Разработка урока по крымскотатарскому языку "Исим. Текрарлав"

Мевзу: «Исим» мевзусыны текрарлав.

               Язма ишке азырланув.

Макъсат: талебелернинъ исим акъкъында

бильгенлерини умумийлештирюв; къавий имля   

алышкъанлыкъларыны пекитюв; агъзавий ве язма нутугъыны  

 шекиллендирюв; зекий фаалиетини инкишаф этюв.

ана-бабагъа, тувгъан Ватангъа севги ашламакъ.

Корьгезме васталары:  Исимге аит джедвеллер (козетюв ве талиль ичюн),

                                          лугъат, метинлер табакълары, карточкалар.

Дерс кетишаты.

I.  Тешкилий къысым. Дерснинъ мевзу ве макъсадыны илян этюв.

II. Талебелернинъ темель бильгилерини актуаллештирюв.

·        Тахта узеринде карточкаларнен чалышув.

 Вазифе:  Берильген исимлерни чешитлерге болип яз:

1. карточка                                                  2. карточка.

Инсанлар:                                                    Шейлер:

Айванлар:                                                    Табиат адиселери:

Осюмликлер:                                               Абстракт тюшюнджелер:

(джилек, шамек, богъдай, адам, ель, бузав, ергъан, къаргъа, дефтер, агъа, ягъмур, къартоп, тынчлыкъ, аскер, боран, дженк, маса, койлю, юкъу, тайчыкъ).

      3. карточка. 

    Ашада берильген исимлернинъ синонимлерини сечип алынъыз.

Раатлыкъ, янълыш, иш, ватан, къайгъы, къыванч, сабыр, къабилиет(способность), такъдир, сайгъы, истек(желание), дженк.

       (хата, эмек, талий, уруш, къасевет, чыдам, тынчлыкъ,

        юрт, шенълик, арзу, истидат, урьмет).

·        Джедвеллернен чалышув.

Макъсат: исимге аит категорияларны козетюв, рус тилинен къыяслав,     

                  умумийлештирюв ве нетидже чыкъарув.

   Эки талебе бири къырымтатар тилинде, дигери рус  тилинде джедвель эсасында    

    хабер этелер, мисаллер кетирелер.

Исим		Имя существительное
1	Предмет. Ким? Не?	1	Предмет. Кто? Что?
2	Джанлы, джансыз.	2	Одушевленный, неодушевленный
3	Конкрет, абстракт.	3	Конкрет, абстракт
4	Джыныс, хас, тек., чокъ. сайыда.	4	Собственный, нарицательный
5	Келишлер (6) Б, С, Д, Т, Е, Ч.	5	Падежи 6
6	Мулькиет ялгъамалары	6	Род, число
7	Хаберлик ялгъамалары	7	Склонение
8	Джумледе: , ═, ─•─•─•, ----, ~~~ .	8	В предложении: ,═,•─•─•,----,~~~.

   Учюнджи талебе тенъештире ве нетидже чыкъара.

·        Метин узеринде иш.

Мераметли балалар олунъыз.

     Озь ана-бабаларынъызнен яхшы мунасебетте олунъыз. Оларгъа къаарь-къасевет, бахытсызлыкъкетирменъиз. Ана-бабаны ынджытманъыз.

Яхшы огъул ве къыз олмакъ бу недир? Бу аилемизге тек муаббетлик,    

    тынчлыкъ, къуванч ве бахт кетирмектир.

1)          Лугъат иши:  

      а) Къаарь (горе), къасевет (беспокойство), бахытсызлыкъ (несчастье), 

         ынджытув (огорчение).

     б) Муаббетлик, тынчлыкъ, къуванч, бахт.

         (Бу насыл сёзлер? Олар нени бильдире?).

2)          Талебелернен субет.

      - Яхшы огъул ве къызлар олмакъ ичюн не япмакъ керекмиз?

         (Яхшы окъумакъ, ана-бабагъа ярдым этмек, динълемек ве иляхре).

      - Бу мевзуда бильген аталар сёзлерини айтынъыз.

          («Ана-бабанъа сёз къайтарма, урьмет эт»)

      - Эвде насыл эдепли сёзлер къулланасыз?

          (Акъшам (саба) шерифлер хайырлы олсун! Аш татлы олсун! Сагъ олунъыз! 

         Гедженъиз хайыр! Афу этинъиз! Афиетлер олсун!)

III. Сайлама диктант.

       Ярдымджы.

   Акъшам олды. Ана-баба эвге кельдилер. Къартана акъшамлыкъ емек азырлады. Айше стол устюне фильджан, тепси, чанакъларны къайды, сонъ отьмек, пычакъ ве къашыкъларны алды. Акъшамлыкътан сонъ Айше софраны джыйды, савутларны ювды, копек ве мышыкъкъа аш берди.

Субет.  Бу парча не ве ким акъкъында?

             Икяеге насыл серлева къомалы?

             Сиз эвде насыл ярдым этесиз?

Вазифе:  Икяедеки исимлерни эки сырагъа язып алынъыз.

                    Ким?                                  Не?

                Къасы исимлер джанлы, джансыз?

IV. Багълы нутукъ. Иджадий ишлер.

         I группа.  Берильген сёзлерден джумлелер тизмек, серлева къоймакъ.

1.     Сонъ, къарлы, кузь, къыш, кельди, ягъмурлы.

2.     Огюнде, мектеплилер, мейданчыкъ, топлаштылар.

3.     Сувардылар, мейданчыкъ, олар, сув.

4.     Каток, акъшам, эр, бара эдилер, балалар.

5.     Эди, шенъ, эр кес.

         II группа.  Алгъан бильгилерни догъру ишлетмек.

                           Метинде янълышларны тюзетип язмакъ, серлева къоймакъ.

Тувгъан топрагъымызнынъ ады Польша. О, ярымада. Онынъ ялыларыны къара ве азов денъизлери сара. Къырым шимальде буюк топракънен багълы. О ернинъ ады Ялта. Къырымнынъ эски шеэрлери Мирновка, Кефе, Запорожье. Артек балалар лагери къара дагъ этегинде ерлешкен.

  Ойлеми?

         ══════

Хас исимлернинъ имлясыны анълатынъыз.

          III группа.  «Чам терги ве торгъайчыкъ» риваетинден чокълукъ саида   

                              исимлерни сечип язмакъ ве оларненъ эки джумле кочюрмек.

V. Тиль къаиделерини козетюв.

    Шам елу тим – тиз. Елджу ёлгъа ярашыр. Энъишли, ёкъушлы ёлларым меним. Еллукъ удыр – будыр аларсыз. Самастройларда адамларны ёлсузлыкъ къыйнай. Елда елдаш керек. Айланма ёлчыкъ пек тар.

Вазифелер:

    I группа  тамырдаш сёзлерни язып ала.

   II группа  ялгъамаларны бельгилей, чешитини аныкълай, язып ала.

  III группа  джумлелерни кочюрип ала, исимлернинъ ялгъамаларыны бельгилей.

VI. Эв вазифе.

     I, II гр. – «Мевсимлер» мевзуда беян тизмек.  

     III группа – О. Амит «Кузь» шиирини язып алмакъ, исимлерни къаид этмек.