Урок по алтайскому языку на тему "Береечи кубулткыш" (4 класс)

• 1 слайд

  Тема: Береечи кубулткыш
  

• 2 слайд

  Кубулткыштар
  Т.К.
  Э.К.
  Б.К.
  К.К.
  Ö.К.
  J.К.
  Ч.К
  
  Кем? Не?
  Кемниҥ? Нениҥ?
  Кемге? Неге?
  Кемди? Нени?
  Кемле? Неле?
  Кемде? Неде?
  Кемнеҥ? Недеҥ?
  

• 3 слайд

  Береечи кубулткыштыҥ сурактары
  Б.к.
  Кемди? Нени?
  Кемле? Неле?
  Кемге? Неге?
  

• 4 слайд

  Береечи кубулткыштыҥ сурактары
  Б.к.
  Кемди? Нени?
  Кемле? Неле?
  Кемге? Неге?
  

• 5 слайд

  Береечи кубулткыштын кожулталары
  Б.к.
  -ла,-ле,-ло,-лӧ;
  -неҥ,-теҥ,-тоҥ,-деҥ,-доҥ;
  -ге,-га,-го,-ке,-ка,-ко.
  

• 6 слайд

  Береечи кубулткыштын кожулталары
  Б.к.
  -ла,-ле,-ло,-лӧ;
  -неҥ,-теҥ,-тоҥ,-деҥ,-доҥ;
  -ге,-га,-го,-ке,-ка,-ко.
  

• 7 слайд

  Береечи кубулткышла кожо турар улантылар
  jетире, удура, jуук;
  кожо,ажыра, jаар;
  кечире,удура
  

• 8 слайд

  Береечи кубулткышла кожо турар улантылар
  jетире, удура, jуук;
  кожо,ажыра, jаар;
  кечире,удура
  

• 9 слайд

  Айылдыҥ ижи
  1. Бӱк 121, тас: 264 jакылтазы аайынча бӱдӱрерге албаданыгар.
  2. Чӱмделге иш: «Солоны» журналдаҥ бойыныҥ кӱӱниле 3 эрмек бичип келер,
  Б.к. турган адалгыштарды чыгара бичип, турган бӱдӱмиле ылгаар.
  3. Тема аайынча бойы jакылталу карточкалар белетеп келер.
  

• 10 слайд

  Jаан быйан!
  

Класс 4  Алтай тил

Уроктыҥ темазы: Береечи кубулткыш

Уроктын бӱдӱми: jаны билгир берери

Эп –аргазы: системно-деятельностный

Ӱредӱчинин  амадузы:  ÿренчиктер береечи кубулткышта турган  адалгыштыҥ аҥылузын оҥдоп ло jакшы билип  алар  айалга тöзööр.

Темдектелген сурактар:

- адалгышты  кубулткыштарла чын кубултар, береечи кубулткышта турган адалгышты эрмекте чын ылгап билери. (предметле колбулу турулталар)

- jаҥы билгирлер аларына jилбиркедер, сананып билерине; бойын, бойыныҥ аргаларын, jедимдерин-jедикпестерин оҥдооры; берилген кöргÿзÿ ле ээжи аайынча эдилгелер бÿдÿрерин; бойыныҥ санаа-шÿÿлтезин чыгара айдарын. (текши ÿредÿ эдилгелерле колбулу турулталар)

          - тӧрӧлинин каруулу кижизи болгонын, АР   jатканын, орооны   ла калыгы учун  оморкодулу  jÿрерин (ӱренчикти 

            öзÿмиле колбулу турулталар).                         

           Тузаланатан jепселдер ле ресурстар:  компьтерный комплекс, тема  аайынча презентация,  бичик  «Алтай тил 4 кл.»  авторы: кӱӱ «Кар, кар айланат», карточкалар, пазлда jурук, чаазын наадайлар, инсценировка эки бала колында  тудунчакту, бойын баалаар листтер, ӧмӧлӧрдин  иштер  аайын кӧргӱскен болушту карточкалар (памяткалар)

Уроктыҥ технологиялык картазы

Уроктыҥ этаптары	Ӱредӱчиниҥ бӱдӱретен ижи	Ӱренчиктиҥ бӱдӱретен ижи
1.Ӱренчикти  ўренерине ууламјылаары Слайдта чӧрчӧкти кӧргӱзер.	I.Ӱредӱчи кӱӱ ойнодор «Кар, кар айланат» (Кызычак ла ийдичек биjелеген кийнинде уткуул сӧстӧрин айдып јӱре бергилейт) - Кӧрдӧр бӧ, кызычак ла ийдичек  слерди  кандый  jылу  сӧстӧрлӧ  уткыды. Мен де слерге сӱӱнип, коркышту  јакшы иштенерибис  деп  бӱдӱп турум. Кызычак ла ийдичекти  ээчий  чӧрчӧккӧ  айылдап  ийели.  (чӧрчӧк кӧргӱзер кубулткыштар) 2. Доскодо кубулткыштарла иштеер (доскодо кубулткыш карындаштар турат) Ӱредӱчиниҥ сӧзи: - Кубулткыш-карындаштардыҥ  кажызы  кеп-кийимиле башкаланып  туру? -Чып ла чын «Береечи кубулткыш». Урокто кандый тема болор, нени ӱренер  эмтирис?  (Слайд № 2) (Теманыҥ ады «Береечи кубулткыш» чыгып келер) - Бÿгÿн балдар,  Береечи  кубулткыштыҥ чыккан кÿни эмтир. - Је  тетрадьтарысты ачып: Чаган айдыҥ jирме тогузынчы кӱни. Класстагы иш. деп бичип алайлы.	Балдар кубулткыштарды эске алынат (балдардыҥ каруулары) (балдардыҥ  каруулары) Теманы айдат.
2. Ӱредÿ амаду тургузары Доского чыгарып иштедер.	-Эмди  бери  ајару  эдип ийигер. (доскодо таблицала иш) Береечи кубулткыштын сурактары Береечи кубулткыштыҥ кожулталары -Берилген  сӧстӧрди Б.к. тургузыгар Улантылар - Береечи кубулткыш кандый сурактарга каруу берет, каруузын доского чыгып јерине тургузып ийигер Кемге? Неге? Кайдаар?     - Береечи кубулткыштыҥ кожулталарын   айдып  кӧригер.    -га, -ге   -ка, -ке     бала.. уул.. энем.. кӱр.. ат.. эт.. кӱӱк..   - Берилген  сӧстӧрди Б.к. тургузып, айдыгар (чын каруузын слайдтаҥ кӧргӱзер) - Сӱреен јакшы.  Не   артып калды, балдар?   доского  экелеле илип ийигер. Јетире,  удура,  јуук     - Бу сӧстӧр керегинде нени билеригер? - Бот,  кӧрдӧр бӧ, слер олорды јартаарга кӱчсинип  туругар. 121 бӱкте ајаруда БЕРИЛГЕН ЭЭЖИНИ кычырыгар.  Бу  сӧстӧр не  деп  адалган?  (Улантылар) - Чын балдар, оноҥ ары иштеп кӧрӧктӧр. Кажы   ла бала  бойына  амаду  тургузып  ийзин. -  Санаалу  балдар  болгоныгарга сӱӱнип турум, сӱреен јакшы!  Урокто кажы ла чын  карууларыгарды  баалаар керек.  Бу ишти  карточкада  берилген чырайлардыҥ  бӧрӱгин  јажыл, сары, кызыл ӧҥдӧрлӧ кӧргӱзип будыгар. (доскодоҥ кӧргӱзер)	Балдар бойына амаду тургузар -jакшы  иштеер крек Балдар каруу бербезе Балдар амаду тургускылайт, 1-2 балага айттыртып ийер. (Балдар тургузар амадулар: Эрмектерде  береечи  кубулткышта турган  сӧстӧрди  табып    билерге  турум. Береечи  кубулткышта  турган  сӧстӧр кандый  член  болорын  билерге турум. Уланты сӧстӧр кандый суракка  каруу берер  оҥдоп аларга турум).
3. Темага кирери Ӧмӧлӧрлӧ  иштеер	Бичикле иш  (ӧмӧлӧрлӧ  иштеер) -  Тöзööчи  кубулткыш   карындажыныҥ чыккан кÿнине кандый сый белетеп алган   бичикте   таскадуларды  бӱдӱреле,   билип  аларыс.  (Слайд №3) 1-кы  ӧмӧ.  Бичикле иштеп  121 бӱкте,  265 таскадуны бӱдӱригер.       Кубулткыштыҥ кожултазын темдектер, јартаар (Слайд №4 эталон ээжизи чыгар). 2-чы ӧмӧ. 122 бӱкте  266 таскадуны бӱдӱрип јартагар (Слайд №4 эталон ээжизи чыгар). Ишти чын бӱдӱргенер  учун Тӧзӧӧчи аказы Б.к.  карындажына  бӧрӱк  сыйлап туру. -  Иштеригерди баалаарын  ундыбагар, балдар.	Jакылталарды бӱдӱрип, jартагылайт иштерин баалагылайт
Эжерлежип таҥынаҥ бӱдӱрер чӱмделге иш.	1)                Ребус  (карточкаларда) тапкан сӧзигерге  келиштире улантылардыҥ бирӱзин кожо бичип,  кычырып беригер. 2)                «Агас ла койон» деп чӧрчӧктиҥ ӱзӱгин лаптап угала, береечи кубулткышта  турган  сӧстӧрди улантыларла  кожо айдып кӧрӧр, сурагын тургузыгар. Кандый суракка  каруу  берип туру? (кайдаар?) канайда?  деп суракка база  каруу берип турар балдар.   (Энчилеечи кубулткыш:  ӧдӱк берип jат) - Ччын  карууларыгарды баалап,  будып  аларын, ундыбагар балдар.	Карточкада ребустарды бӱдӱрип jартагылаар (агаска удура келди, кӧксине  јуук  тутты). иштерин баалагылайт
4. Амыралта минут Кӱӱ	Кӧстӧӧчи кубулткыш бисти туруп амырап ийзин деп jакылта берип туру (амыралта «Кар,кар, айланат») Бис  су – кадыгысты  чеберлеерин ундыбай  турганыбыс учун, Кӧстӧӧчи Береечи  аказына  тон  сыйлайт.  (тон)	Кӱӱге биjелеер
5. Урокты улалтары Таҥынаҥ ӧмӧлӧрлӧ бӱдӱрер чӱмделге иш	Ӧмӧлӧӧчи карындажыныҥ jакылтазын бӱдӱрип ийели: 1 ӧмӧ: -  Кыска бир 2-3 эрмектеҥ турган текст тургузыгар. Тургускан эрмектеригерде береечи кубулткышта улантыла кожо турган сӧстӧр болзын  деп албаданыгар. Ол эрмекти члендериле бир бала доского чыгып ылгайла,  јартап   берзин.	Берилген пазлды («Jеҥӱлӱ кӱн» jурук) чогуп, балдар текст тургузат
Доскодо иш Экспресс - сурактар	2 ӧмӧ: -  Ӧмӧӧлӧчи карындажына јуу ӧйинде  бичиген  адазыныҥ ӱчтолыкту самаразы учураган.  Оныҥ сӧстӧри де  бир  ле  эскирип,  јылыйып  калган учун,  кычырып болбой салала, слерге экелди балдар.  Сӧстӧрди толтырала, бир бала бӱдӱмиле доского чыгып  ылгап  берер. - А  нениҥ  учун  Ӧмӧӧлӧчи карындажы биске мындый темалу јакылталар берген,  слер  не  деп  сананып  туругар? - Сӱреен jакшы, ижигерди баалаарын ундыбагар. Сыйы: камчы	(Улу jууныҥ jеҥӱзи, быjыл 75 jылдыгы) Ижин баалаар
	Jерлеечиниҥ jакылтазы: -  Јерлеечи  карындажы  сурактарына   чын каруузын  тӱрген - тӱрген темдектеп берзин  деп  сурап  туру (чын каруулары слайдтаҥ чыгар)                - береечи кубулткыштыҥ кожулталары                        Кемге? Неге? - береечи кубулткышла кожо  турар улантылар       =га,=ге,=го,=гӧ                                                                                        = ка,=ке, ко,=кӧ - береечи кубулткыштыҥ сурактары                    jетире, удура, jуук (Сый: кулун)	Балдар карточкаларында темдектеп иштегилей, слайдтагы чын карууларыла бойлорын шиҥдеп кӧргӱлейт Ижин баалаар
	Урок туркунына слер бойордыҥ  ижигерди баалаганар, эмди ӧмӧниҥ башчызы ого тайанып, ӧмӧзиниҥ ижин баалап, кӧрӱп ийзин (бӧрӱктӱ чырайды будуп, доского илип ийигер) Кажы ла ӱренчик бойыныҥ баалаган бӧрӱктӱ чырайын, ӱредӱчиге табыштырып берзин.
9. Айылдыҥ ижи	Чыгыттуныҥ jакылтазы: (Айылдыҥ ижин   ватсап  ажыра  берер  слайдта  база  чыгып  турар). 1. бӱк 121, 263 таскаду. 2.  чӱмделге иш:  «Солоҥы» журналдаҥ бойыныҥ кӱӱниле береечи кубулткышта  турган јетире, удура, јуук  деп улантыларлу 3 эрмек бичип келер, оосло јартаарга белетенер. 3. Тема аайынча нӧкӧрлӧрине jакылталу карточкалар белетеп  келер. - Калганчыда Чыгытту карындажы  Береечиге:  «кулун  јааназа,  ат  болор»   деп айдып,  ээр сыйлады.
Уроктыҥ итогы Шӱӱлте:	(Бир 2-3 балага  амадузы  бӱткен (бӱтпегенин)  оос  ло  айттырып ийер) - Ӧмӧлӧрдиҥ  Башкараачылары  ӧмӧзиниҥ  ижин канайда  баалаганыгар айдып  беригер.      Арткан  балдар    листтерин  ӧрӧ  кӧдӱрип  кӧргӱзип  ийегер. Урок божозо,  меге  табыштырып береригер.   (урокко  тӱп –шӱӱлте  чыгартырар) - Балдар,  Береечи  кубулткыш  уроктыҥ бажында кандый кийимдӱ  болгон? (орус кийимдӱ).  Эмди  кӧрзӧӧр кандый   уул  туру? (су алтай  уул) Айдарда,  слер  де  алтай кӧгӱс-кӧрӱмдӱ,  тилин, албатызын  сӱӱген  улустар  болуп  ӧзӱп  келеткенерге мен, кызычак ла ийдичек,  береечи  кубулткыш  сӱӱнип, слерге торт сыйлап турубыс. Ижигер учун jаан быйан!	Башкараачылары  ӧмӧзиниҥ  ижин  баалагылайт, доского экелип чырайды илет.

Кош материалдар:

                                Бойын баалар лист

Ӧбӧкӧзи, ады _______________________________________

Jакылталар	Темдек
1.Катап кӧрӧри
2.Тӧзӧӧчи кубулткыштыҥ jакылтазы
3. Энчилеечи кубулткыштыҥ jакылтазы
4. Кӧстӧӧчи кубулткыштыҥ jакылтазы
5. Ӧмӧлӧӧчи кубулткыштыҥ jакылтазы
6. Jерлеечи кубулткыштыҥ jакылтазы
7. Чыгытту кубулткыштыҥ jакылтазы

  - jакылта  ϳилбилӱ болгон, jакшы

                              оҥдогом, ончо    ишти чын  бӱдӱрдим;

   - jакылта ϳилбилӱ болгон,

                       jе мен ϳетире   оҥдободым;

  – мен бу суракка кӱчсиндим, jетире ондободым.