Сочинение - рассуждение(родной карачаевский язык) на тему:" Ана тилим"

                                                                                                                   «Къалай насыблы адамлабыз биз!

                                                                                                          Сёлешир ючюн  - хазыр тилибиз»

«Къайсы тилде сёлеше эсенг,ол миллетни адамыса!» - деб айтылады.

Миллетликни сакълау аны тили бла къысха байламлыды. Тил миллетни баш тамалыды,ара багъанасыды. Адамлыкъны шарты, ангысы, халиси, къылыгъы, билими, тил бла сингиб, аны бла сакъланады.

Джангы заманлада, джангы болумлада джашайбыз. Халкъны джашауу, турмушу бла  бирге ангысында, халисинде да тюрлениуле болгъандыла. Бу арт  кёзюуде багъалы, бай тилибизни унута, барабыз. Аны бла миллетибизни  тин,адет, адеб, хали байлыгъыбызны да. Джармалаб, чалдырыб сёлешген кёбден кёб болуб, седиреб бара турады.

«Ана тилден ёнгелеу, анасындан ёнгелеуча, уллу  къыйынлыкъды».Тилин билмеген бла халкъын сюймегенни  не башхасы барды?  Билмеген бла сюймегенни арасы къалайды? Турсуннган – билген этерикди, не да билирге тырмашырыкъды! Бюгюнлюкде кёбле сабийлерине къарачай тилни таб школлада да окъутургъа кереклиге санамайла. Мен ангылагъанга кёре, терс адетлени чыгъарыб, алагъа ийнанмакълыкъны  къоймасакъ, намыссызлыкъда, адебсизликда, адетсизликда бизни къурута баргъан болмаса,сау къоярыкъ тюлдю.

Тилибизни сюейик, аны сакълайыкъ, билейик. Магъанасын иги ангылаб, ангыбызгъа сингдирейик. Бизни ана тилибизни къуралыуна  къаллай бир фахмулу адамларыбызны  къыйыны киргенди: Кърымшаухалланы Ислам, Акъбайланы Ислам (Чокуна апенди), Семенланы Исмаил, Къаракетланы Исса, Ёртенланы Азрет,Биджиланы Асхат,Ёзденланы Абугалий, Бостанланы Хасан, Байрамукъланы Халимат.

 Боташланы Абидатны «Ана тилим» деген назмусу бла башлаб тургъандыла сохтала окъуу джылларын: Ана тилим, джаным – тиним. Сенсе, дейме, джарыкъ кюнюм…

  Джангы тиллениб башлагъан  сабийчиклеге уа биринчи анасы юретген назмучукъ Бостанланы Хасанны «Къозучукъ» деген назмучугъуду:

Тум къарады къозучукъ, керпеслениб ойнайды.

Юзгерени къатында хансчыкъланы чайнайды…

 Къаллай бир къууанч болады ол ананы бетинде, джюрегиндеда сабий ол назмучукъну сёзлерин чалышдырыб айтса да.

 Къайсы бирин айтайым, бизни гитче къарачай миллетни джашау турмушун да,табигъатын да аллай ариу тил бла миллетин бай этген фахмулу  адамларыбызны.

Бюгюнлюкде да бардыла аллай адамла, ана тилибизге сакъла. Аланы бири Сылпагъарланы Кулинады, « Илячин» деген  сабий журналны къурагъан. Джаш тёлю ана тилибизни сюер ючюн, унутмаз ючюн сабийле къурагъан назмучукъла, хапарчыкъла  басмаланадыла журналны бетлеринде.

Къарачай халкъны ана тилин эмда культурасын айнытыугъа, адетлерин сакълаугъа, неден да  бек  миллетин  бирикдириуге уллу юлюш къошады бизни республикабызны «Къарачай» деген газети. 90 – ан джылны  узуну къарачай миллетге къуллукъ этиб келеди.

Ана тилни тазалыгъы,байлыгъы,

Къара сууча, сакъланадыла сенде,

Къарачайны адеб -  намыс  джарыгъы,

Сюймеклиги кёрюнелле  бетингде.

Ана тилибиз -  хар бирибизге, адамлыгъыбызгъа  хурмет келтирген энчи  байлыгъыбыз, мындан ары да айныр, джашнар, алджаб тургъанланы иннетлерине, джюреклерине да джол табар. Миллетибиз башха халкъланы арасында джашауу,  ишлери  бла юлгюлю болурча ана тилибизни сыйын Минги Тауча мийик кёрейик!       

                   

              

                         

                                                                                                          Сылпагъарланы Кулина

               

Литература:

 1.«Къарачай» №95 2002дж. Декабрны 9

2.«Къарачай» №26-27 2013дж. Апрелни 4

3.«Къарачай» №93-94 2014дж. Декабрны 2

4.Тоторкулов К.-М.Н. «Великий певец Кавказа»

РГУ «Карачаево – Черкесское республиканское книжное издательство» Черкесск 2006

5.«Къарачай Поэзияны Антологиясы (ХV111- ХХ ёмюрле)» Эльбрусоид Москва 2006