Шүлгчнрин марһан: «Бичкн келмрч» (4 класс)

Муниципальн дунд сурһулин бюджетн бүрдәмҗ

«Элстин 21-гч тойгта дунд школ»

Шүлгчнрин марһан: «Бичкн келмрч»

(Хальмг улсин баатрльг «Җаңһр» дуулврин 575 җилин өөнд )

Тогтаснь: Боктаева Александра Васильевна

                                                        хальмг келнә болн утх зокъялын багш

Элст балһсн, 2015

Күсл: Хальмг улсин нег эркн сән дурта эпосла таньлдулҗ, олн-зүсн эв-арһ олзлҗ, соньмсулҗ, сурһульчнрин келнә көрң байҗаҗ, келлһинь өргҗгүлхмн.

Дөңцл: баатрмудын зургуд, презентац, видео хроника.

Марһана йовуд

Багшин үг: Мендвт, бичкдүд! Мендвт, ирсн гиичнр!

(самбрт слайдс һарна)

Багшин үг: Хальмг улс амар келгддг  әвр ик урн үгин зөөртә, эврәннь дуудан, туульсан болн домгудан  хәәрлҗ  хадһлцхана, түүндән дуран өгцхәнә. Болв теднәс хамгин дурта, хамгин сәәхн ке, үнн һол седклән тәвсн баатрлг дуулвр  “Җаңһрнь” болдмн. Хальмг баһчуд  хаврин сөөд цуглрад, хальмг ишкә герт сууһад,  җаңһрчнр дуулсн  “Җаңһр”  соңсдг бәәсмн.

Багшин үг: Бумбин орн гидг орн-нутг йилһү орн-нутг болдмн: тер орн-нутгт бәәсн улс үкл уга мөңк, үрглҗд хөрн тавн насни дүрәр бәәдг улс гиҗ “Җаңһрт” келгднә.

(Баатрмудын зург үзүлх, таньлдлх)

Багшин үг: Эндр мана керг үүлдврт сурһульчнр, гиичнр ирсн бәәнә.

Жюрин гешүд:

1.     Чееҗәр тасрхаг келүлх: «Бумбин орна магтал».

 (Бумбин орна зург)

Үкл уга мөңкин орта,

Үрглҗд хөрн тавн насни дүрәр бәәдг,

Үвл уга хаврин кевәр,

Зун уга намрар,

Даарх киитн угаһар,

Халх халун угаһар, сер-сер гисн салькта,

Бүр-бүр гисн хурта

Бумбин орн болна.

2. Чееҗәр тасрхаг келүлх: «Орчлңгин Сәәхн Миңъяна магтал».

(Орчлңгин Сәәхн Миңъяна зург)

Энүг алдал уга дахдгнь

Кемб гихнь –

Эзн богд Җаңһрин

Эркн сән сөңч,

Эрк Тугин көвүн

Орчлңгин Сәәхн Миңъяна болдг болна.

3.     Чееҗәр тасрхаг келүлх: «Арслңгин Арг Улан Хоңһрин магтал».  

 (Арслңгин Арг Улан Хоңһрин зург)

Зүн бийинь ахлдгнь –

Төвшүн Ширкгин ач гинә,

Бөк Мөңгн Шигшрһин ууһин көвүн гинә,

Шилтә Зандн Герл хатни

Эркн хөрн хойр настаднь һарсн

Арслңгин Арг Улан Хоңһр гинә.

4.      Чееҗәр тасрхаг келүлх: «Күнд Һарта Саврин магтал».

Күңкән дару суудгнь –

Сай өркәр авсн

Күүкн күрң һалзнта,

Найн негн алд

Хәәв балтнь ээмәснь хөөһдг уга,

Залу ямр чиирг болв гиҗ

Мөрн деер кү торһдг уга,

Күмни начн

Күнд Һарта Савр болна.

5.     Чееҗәр тасрхаг келүлх: «Догшн Хар Санлын магтал».

Зүн тал һурвдгчнь

Буйн төгс ааван

Көвүн уга хаяд,

Бурхн сәәхн ээҗән

Буй уга хаяд,

Бум өрк алвтан

Ной уга окад,

Арвн нәәмтә

Әңгр улан хатан

Һанц бийинь хаяд,

Буурл Һалзнарн ирҗ

Эзн богдыг дахгдсн

Бульңһрин көвүн

Догшн Хар Санл болна.

Багшин үг: Иигәд мана нәр төгҗәнә. Ода жюрин  аш һарһх.

(наадна орлцачнриг дипломар ачлх)

Олзлгдсн үүдәврмүд:

1.     «Җаңһр» Элиста, 1978 җ.

2.     В.А. Фаворский в Калмыкии М., 1982 җ.

3.     Видео хроника

4.     Презентац