

Обучение грамоте (чтение). Рабочий лист "Согласные звуки [р], [р’], буквы Р, р. Согласные звуки [р], [р’], буквы Р, р ". "Путешествие с Буквариком" — увлекательный рабочий лист, специально разработанный для эффективного обучения грамоте и чтения. Этот интерактивный инструмент включает 5 заданий, которые помогают детям закрепить знания о твёрдых и мягких согласных звуках. Основной акцент сделан на практические упражнения в чтении слов с уже изученными буквами, что способствует развитию навыков самостоятельного чтения. Задания также включают упражнения по выделению и характеристике звуков в словах, а также их обозначению буквой, что способствует формированию чёткого понимания связи между звуком и буквой. Этот рабочий лист станет незаменимым помощником в обучении детей, делая процесс изучения грамотности весёлым и интересным! Может быть использован на любом этапе урока или на протяжении всего занятия, обеспечивая гибкость и универсальность. Материал представлен в 2-х форматах: в формате pdf, готовом для печати, и в формате docx, доступном для редактирования.

Краткое описание методической разработки

     Обучение грамоте (чтение). Рабочий лист "Согласные звуки [р], [р’], буквы Р, р. Согласные звуки [р], [р’], буквы Р, р ".

     "Путешествие с Буквариком" — увлекательный рабочий лист, специально разработанный для эффективного обучения грамоте и чтения. Этот интерактивный инструмент включает 5 заданий, которые помогают детям закрепить знания о твёрдых и мягких согласных звуках. Основной акцент сделан на практические упражнения в чтении слов с уже изученными буквами, что способствует развитию навыков самостоятельного чтения. 

     Задания также включают упражнения по выделению и характеристике звуков в словах, а также их обозначению буквой, что способствует формированию чёткого понимания связи между звуком и буквой. 

     Этот рабочий лист станет незаменимым помощником в обучении детей, делая процесс изучения грамотности весёлым и интересным!

     Может быть использован на любом этапе урока или на протяжении всего занятия, обеспечивая гибкость и универсальность.

     Материал представлен в 2-х форматах: в формате pdf, готовом для печати, и в формате docx, доступном для редактирования.

Развернуть описание

Р. ТӨХФӘТУЛЛИН ӘСӘРЛӘРЕНДӘ КУШАМАТЛАР ТЕМАСЫНА ДОКЛАД

Скачать материал

Р. Төхфәтуллин әсәрләрендә кушаматлар

Павлова Ләйсән Хәнифовна –

Лениногорск шәһәре

«12 лицей»ның татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Р.Төхфәтуллин әсәрләрендә кушаматлар шактый үзенчәлекле лексик берәмлекләр буларак биреләләр. «Җиләкле аланнар» хикәясендә автор үзе болай дип яза: «Хәер, кушаматсыз малай юк та иде бугай Мәңгәрдә» [3: 373].

Әдип үз персонажларына кушаматларны аларның эчке халәтен, сыйфатын ачарлык дәрәҗәдә оста итеп ябыштырып куя белә. Әсәрне тулысынча укып бетергәнче үк, күп әдәби каһарманнар исеме янәшәсендә бирелгән кушаматлары аша бөтен барлыгы белән күз алдына килеп баса.

Әсәрләрдәге шәхси кушаматларны, шартлы рәвештә, түбәндәге лексик-семантик төрләргә бүлеп тикшерергә мөмкин:

1.                 Персонажларның тору урыны, туу урыны белән бәйләнешле кушаматлар: Югары очтагы Габдрахман абзый («Тамчылар ни сөйли»), Югары Ташлыярның Кәби Хәбибулласы («Йолдызым»), Түбән очның Хәбир Фаруклары («Тамчылар ни сөйли»), Югары очның Хәтимә апа кызы Айсылу («Агымсу») һ. б.

2.                 Персонажларның һөнәре, эшчәнлеге, ниндидер шөгыле белән бәйле кушаматлар: укучы Рәшит Абдуллин («Синең кулларың»), хат ташучы Мөслихәттәй, амбарщик Сәгый, фельдшер кыз Флүрә, райсовет председателе урынбасары Зимагулов («Йолдызым»), райисполком председателе Камалов, «весовщик» Хәйри, агроном егет Мирсәет Ярмиев, шофер Гарәфи хатыны фельдшер Мөршидә, зоотехник Эльза («Тамчылар ни сөйли»), китапханәче Һаҗәр («Җиләкле аланнар»), чүпрәкче Гайфи («Агымсу»), участок начальнигы Хәлил Гасан-задә, өлкән оператор Шәйхелислам («Гомернең кырык сигез минуты») һ.б.

Язучы иҗатында теге яки бу сәбәпләр аркасында исемен атамыйча гына кушамат тагу күренеше дә бар. Мәсәлән, «Йолдызым” повестенда Давыт турында Халидә түти «Төкереккә тайган нәрсә», «Әлләзи», «Теге бәндә» дип сөйли.

3.                 Персонажларның гәүдә төзелеше, ниндидер физик кимчелекләре, йөз-кыяфәте белән бәйләнешле кушаматлар. «Акбүз ат» повестенда Сәетгәрәйгә  «Кабан Сәлти» кушаматы тагыла.

«– Син Сәетгәрәйне хәтерлисеңдер бит? – дип сорап куйды кинәт кенә.

                   Әй-йе. Кабан Сәлти.

                   Кабан дип... Ул ямьсез теше урынына алтын теш җылык-җылык ялтырый хәзер Сәетгәрәеңнең» [2: 287].

«Әлеге ямьсез теше урынына корыч теш тә куйдырып җибәргәч, бөтенләй чибәрләнеп киткән егет. Калкыбрак торгандыр, беренче атакага барганда ук немецлар сугып сындырдылар ул тешне, дия иде» [2: 288]. 

«Күләгә» хикәясендәге Касыймга кушаматының ни өчен бирелүен язучы башка бер персонаждан әйттерә: «Фазылҗан абзый урыныннан торды.

–Халык телендә сине «Кылый Касыйм» дип йөртүләренә аптырый идем мин, – диде. – Күзләре бик туры карый ич аның, нигә алай диләр икән, дия идем. Инде менә белдем, бер дә туры карамыйлар икән синең ул күзләрең... Халык бик белеп әйтә икән» [2: 58].

«Һәйкәл» хикәясендә дә «Сыртлан Сәлих» кушаматы бирелү сәбәпләре башка персонаж аркылы әйттерелә: “Әй мәхәббәтсез, чичти сыртларын кабарткан бу Сыртлан», – ди. Сәлихҗан иңбашларын юри тагын да киерә төшә. «Кабартырлык та бар, пакрайнимер, – ди, – бу сыртны чәхы-дутовы да, басмачысы да, кулак-куштаны да сындыра алмады и сындыра да алмас! » [2: 168].

4.                 Персонажларның характер үзенчәлекләре, эчке сыйфатлары белән бәйле булган кушаматлар: Мыштым Камил, Җирән Җәмил («Батырның кече энесе»), Чүкәми Мәчтүрәсе («Йолдызым»), Урам Хөбби, Чират Хөбби («Агымсу»), Бүре Фазыл, Әтәч Фәхри («Җиләкле аланнар») һ. б.

«Китә казлар» повестеның герое Шәфикъка халык  «Җаклы Җапый» дигән кушамат тага:

– Бу өйнең бусагасын да атламас итәм әле мин ул Җаклы Җапыйның. Эзләрен суытам!

– Кем ул Җапый, Гөлчирәтәй?

– Кем дип... Шул Шәфикъ инде. Бездә аның ишеләрне Җаклы Җапый диләр. Имеш, сугышның уртасында йөргән, имеш, нимеснең танкларын яндырган... Үләрсең шапырынуына! Сугыш дигәннең «с»хәрефен дә күргәне юк бит ул бичараның [2: 383].

5.                 Халыкның тапкырлыгы, җорлыгы, сүзнең поэтик яңгырашын дөрес тоя, аңлый белүе нәтиҗәсе буларак барлыкка килгән кушаматлар: Җылы ипи Җаббар («Җиләкле аланнар»); «Коры куык» Әгъләм, «Момент» Бикбаев («Авылдашым Нәби»); һ.б.

Р.Төхфәтуллин кайбер кушаматларның үз персонажларына ни өчен бирелүен дә аңлата: «Шунда бияләй иренле, миннән бер кул яссуы озынрак малай – Мөхәммәтхан дигәннәре – кысынкырак күзләрендә җор очкыннар уйнатып, әйтеп куйды:

– Рафаил –  Рапай, Рапай – Чапай...

Мөхәмәтханның «Рапай – Чапай» дигәне малайларга артыграк та ошап китте булса кирәк – шул көннән башлап миңа кушамат булып ябышты ул сүзләр» [2: 373].

Р.Төхфәтуллин «Җиләкле аланнар» повестеның бер герое Мөхәммәтханга «Урыс Мөхи» кушаматы тагылуның серен кечерәк кенә бер «хикәят» формасында сөйләп бирә. «Шулай бер вакыт, узгынчы бер рус агае малайлардан  базарлы  Әтнәгә  чыгып  китә  торган  юлны сорый.  Юлны сораганын чамалыйлар малайлар, ләкин ничәмә урам, ничәмә тыкрык аша узган юлны аңлатып бирергә кайдан рус сүзләре табып бетермәк кирәк. Ләкин арада табучысы да бар икән. Мөхәмәтхан алгарак чыга да кулларын бутый-бутый сөйләп китә. Сүзләр күбесенчә «ский»га бетә, әледән-әле, «значит», «понимаешь дигән була... теле-телгә йокмый, сибә генә бу. Агай да аның аңлатуларыннан бик канәгать була, ахры, күңелле елмаеп, малайның аркасыннан кага да нәкъ дөрес юлдан китеп бара.

Әнә шулай урыс Мөхи булган икән Мөхәммәтхан» [3: 373].

Исем-фамилияләрен, ата исемен бөтенләй кулланмыйча, кушаматлары аша гына мөрәҗәгать ителә торган персонажлар да бар. Мәсәлән, «Таныш көй» хикәясендә бригадада Заһидны «Кара малай» дип кенә йөртәләр: «Үз сменасына эшкә китәр алдыннан, «Кара малай» бригаданың гомуми милке булган тальянны кулына алып, гаҗәп матур аһәңле бер көй уйнап җибәрде» [2: 30].

Кайбер очракларда Р.Төхфәтуллин кушамат тагылган кешенең үз исемен төшереп калдыра. Мәсәлән, «Тамчылар ни сөйли» повестенда язучы бер урында героен «Шакай Шәми» дип бирә, икенче урында аның кушаматын гына да куллана. «Шул Шакай инде дөньяга сыймый... » [3: 184]. «Җиләкле аланнар» повестеннан да моңа мисаллар китерергә мөмкин: «...каргышларым шул Бүренең башына таш булып яусын! » [3: 184]

Р.Төхфәтуллин әсәрләрендә бер үк исемле геройларны аеру максатыннан бирелгән кушаматлар да очрый. Мәсәлән:«..Әнә алгы партадагы Бәләкәй Роберт, озын гына чәчләрен бик тантаналы төстә артка чөеп җибәреп, кулын күтәрде» [3: 184].

Автор җинаять юлына аяк баскан кешеләрнең үзләре арасында тагылган кушаматларны да куллана. «Зәңгәр җилкән» повестеннан шундый мисал китерергә мөмкин: «..Батя сиңа бик ачулы. Әгәр дә эчәкләреңнең муеныңа уралуын теләмәсәң, хәзер үк дамаңны ияртеп безгә барасың. Батяның боерыгы шундый» [1: 115].

 Авторның кушамат биргәндә, синекдоха (кешенең бер өлеше аша үзен атау күренешен уңышлы куллануы да күзәтелә). «Зәңгәр җилкән» повестенда бер әдәби каһарман «Китек каш» кушаматы аша гына телгә алына.

Р.Төхфәтуллин кушаматлардан гына торган антропонимик вариантларны да үз персонажларының сыйфатларын калкурак күрсәтүдә уңышлы алым итеп куллана. Мәсәлән, «Зәңгәр җилкән» повестенда Хөббиҗамалны «Урам Хөбби», «Чират Хөбби» дип бирә. Шунда ук язучы әлеге кушаматларның ни өчен бирелүен дә аңлатып китә. «Урам Хөббинең ул елларда тагын бер кушаматы бар иде әле – Чират Хөбби.

Халык бик белеп чәпи инде ул кушаматны. Нәкъ менә урам һәм чират туендыра да, киендерә дә, зәһәр теленә сөрсегән азык та бирә иде Хөббинең » [1: 80]. 

Р.Төхфәтуллинның әсәрләрендә сугыш вакытларында партизаннарның үз исемнәре белән генә йөрмәүләре дә чагылыш таба. «Партизаннар белән разведчиклар бервакытта да үз исемнәре белән йөрмәгәннәр. Минем абыйның да әллә ничә кушаматы бар», – ди әсәрнең бер герое [1: 8]. Әсәр азагында Мишельнең Мөхәммәтҗан Галиуллин булуы ачыклана.

Язучы иҗатында әсәр исеме дәрәҗәсенә җиткерелгән кушаматлар да очрый. Моңа мисал итеп, «Күләгә» хикәясен китерергә була.

Р.Төхфәтуллин прозасында кушаматлар персонажларның характер үзенчәлекләрен тулырак ача, һәрберсе кеше күңелендәге изге, саф хисләрне барлык мөмкинлеге белән уятырлык итеп сайлаган. Алар әсәрнең идея- эстетик кыйммәтен сәнгатьле чагылдыруда мөһим деталь булып хезмәт итә.

Файдаланылган әдәбият:

1.     Төхфәтуллин Р. Зәңгәр җилкән: повесть һәм хикәяләр / Р.Төхфәтуллин. – Казан: Тат. кит. нәшр. ,  1988. – 176 б.

2.     Төхфәтуллин Р. Сайланма әсәрләр. 1том / Р.Төхфәтуллин. – Казан: Тат. кит. нәшр., 1982. – 400 б.

3.     Төхфәтуллин Р. Сайланма әсәрләр. 2 том  /Р.Төхфәтуллин. – Казан: Тат. кит. нәшр., 1983. – 392 б.

 

Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал "Р. ТӨХФӘТУЛЛИН ӘСӘРЛӘРЕНДӘ КУШАМАТЛАР ТЕМАСЫНА ДОКЛАД"
Смотреть ещё 5 968 курсов

Методические разработки к Вашему уроку:

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

7 355 837 материалов в базе

Скачать материал

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

Скачать материал
    • 17.09.2015 1106
    • DOCX 53 кбайт
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Павлова Лейсан Ханифовна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    Павлова Лейсан Ханифовна
    Павлова Лейсан Ханифовна

    учитель татарского языка и литературы

    • На сайте: 10 лет и 5 месяцев
    • Подписчики: 4
    • Всего просмотров: 10282
    • Всего материалов: 5

    Об авторе

    Категория/ученая степень: Первая категория
    Место работы: МБОУ "Лицей №12 г. Лениногорска" МО "ЛМР" РТ
    Я - Павлова Лейсан Ханифовна. Родилась и выросла в Лениногорском районе с.Зай-Каратай. с 2003 по 2008г. обучалась в Альметьевском государственном институте муниципальной службы по специальности "Филолог-преподаватель". с 2010 года работаю в МБОУ лицее №12 г.Лениногорска Республики Татарстан . Преподаю татарский язык и литературу. Работу свою очень люблю. На уроках применяю структуры Сингапурской системы. Провожу открытые уроки и мероприятия.

Оформите подписку «Инфоурок.Маркетплейс»

Вам будут доступны для скачивания все 333 928 материалов из нашего маркетплейса.

Мини-курс

Культурные сокровища Китая: тайны Гугуна, метаморфозы Шанхая и реализм Мо Яня

3 ч.

699 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Профориентационная работа в школе

3 ч.

699 руб.
Подать заявку О курсе
  • Этот курс уже прошли 11 человек

Мини-курс

Выдающиеся ученые в истории мировой науки

3 ч.

699 руб.
Подать заявку О курсе
Смотреть ещё 5 968 курсов