Урок, Планирование на тему Құрмалас сөйлем

Күні:

қазақ тілі

Сабақтын тақырыбы:Сабақтас құрмалас сөйлем

Сабақтын мақсаты: білімділік – құрмалас сөйлемдердің басты белгілерін білу, құрылысын, құрамын ажырату, тыныс белгілерін дұрыс қойып жаза білу, салалас құрмалас сөйлемдерден айырмашылығын меңгерту; тәрбиелік- шығармашылықпен еңбек ете білуге, сөйлеу мәдениетіне тәрбиелеу; дамытушылық- ынта қойып тыңдау, жазу, талдау, машықтарын, салыстыра білу дағдыларын қалыптастыру.

Сабақ түрі:өткен сабақтарды қайталау (“Білім керуені”).

Әдіс-тәсілдер: сұрақ-жауап, өзіндік ізденіс, талдау, топтастыру.

Көрнекілік: слайдтар, үлестірме қағаз, оқулық.     

 Пәнаралық байланыс: әдебиет, тарих.

                       Сабақтың барысы.

                    I.Ұйымдастыру: а) Оқушылармен сәлемдесу; ә) Сабақтың мақсатымен таныстыру.

                      Бүгінгі сабақтың ұран:“Еңбек етсең ерінбей, Тояды қарның тіленбей”.

    - Балалар, осы нақыл сөздің иесі кім және құрмаластың қай түріне жатады? Кім айтып береді?...

           -Бүгінгі сабағымыз  “Білім керуені” деп аталады.Керуен дегеніміз- алыс жерге жүк тасу немесе сауда жасап қайтуға арналған көлік тізбегі.Қандай керуен жолдарын білесіңдер? 

             - “Ұлы Жібек жолы”- ежелгі дәуір менорта ғасырларда Шығыс пен Батысты байланыстырып. Жерорта теңізінен Қытайға дейін Еуразияны қақ жарып өткен керуен жолы. 

              - Ендеше сабағымызға кірісейік.

                 II. “Білімпаздар қалашығы”

                 а)Берілген үй тапсырмасын сұрау.

                  ә)Анаграмма  “Ж”

а	қ	т	ы
а	н	а	с	у
а	й	ы	л	м	а
а	н	а	м	а
а	р	ы	с	п	а		л	ы
а	л	п	ы	л	а		у	ы	ш
а	л	ғ	а	у	л		ы	қ	т	ы
а	л	ғ	а	у	л		ы	қ	с	ы	з

    Ж

        1.Жай сөйлемнің бір түрі.2.Сөздердің байланысу түрінің бірі. 3.Жай сөйлемнің бір түрі. 4.Толықтауыштың бір түрі. 5. Көп бағыныңқы сабақтас құрмаластың бір түрі. 6.Бірыңғай мүшелердің ортақ аты есебінде айтылатын сөз.7 және 8. Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері.                                                                                                                                                          

                III.“Тапқырлар аялдамасы”

                  а)Әдеби шығармалардан үзінділер беріліп, сөйлем түрлерін ажырату.

         а) Қыз анадан көрмейінше, өнеге алмас. Ұл атадан көрмейінше, сапар шекпес.(“Қорқыт ата кітабынан”, шартты бағыныңқы сабақтас) 2)Адам ішпес ащы су жылға қуып аққанша, ақпағаны игі.(“Қорқыт ата кітабынан”, қарсылықты бағыныңқы сабақтас) 3)Оғыз қағанның оны көргенде, жаны қалмады. (“Оғыз қаған” жырынан үзінді, мезгіл бағыныңқы сабақтас) 4) Күл кемеге қайта міңген соң, үн-түнсіз отырып қалды.(С.Сарай. “Түрікше Гүлстан”, мезгіл бағыныңқы сабақтас) 5) Темірді қанша ысқыласаң да, жылтырамайды. .(С.Сарай. “Түрікше Гүлстан”, шартты бағыныңқы сабақтас) 7)Бақтығұл түтіннен біреу сезіктенер деп ойласа да, әйуліне “қой” деген жоқ.(М.Әуезов.   “Қараш-қараш оқиғасы”, қарсылықты бағыныңқы сабақтас) 8)Қыз көзіне көзі түсіп кеткенде, жүрегі бүлк ете қалды. (Т.Ахтанов.“Күй аңызы”, мезгіл бағыныңқы сабақтас) 9)Ел шетіне бір жеткізсең, екі дүниеде арманым жоқ деген сертім бар еді. (Қ.Жұмаділов. “Қаздар қайтып барады”, шартты бағыныңқы сабақтас) 10)биенің ішін жарған соң да, Қатша мол етті мүшелеп, бұзысуға қатты көмек етті. (“Қараш-қараш оқиғасы”, көп  бағыныңқы сабақтас).

          ә) “Талдау-табыс кілті” (Синтаксистік, морфологиялық, фонетикалық талдау)

         1.Біреуге жақсылық етсең, ол жақсылығынды міндет етпе. 2.Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде. 3.Балалар ертеңгі тамағын ішіп болған кезде, қонақтар біртіндеп төсектен тұра бастады. 4. Қалаға ол, күн көтерілген соң, жетті.

        б) Сөзжұмбақ “Синтаксис”

        в)“Ойлан, тап” ойыны (сөйлемді аяқтау)

        *Оқушылар сыныпқа кірісімен, ........ .

          *Қазақстан тәуелсіздік алғалы, ...... .

          *.............................., анам қатты қуанды.               

           *Сын түзелмей, ......... .

           *......................., етегімен су кешер

           *Қол батыр болмай, .................... .

           *........................, ауыздықпен су ішер.

IV. “Білімдер ордасы” (Тест сұрақтарымен бекіту)

 1.Құрмалас түрін анықта.мейрам бой жазуға вагоннан түссе, күн қоңыр адырдан асып кеткен екен.

      А)Салалас құрмалас.                      В)Қимыл-сын бағыныңқы сабақтас.  

      С)Талғаулы салалас.                              Д)Шартты бағыныңқы сабақтас.

      Е)Мезгіл бағыныңқы сабақтас.

     2.Жер тоймай,ел тоймайды.  

       А)Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас. 

       В)Шартты бағыныңқы сабақтас.

         С)Мақсат бағыныңқы сабақтас.

       Д)Мезгіл бағыныңқы сабақтас.

       Е)Себеп бағыныңқы сабақтас. 

       3.Құрмалас сөйлемдердің түрлерін көрсет.

                         А) Қазір мұз ери қойған жоқ, сондықтан әрі-бері қатынауға

                   болада.

                          В)Ажар ертерек келгенде, іс бұлай аяқталмайтын еді.

                          С)Адам еңбегі жеңілдеді, себебі ауыр жұмысты

                    техника атқарады.    

                    Д)Жетпіс жыл өмір сүрсем де, аз секілді білгенім. 

                          Е) Емтихан ертең болмақ, сондықтан дайындықты

                    тездету керек.

       4.Шартты бағыныңқылы сабақтасты көрсет.

         А)Ойымдағыны айтпақшы едім, ол кетіп қалды.

         В)Қазір сабағыңды жақсы оқысаң, ертең “5” аласың.
         С)Сабағыңды жаман оқып, мені ұяатқа қалдырма.

          Д)Бүгін жаңа ай туды.

         Е)Кітабын оқып болғандықтан, досына бере салды.
      5.Мезгіл бағыныңқы сабақтасты тап.

        А)Сәрсен әбден шаршаған еді, сондықтан Дәулеттің сұрақтарына

         жауап бермеді.

       В) Ашуланғаны сонша – өңінде ызаның ұшқандары

           шашырап тұрды.

        С)Ербол ат ерттен болған кезде, тыстағылар тегіс жиналды.

       Д) Тілдің арқасында біреуді біреу танып, бір халық екінші

           бір көрші халықты біліседі.   

       6.Шартты бағыныңқы сабақтасты тап.

       А)Мен келе жатсам, алдымнан Қарлығаш шықты.

        В)Сіз келісім берсеңіз, мен адал жар болуға серт берер ем.

        С)Сөз дегеніміз, былайша айтқанда, сырт киім; ой- киімнің

          астында жасырынған дене.

         Д)Біз үйге кірсек, Аян да сапардан оралған екен.

       Е)Ілімханның есеп қызығына түскені соншалық – кімнің кріп

       шыққанын да байқамапты.

        7.Қарсылықты бағыныңқылы сабақтасты тап.     

         А)Ұлберген кедей болғанмен, киім- кешегін таза ұстайды.

            В)Ексең егін, ішерсің тегін.

         С)Өнімді еңбек атқарам десең, көпке сүйен.

         Д)Теңіздің суы моп-мөлдір екен.

           Е) Олар теңізге ерте шықты, бірақ жолы болмады.

         8.Адамда  жақсы қасиет болмаса, оған бақ та,бақыт та

           қонбайды.

             А)Мезгіл   бағынынқы  сабақтас.

           В) түсіндірмелі  салалас.

             С) Қарсылықты бағыныңқы  сабақтас.

           Д)Қимыл –сын бағыныңқы сабақтас.

            Е)Шартты    бағыныңқы  сабақтас.

             9.Сөйлемдердің түрлерін  ажырат.

           А) Өнімді еңбек атқарам десең, көпке сүйен.

           В) Барып  құлақ салсақ та, ешбір дыбыс естілмейді.

           С)Жанпейіс үйге керіп  кеткенде,Асқар мен Ержан тыста қалды.

10.Сөйлемдердің түрлерін  ажырат.

           А) Қыс келді.

           В)Теңіз тыныщталды, бірақ еш нәрсе көрінбейді.

           С)Арман-әнші              

          Д)Бас  болмақ,бастамақ  қиын.

 Е)Бірде ұйқы еңсереді,бірде  ерік еңсереді

V.Үй  тапсырмасы..1)Ережелерді қайталау.2) Сабақтас құрмалас  сөйлем сөйлемдердің түрлерін қатыстырып. «Ерлікке тағзым»  атты  шағын мәтін құрау.

        VI.Бағалау.Сабақта белсенділік  танытқан  оқушылар  бағаланады.

Үй Тапсырмасы