Синыфтан тыш сара
«Тел Ас:ыСЫ – ИЛ АС:ЫСЫ»
Баш6ар8ы: Благовещен 6ала3ы 5-се урта м1кт1бене5 баш6орт теле 31м
181би1те у6ытыусы3ы
Ғайсина Н.М.
Тел ас6ысы – ил ас6ысы.
Ма6сат: У6ыусылар7а ту7ан телде5
71зизлеген а5латыу, уны ны6лап 2йр1не9г1 тел1к тыу8ырыу, баш6орт телене5
г9з1ллеген к9р31те9, йыр-мо5дарын баш6арыу, ты5лау.
Б9лм1 матур итеп би81лг1н. Тел тура3ында
м161лд1р, эпиграфтар я8ыл7ан: «Теле бар8ы5 иле бар», «У6ы7анды5
теле ик19», «Ту7ан телен 32йм1г1н – ту7ан ин13ен белм14», «Ике татлы тел –
ту7ан тел, ин1м 32йл1п тор7ан тел», «Ту7ан телем 98ем 2с2н, баш6а тел – к2н2м
2с2н» 3.б.
Б9лм1л1 6урай мо5о я57ырай.
Баш6орт кейеменд1 6ы8 мен1н малай сы7а.
1-
се бала: Донъяла т2рл2
илд1р бар. Бер ил 98ене5 тау8ары, икенсел1ре – далалары, 2с2нс2л1ре – 3ыу8ары,
д9ртенсе3е урмандары мен1н м1ш39р.
2-
се бала: Урал… Был
исемде 1йте9 мен1н, к98 алдына 1ки1т батша3ыны алтын 3арайына о6ша7ан бейек
6аялар, иге-сиге булма7ан урмандар, таштан таш6а 3икереп а66ан шишм1л1р,
с1ск1ле а6ландар килеп ба4а.
3-с2 бала: Л1кин б2т1 матурлы6тар8ан да 24т2н,
618ерлел1р81н 618ерле бе88е5 хал6ыбы8, бе88е5 бкш6орт телебе8.
4-се
бала: Бе88е5 телебе8
музыкаль, 3ы7ылмалы, 2нд1ребе8 бай 31м 6ола66а я7ымлы.
1-се
алып барыусы: Баш6орт
бала3ы мин,
Ер х1теренд1
Ме5 йыл уйылып ба7ан э8ем
бар.
Быуындар7а ял7ап
быуындар8ы,
Илде тот6ан телем, илем
бар.
2-се
алып барыусы: Шул тел
мен1н ха6 я8мышын
:ай3ы быуаттар7а я8ма7ан.
3-с2 алып барыусы: К9пме а4ыл
ер81рен1н я87ан,
4-се
алып барыусы: К9пме а4ыл
ир81рен1н я87ан,
5-се
алып барыусы: К9пме а4ыл
йыр8арынан я87ан,
Бары3ы берг1: Тик мо5онан, телен1н я8ма7ан.
1-се
бала: Баш6орт илен
тотоп ут6а сол7ап,
Т1фтил1981р ни81р 6ылма7ан,
2-се
бала: Тик батшалар
телен ки4к1нд1 л1,
Баш6орт бит тел3е8 булма7ан…
Р.Бикбаев.
1-се
алып барыусы: Донъяла 31р
са6 халы6ты5 рухи хазина3ы, халы6ты халы6 итк1н бер булмышы бар. Ул – тел.
2-се
алып барыусы: Тел халы6ты5
ил 71зиз б9л1ге, й1ш19, аралашыу р19еше. «Теле бар8ы5 иле бар, иле бар8ы5 даны
бар», - тиг1н с1с1нд1р.
3-с2 алып барыусы:
«Татлы телде5 т2б2 ш1рб1т, м2л1йем,
Тибр13ен шул ш1рб1т телем 31р даим.
Бир8е5, т15рем, телде шу7а 1й81йем!»-
Тип я87ан бе88е5 м17риф1тсебе8 А6мулла.
4-се алып барыусы: Тел-ул
халы6ты5 м15ге тере тарихы ла. Шул 71зиз тел уны борон бер б2т2н халы6 итеп
ойошторош6ан, урта6 тел, 398 таптыр7ан, а6ылын к95елд1ге3ен 98ен1 туплап, уны5
к9ркен к9т1решк1н, кемлеген бар донъя7а таныт6ан, халы6тар мен1н аралаш6ан.
5-се алып барыусы:
ата-бабаларыбы88ан 9лем3е8 б9л1к, и5 изге аманат бул7ан 98 ту7ан телебе881,
м141л1н, хал6ыбы88ы5 а6ылын 31м зир1клеген д1, к95ел иркен 72р2ф-7181тт1рен д1,
тарихын 31м б2г2нг232н д1, бар 71м1лен 31м уй-хыялдарын да к95ел к98е мен1н
к9рерг1 31м тойор7а м2мкин. (?.Х2с1йенов)
1-се алып барыусы:
Эй ту7ан тел!
Нинд1й 618ерле3е5 3ин!
Г9з1л3е5,
Йыйна63ы5, бай3ы5, 6е91тле3е5, м1рг1н3е5.
2-се алып барыусы: Шу7а ла
халы6 ил а7а3ы бул7ан с1с1нд1р8е5 ял6ынлы тап6ыр 398ен яу 6ыйыр булат 6ылыс
9ткерлеге мен1н са7ыштыр7ан да инде.
Ап-а6 кейемд1 с1хн1г1 Ер-1с1 сы7а.
Ер-1с1: №аумы3ы7ы8, балалар!
Балалар: №аумы, Ер-1с1!
3-с2 алып барыусы: Ер-1с1, ни51
й2881ре5д1 х1ср1т, к9881ре5д1 3а7ыш?
4-се алып барыусы: Нинд1й 6ай7ы
т2шт2 башы5а?
Ер-1с1: Б2г2н 6ай7ым, х1ср1тем-1с1м теле,
баш6орт телем… :ай7ырма4лы6мы ни: ата-бабаларыбы8 теле, ин1й-1с1л1ребе8 теле
к2н2н, йылын 3анап ярлылана, й1м3е8л1н1. Баш6орт 6ы88арыбы8 баш6а милл1т
егетт1рен1 кей19г1 сы7ып, егетт1ребе8-сит милл1т 6ы88арына 2йл1неп, телд1рен
ю7алта. Ошо ар6ала 27% баш6орт 9881рен баш6а милл1т в1килд1ре
итеп я8алар, й1ки, баш6орт тип я8ыл7ан х1лд1 л1, 98 телд1ренд1 32йл1шм1й81р.
Р.?арипов 398. З.Исм17илев к2й2 «Хал6ым
теле - ха6лы6 теле» йыры.
Ер-1с1: №1р халы6ты5 98 теле, к2й2, яйы бар. Сабый
т19 тап6ыр 1с13е тарафынан 1йтелг1н 39881р8е5 м171н13ен а5лау 31м 1с13ене5
3орау8арына яуап бире981н 98 теленд1 32йл1шерг1 2йр1н1. Шу7а ла ту7ан тел – 1с1
теле тип атала.
1-се бала: Матурлы7ы5 3ине5, бар сафлы7ы5
Й2р1гем1 инеп 9релг1н.
Улар ми51 1с1 32т2 мен1н бирелг1н.
(Н.Н1жми)
2-се бала: х18ерге баш6орт теле – баш6орт хал6ыны5
милли теле. Ул т2рл2 ырыу-61бил1 телд1рене5 берл1ше9е 3282мт13енд1 барлы66а
килг1н.
3-с2 бала: грамматик т282л2ш, 398 байлы7ы буйынса ул
татар, 6а8а6, 6ара7алпа6, бал6ар, 9зб1к телд1рен1 я6ын 61р81ш 3анала.
4-се бала: баш6орт теле 1зербайжан, т2р2к, т2р2км1н, 6араим, уй7ыр, тува, шор,
6ырым татар8ары, я6ут, сыуаш телд1рен1 л1 61р81ш, тик улар8а, т19ге 61р81ш
телд1р81гег1 6ара7анда, айырмалы я6тар к9бер1к.
5-се бала: баш6орт теле бик борон7о замандар8ан
килг1н 98енс1лект1р8е л1 3а6лап 6ал7ан. Был уны5 бик борон7о телд1р81н булыуын
32йл1й.
З1йн1б Биишеваны5 «Баш6орт теле» ши7ырын
32йл19.
1-се бала: Мо5 шишм13е 3анду7астай мо5ло ла 3ин,
2-се бала: №ы7ылма бил тал-сыбы6тай н1фис т1 3ин,
3-с2 бала:Аллы-г2лл2 г2л-с1ск1л1й на8лы ла 3ин,
Бары3ы берг1: Эй, ил3амлы, эй х2рм1тле баш6орт теле.
4-се бала: Ди5ге881рг1 ти5л1м1йем
Т1р1н3е5 3ин,
5-се бала: Ай7а-к2нг1 ти5л1м1йем
Г9з1л3е5 3ин,
1-се бала: :аялар7а ти5л1м1йем –
Б2й2к325 3ин.
Бары3ы берг1: М15ге й1ш1, эй 32й2кл2 баш6орт теле!
2-се бала: Атам теле, 1с1м теле – мине5 телем!
Р1ми ?арипов «Аманат» ши7ыры:
Бары3ы берг1: Теле5 бар8а – иле5 бар,
Иле5 бар8а – ирке5 бар,
Ирке5 бар8а – к9рке5 бар,
Ил би81рг1 д1ртк5 бар.
Риф Той7онов «Йыр3ы8 й1ш19 – нур3ы8 й1ш19
ти81р» ши7ыры.
3-с2 бала: Йыр3ы8 й1ш19 – нур3ы8 й1ш19 ти81р…
Й2р1гем мине5 ай8ыр.
Ай й2р1гем, 1й81, нур-йыры5ды
Хал6ым к95елен1 яу8ыр.
4-се бала: Ил3е8 й1ш19 – тел3е8 й1ш19 ти81р
Илк1йем мине5 Урал.
Урал – илд1 94к1н 6урай-телем
Ха6 х1б1р булып тарал.
У6ыусылар баш6арыуында И.М2ьминова 39881ре,
А.Ту6та7олов к2й2 «Тыу7ан ерем» йыры.
Балам тиеп ту7ан телд1
Өнд1ште ми51 атай.
!с1м тиеп 1с1йем1
Мин ту7ан телд1 1йт1м.
:ушымта:
Донъяла и5 матур ил,
Ул мине5 тыу7ан илем,
Донъяла и5 матур тел,
Ул мине5 ту7ан телем.
Ту7ан телемд1 32йл1ш1м
Й1ш1йем тыу7ан илд1
Тыу7ан ил тиг1н 3988е л1
!йт1м мин ту7ан телд1.
:ушымта: шул у6.
И5 изге хист1ремде мин
Ту7ан телд1 а5латам,
Шу7а к9р1 ту7ан телде
Х2рм1тл1йем, яратам.
«Аманат» 6обайыры.
Ер-1с1: Теле5 бар8а иле5 бар.
Иле5 бар8а ирке5 бар,
Ирке5 бар8а к9рке5 бар
Ил би81рг1 д1рте5 бар…
Б1пл1п-1рл1п те мен1н
Кеше итк1н ин1бе8,
Эщле итк1н ин1бе8;
№2йл1п-к2йл1п, тел мен1н
Хисле итк1н ин1бе8,
К2сл2 итк1н ин1бе8;
К98ебе88е тел мен1н
Нурлы итк1н ин1бе8
(8ебе88е тел мен1н
Йырлы итк1н ин1бе8.
Бары3ы берг1: Ата5-баба5 6алдыр7ан 398 –
Ер-1с1: Аманатым шул 3и51,
Аманатым шул 3и51.
Бары3ы берг1: Аманат6а хыянат3ы8,
Ер-1с1: А6ы6тан а6 юл 3и51,
А6ы6тан а6 юл 3и51.
Кис1не йом7а6лап бары3ы берг1 «Ту7ан телем»
йырын баш6ара.
Ту7ан телем баш6орт теле
Нинд1й матур г9з1л 3ин.
Ни81р мен1н са7ыштырып
*урлар7а белм1йем мин.
!с1м мине б19елтк1нд1
Шул телд1 йырла7ан бит
Атлап китк1с, 94те был тип
Яратып 8урла7ан бит.
Х18ер инде ошо телд1
У6ыйым, белеем алам.
Белем тауы 9р81рен1
(8емс1 юлдар 3алам.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.