Сабақ жоспары Қазақтың ұлттық киімдері 5 сынып

Сабақтың тақырыбы:     

Қазақтың ұлттық киімдері

Сабақтың мақсаты:

а) Білімділік:                    Оқушыларға қазақ халқының ұлттық киімдерінің      

                                          түрлері, пайдалану және тұтыну ерекшеліктері туралы

                                          түсінік беру. Оюларды 

ә) Дамытушылық:           Оқушыларды қазақ халқының киімдерін дұрыс бейнелеуге                                        үйрету

б) Тәрбиелілік:                Өз халқынның салт – дәстүрін сыйлауға, құрметтеуге,

                                          мақтан етуге, өркендетуге тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі:  Иллюстрация, дидактикалық материал, альбом кітаптар, қағаз, қарындаш, өшіргіш және тағы басқа.

                     Жоспар:

1.Ұйымдастыру кезеңі. 

2.Өткен сабақты қайталау.

3. Жаңа сабақты түсіндіру.

4. Практикалық жұмыс.

5. Жұмыс ты аяқтау баға қою.

6. Үйге тапсырма.    

І Ұйымдастыру кезеңі

а) Оқушылардың сабаққа дайындықтарын тексеру.

3. Жаңа сабақты түсіндіру.

Ою - өрнек ісі тым ерте заманнан бастап - ақ қолөнерінің барлық түріне бірдей ортақ әсемдеп әшекейлеудің негізі болып келді. Ою деген сөзбен өрнек деген сөздің мағынасы бір. Бұл сөздің ұғымында бір нәрсені ойып, кесіп алып жасау немесе екі затты оя кесіп қиюластырып жасау, бір нәрсенің бетіне ойып бедер түсіру деген мағына жатады. Ал өрнек дегеніміз әр түрлі ою, бедер, бейненің, күйдіріп, жалатып, бояп, батырып, қалыптап істеген көркемдік түрлердің, әшекейлердің ортаң атауы іспеттес. Сондықтан көбінесе ою - өрнек деп қосарланып айтыла береді..
Ою - өрнек дәстүрлі тоқыма өнері үлгісінде (гобелен, текемет, алаша, сырмақ), кестеде (киім - кешек, тұрмыстық заттар), ағаш, мүйіз, сүйек, ғаныш, металл мен теріге өрнек салу мейлінше жетілдіріле түсті. Қазақ ою - өрнегінің негізгі түрлері: геометриялық, зооморфтық пен көгеріс және қиял - ғажайып өрнектер (бойтұмарлар, аспан әлемінің белгісі). Олардың аса маңызды элементтері: қошқар мүйіз, құс таңдай, түйе табан, үш жапырақты, бес жапырақты, т. б. Ою - өрнектің геометриялық элементтері шаршы, ромбы, жұлдызша түрінде), сондай - ақ, көгеріс өрнектері (гүл, жапырақ, бұтақ түрінде) ағаш ұқсатуда, әсіресе үй жиһазы мен ыдыс - аяқтарда, музыка аспаптары мен аңшылық қару - құралдарында сақталып қалды.

    Қазақы киімді кастерлеу әрі құрмет тұту елдің кемеліне келген өскелең өмірін танытады. Онын, қазақтану ісінде де, халқымыздың мәдени-тарихи өмірінде де елеулі орын алатыны даусыз. Өйткені қазақ киім-кешегі - ұрпақтан ұрпаққа алмасып келе жатқан, елдің ғасырлар бойы қалыптасқан сезімталдық талғамын, сәндікке, үйлесім бірлігіне, көркемдікке ұмтылған жасампаздығы мен шығармашылығының жетістіктерін бойына сіңірген мұра. Қазақта, әсіресе бас киім ерекше қастерленген. Оны осы кезге дейін аса құрметті қонаққа ат мінгізіп, шапан жауып, бөрік кигізетін дәстүрден де аңғаруға болады. Соның ішінде сәукелеге тоқталайық.     Сәукеле - киелі деп есептелетін, ерте заманнан бері келе жатқан қалындықтың бас киімі. Ол жөнінде көптеген дастандарда, аңыздарда
айтылған. Сәукелеге ұқсас бас киімдерді археологтар ортағасырлық мүрделерден де кездестірген. Үйлену салтанатына арнап қалыңдықты жасандырғанда әдетте оның басына маңдайлық, желкелік, жанамалар қыстырылатын қатырма ретінде биіктігі 20-30 см болатын бағалы аң терісімен көмкерілген сүйір бөрік кигізетін де, үстін сәукеленің өзін қондыратын болған. Сәукеле інжу, маржан, гауһар, лағыл, жақұт сияқты асыл тастар тізбегімен әрленіп, әшекейленеді. Негізі мақпал, барқыт сияқты қымбат маталардан тігіліп, бұлғын, құндыз терілерімен жиектеліп, түрлі түсті моншақтармен шашақталып, көркем жіптермен кестеленеді. Алдыңғы жағы көзді тастармен қапталып, түрлі тағым, алтын, күміс теңгелермен безендіріледі, төбесіне үкі тағылады. Сәукелеге міндетті түрде жұқа ақ желек жабылатын болған. Ол беташар айтылғанда қалыңдықтың жүзін, бүкіл денесін жауып, төгіліп тұратындықтан, қыздың дене пішінін өте нәзік, сымбатты етіп көрсетеді. Қазақта салтанатты киім мен күнделікті киім-кешектің пішінінде айырмашылықтар бола бермейді. Салтанатты киімнің бітімі сыпайылау, тігісі жатық, зерлі, кестелі, басына киетіндері көтеріңкі, аяқ киімдері шоңқайма, биік өкшелі, қайқы тұмсықты, таптаурындаған, түрлі түсті қайыспен, таспамен өрнектелген, зерлі жіптермен кестеленген болып келеді. Оның үстіне салтанатты киім-кешекті алтын, күміс жалатқан қапсырма, белдік, алқа, шолпы, сақина, білезікпен киетін болған. Күнделікті киімге тоқыма шекпен, қолда бар мата - бөз, кенеп, шыт, сөтен, қолдан ұқсатылған тері, көн секілді қарапайым материалдар жаратылса, салтанаттық киім-кешекке барқыт, масаты, мәуіті, шұға, жібек, қырмызы, бәтес, мақпал кездемелері, кәмшат, сусар, бұлғын, құндыз терілері, бұлан немесе бұғы күдерісі, жылқы шегірені пайдаланылған.

1.             СӘУКЕЛЕ
2.             КИМЕШЕК
3.             ҮКІЛІ ТАҚИЯ
4.             БӨРІК, ТЫМАҚ
5.             КӨЙЛЕК
6.             КАМЗОЛ
7.             ШАПАН
8.             ТОН
9.             ӘШЕКЕЙ, БҰЙЫМ
10.           МӘСІ

Ерлердің бас киімдері

 1.Башлық. 2.Бөрік. 3.Далбай. 4.Жалбағай. 5.Жекей тымақ. 6.Күлапара. 7.Қалпақ. 8.Құлақшын. 9.Малақай. 10.Мұрақ. 11.Тақия. 12.Тымақ. 13.Шалма.

Әйелдердің бас киімдері.

 1.Бергек. 2.Бөрік. 3.Жаулық. 4.Желек. 5.Кимешек. 6.Күндік. 7.Орамал. 8.Қарқара. 9.Сәукеле. 10.Тақия. 11.Шәлі.

Қазақ халқының ұлттық киімдері 
Қазақ халқы ұлттық киімдерін сәндеп тіккен. Киімдері ашық түсті болған. 
Көйлектері ұзын жеңді, етектері кең, желбіректер тігілген.Камзол, шапандарын ою-өрнекпен безендірген. Бас киімдері: үкілі тақия, сәукеле, бөрік, тымақ. Әжелер бастарына кимешек киген. Зергерлік бұйымдардан білезік, алқа, сырға, шопы таққан. Қазақ халқының ұлттық киімдері өте сәнді және көрікті. 

  4. Практикалық жұмыс.

 Енді қазақтың ұлттық бас киімін бейнелеп көрейік.

ҚТЕ  сақтау (қайшымен)

1.Қызыл кағазды сәукеле пішініне келтіріп қиып аламыз

2.Сәукеле етегіне ақ түсті кагазды 3см етіп киып алып жапсырамыз

3.Сары түсті кағаздан  ою қиып аламыз

4.Оюды сәукелеге уйлестіріп клейлеп жапсырамыз

5.Сары түсті қағаздан сәукеленің үкісін қиып алып клейлеп жапсырамыз

5 Жұмысты аяқтай қорытындылау

Қазақтың қандай улттық киімдерін білесіңдер ?

Қазақтың қандай улттық бас киімін білесіңдер?

Үйге тапсырма беру: Ұлттық киім үлгісін бейнеле.