Статья на тему "АУТЕНТТІ АУДИОМАТЕРИАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ СТУДЕНТТЕРДІҢ ТЫҢДАП-ТҮСІНУ ДАҒДЫЛАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ "

М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті

4-курс студенті: Ерман А.М

Ғылыми жетекшісі: аға оқытушы Полянина О.Г

АУТЕНТТІ  АУДИОМАТЕРИАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУ 

АРҚЫЛЫ СТУДЕНТТЕРДІҢ ТЫҢДАП-ТҮСІНУ ДАҒДЫЛАРЫН 

ҚАЛЫПТАСТЫРУ 

                                    Аңдатпа
    Бұл  мақалада  шет  тілін  оқытуда  аутентті  материалдарды  қолдану 

арқылы  тыңдап-түсіну  дағдысын  дамыту  мәселесі  қарастырылған. 

Тыңдап-түсіну  дағдысын  дамытудағы  аутентті  материалдардың рөлі  мен 

аутентентті  материалдарды  шет  тілін  оқытуда  қолдану  жолдары 

көрсетілген. 

                                   Аннотация

    На данной статье рассматривается  проблемы развития аудирования  основанной  на аутентичных  материалах  в  преподавании  иностранных  языков.  Выявляется  роль  аутентичныхматериалов  в  процессе  формирования ,аудирование ,коммуникативной компетенции.

   Қоғамның өзгеруіне байланысты заманауи технологиялар сабақ шеңберін кеңейтуге және оқытудың қызықты формаларын қолдануға мүмкіндік береді. Осындай формалардың бірі бейне сабақ болып табылады, оның ішінде аутенттік мультипликациялық, көркем, бейне және ғылыми танымдық фильмдерді қолдануға болады .
    Аутенттік фильмдер ағылшын тілін үйрету үрдісі кезінде эмоционалдық әсер береді. Өйткені, аутенттік бейнематериалдар таза, шынайы, табиғи әрі тірі тіл болып табылады. Сонымен қатар, көптеген аутенттік фильмдерді 
түпнұсқасында көру мәдениетін арттыру үшін қажет. Мысалы, сюжет арқылы оқиға болып жатқан қаланың көрнекі орындарымен танысуға болады, тілін үйреніп жатқан елдің мерекелері мен дәстүрлерінің ерекшеліктерімен де танысуға болады .
    Сабақта бейнематериалдарды қолдану тәсілі білім сапасын арттырумен 
қатар, коммуникативті әрекеттердің тыңдау, сөйлеу, оқу және жазу 
(жаттығуларды орындау барысында) сияқты түрлерін қолдануға көмектеседі. Сонымен қатар, ағылшын тілі сабағында аутенттік бейнематериалдарды қолдану оқушылардың қызығушылықтары мен белсендіктерін арттырады, өздігінен жұмыс істеуге деген ынтасын арттырады. Аутенттік бейнематериалдарды қолдану зейін және есте сақтау , тыңдап түсіну қабілетін дамытуға көмектеседі. Дегенмен  тыңдап  түсіну, 

әсіресеі  аутентті  аудиоматериалдарды    қабылдау  кезінде  көптеген 

қиындықтар туғызады.  Жалпы  тыңдап  түсіну  дағдыларын  қаылыптастыру  үшін  аутентті,жартылай аутенттік аудиоматериалдар  пайдаланылады.   Жартылай  аутентті  материалдарды,  яғни  белгілі  бір  жағдайға 

байланыста  қысқартылған,  өңделген  мәтіндерді  тыңдап  түсіну  қиынға 

соқтырмайды, ең қиыны  аутентті материалды түсіну болып табылады. 

Аутентті    материалдар  еш  өзгеріссіз,  табиғи,  күйінде  қолданылатын 

материалдар  тізбегі.  Аутенттілік  өз  негізін    1970  жылдары  пайда  болған 

тілді  комуникативті  оқыту  бағдарламасының  шығуынан  бастау  алған. 

“Аутенттілік” грек тілінен аударғанда «негізігі», «түпкі»  деген мағынаны  

білдіреді. Аутенттік материалдарды және оған  сәйкес тапсырмаларды тіл 

сыныбында қолдану  туралы тәжірбие Еуропа тіл білімі саласында көптеп 

қарастырылды. Аталмыш материалдарды шет  тілі сабағында қолданудың  

маңызы    оның  функционалдылығында  болып  табылады.  Аутентті 

материалдар    талқылау,  өз  ойын  жеткізу  қабілеттерін  дамытуда  жақсы 

қызмет  атқарады.  Бұл  материалдардың  қатарына  :  газет-  журнал 

мәтіндерін,  бейне  материалдарды,мультфильмдерді  жатқызуға  болады. 

Аутентті  материалдармен  жұмыс  сабақтың  қызықты  өтуіне  себепші 

болады,екнішден,  сабақта    оқушылардың  өздігінен  жұмыс  істеу  

қабілетін, өзіндік пікір қалыптастыру қабілеттерін дамытуға үлес қосады. 

Жоғарыда  аталған  себептерді  негізге  ала  отырып,  шет  тілі  сабағында 

аталмыш  аутентті  материалдарды  қолдануға  болады,дегенмен  бұл 

материалдарды  қолдануда  ұстаз  алдында  нақты  оқыту  жоспары  болуы 

қажет.  Аудиоматериалдарды  қолдану  себебі,  олардың  құрамы  шынайы 

коммуникацияға  тән  қаситеттерге  ,  мысалы:сөйлемді  кенеттен  бөліп 

жіберу,бір  нәрсені  бүгіп  қалу,эмоционалдық  тағы  басқа  ерекшеліктерге 

толы болып келеді.Сонымен қатар басқа елдің, үйреніп жатқан шетел тілі 

мәдениетінен, тұрмыс тіршілігінен алынған реалилер де қамтылған. 

Жалпы  әдістемелік  әдебиеттерде  тыңдап  түсінуге  үйрететін 

жаттығулардың  екі  тобы  көрсетілген  ол  дайндық  жаттығуы  және 

коммуникативті  жаттығу.  Дайындық  жаттығуы  барлық  жағдайда 

маңызды  орын  алады  себебі    ол  таныс  емес  құбылыстарды  анықтауға 

көмек  береді.  Аталған  дағдыларды  қалыптастыру  және  оны  жетілдіру 

үшін келесідей жаттығуларды орындаған жөн:  

- бірнеше жұп сөздерді тыңдап, оларды қайталау 

- берілген интонацияны сақтай отырып,фразаларды қайталау 

- бірқатар  сын  есімдерді  немесе  басқа  есімдерді  теріп  жазу  және 

оларды аудару. 

- мәтінді тыңдап, қалып қойған  сөздерді толтыру 

- ұзақ фразаларды диктордан кейін қайталау 

- тірек сөздерді қарап шығып, аудиомәтіннің тақырыбын атау 

  Жоғарыда  атаған  жаттығулардың  есту  қабілетін  сонымен  қатар  есте 

сақтау қабілетін жетілдіруде маңызы зор. 

Аутентті  аудиоматериалды  қолдана  отырып  қайта  құру,  жандандыру, 

дамыту  іскерліктерін  жетілдіруде    келесі  жаттығуларды  орындауға 

болады:   

- мәтінді  тыңдап, тезис құрастыру; 

- мәтінді  тыңдап,  сөз  болған  тақырып  бойынша  проблемалы 

мәселелерді талқылау; 

- мәтінді  тыңдап,оған  төмендегі  жоспарды  қолдана  отырып  рецензия 

құрастыру. 

Берілген  жаттығулардың  маңызыдылығын  айта  келе,  басқа  да  тиімді 

жаттығуларға  тоқталсақ.  Сабақ  басталғанда,  фонетикалық  жаттығу 

ретінде келесі жаттығуларды ұсынуға болады:  

- сөйлемді тыңдай отырып, сұралы сөйлемдерді естігенді қолдарыңды 

көтерініздер. 

- тыңдаған  сөздеріннің  ішінде  дауысты  және  дауыссыз  дыбыстардың 

санын қанша екенін анықтаңдар 

- сөздерге қойылған екпінді тауып, оның рөлін анықтаңдар. 

-  мақалада берілген мәселе бойынша талқылауға сұрақтар дайындау; 

- мақалалармен  танысу  және  олардың  түсініктерін  тексеру  (true  or 

false); 

-  мәтіннен сөз тіркестердің баламасын іздеу; 

- мақала бойынша әңгіме құру, интервью алу және рөлдік ойындар; 

- қысқаша аннотация құру; 

Аутентті  аудиоматреиладармен    жұмыс  жасау  барысында  оқушылар 

мәтінінң    негізгі  мазмұнын  айқындау,  өз  ойын  жеткізу,жаңа,  таныс  емес 

сөздермен  жұмыс  жасау  секілді  тапсырмаларлы  орындайды.  Ал  бұл  өз 

кезегінде оқушылардың сөйлесім әрекетінің дамуына , өз бетімен жұмыс 

жасау,өзіндік  пікірдің  қалыптасуына    жақсы  әсер  етеді.Сонымен  қатар  

аутентті  аудиоматериалдар    тілді  үйренуші  жасөспірім,  сол  тілде сөйлейтін  халықтың  мәдениетін  үйренеді.Себебі,психологтардың 

айтуынша, осы жастағы балалар басқа елдің мәдениетіне еліктегіш болып 

келеді. Шетел тілін үйренуде тыңдап түсунудің  тиімді жақтарына тоқтала 

кетсек,  аудиоматериал  –  тілді  үйренушінің  жаңа  сөздерді  есте  сақтау 

қабілеті  мен  сөздік  қорын  арттырады,  грамматикалық  құрылымды 

игеруге, есту қабілетін арттырып, бір сөйлем шеңберіндегі сөздерді дұрыс 

айтып,  екпінді  дұрыс  қоя  білуге  үйретеді,психологиялық 

ауыртпалықтарды  төмендетіп,  тілдік  қызметті  арттыра  отырып,шетел 

тілін үйренуге деген қызығушылықтың әрі қарай дамуына әсерін тигізеді. 

   Шет тілін меңгеруде сабақ барысында аутентті видеоматериалдарды 

қолдану:  екі  түрлі  ынталандырушылық  қабілетін  дамыта  алады:  өзіндік 

ынталандырушылық  ол  берілген  фильм  өздігінен  қызықты  болса  жүзеге 

асырылады;  екіншісі:  студент фильмді көру барысыныда сөздерді түсінуі 

оны  ынтадандырып  одан  әрі  үйренуіне  апарады.  Сутеднттердің 

бейнематериалдарды  сюжеттің  қызықтылығымен  емес  ,  тілді  түсіну 

арқылы ынталандыру қабілеттерін қалыптастыруға  тырысу қажет. 

    Сабақ  барысында  аудиоматериалдарды  қолдану  көптеген 

жағдайларды  моделдеуге  яғни  әртүрлі  жағдайларды  сөйлеу  әрекетін 

мысалы,  сол  елдің  мәдени  спецификалық  ерекшеліктерін  қабылдау 

қабілеті. 

     Аутентті  бейнематериалдармен  жұмыс  жасау  басқа  ұлт  мәдениетін, 

дәстүрін  танысуға,  өзара  еркін  тіл  алмасуға  көмектеседі,  ал  бұл  өз 

кезегінде  оқытудың ең негзігі мақсаты болып табылады. 

  Аутентті  фильмдерді  қолдануда  жақсы  жетістікке  жету  үшін  оны 

практикада  дұрыс  қолдану  жолдарын  белгілеп  алу  қажет.  Ең  алдымен 

оқытудың  мақсаты  мен  міндеттерін  анықтап  алу  қажет  яғни    белгілі  бір 

фильмді көрсету арқылы қандай мақсатқа жететінімізді анықтап алуымыз 

керек.  Отандық  және  шетелдік    зерттеу  жұмыстарында  материал  таңдау 

жұмысына  үлкен  мән  берілді.  Аутентті  бейне  немесе аудиоматериалдардың  жалпы  мазмұнын  түсіну  аса  қиын  емес,ал  мәтінді 

анық,нақты  түсінуде  қиындықтар  кездесіп  жатады.  Сондықтан  аутенттік 

материалдарды  тыңдап  түсінуде  әдіскер  ғалымдар  әр  түрлі  жолдарды 

ұсынады. Кейбір әдіскерлер мәтінді бірнеше рет қайтара тыңдату ондағы 

барлық  элементтерді  түсінуге  көмектеседі  десе,  енді  бірі  қиындықтарды 

алын-алу жаттығуларын орындауды яғни тыңдар алдындағы жұмысқа көп 

көңіл бөледі. Тағы бір топ аутентті материалдағы сөйлеу темпін баяулату 

мәтінді толық түсінуді жеңілдетеді.Егер  материалдың сөйлеу темпі баяу 

болса,оны түсіну оңайырақ болады,ал сөйлеу темпі өте жыдлам болса оны 

тыңдап  түсіну  де  қиынырақ  болады.

                       ҚОЛДАНЫЛҒАН  ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Мятова М.И. Использование видеофильмов при обучении 
иностранному языку в средней общеобразовательной школе // Иностранные 
языки в школе, 2006. - №4. - С. 31 - 32.
2. Антонова И.В. Просмотр аутентичных художественных фильмов, как 
способ совершенствования коммуникативной компетенции в области 
английского языка // Молодой ученый, 2011. - №6. - Т.2. - С. 119 - 122.
3. Барменкова О.И. Видеозанятия в системе обучения иностранной 
речи // Иностранные языки в школе, 1999. - №3. - С. 20 - 25.
4. Longman Dictionary of Contemporary  English 2003.

5. Носонович Е.В., Мильруд Р.П. Параметры аутентичного учебного 

текста// М.ИЯШ2004, – №4, – С. 74-78. 

 6. Гальского Н.Д., Гез Н.И. Теория обучения иностранным языкам. 

Лингводидактика и методика. Аркти, 2003 

7. Настольная книга преподавателя иностранного языка. Минск. 

“Высшая школа”,2003 

8. Методика обучения иностранному языку 3(2009)  “НҰР-принт 75 ”, 

Алматы, 2009. 3-7б.