Урок по географию 8- классу "Таулы олкелер"

Күні: 16.10.15

Сыныбы 8

Сабақтың тақырыбы : Аласа таулы өлкелер

Сабақтың мақсаты : Қазақстан аумағындағы аласа таулы өлкелердің  ерекшеліктерімен таныстыру. Ішкі және сыртқы күштердің  ,таулардың жер бедерін өзгертудегі  рөлін түсіндіру .Оқушылардың оқулықпен жұмыс істеу дағдыларын одан әрі дамыту .

Жабдықтары : Интерактивті тақта ,ҚР физикалық,тектоникалық картасы

Негізгі ұғымдар: Тау,таулардың биіктігі бойынша бөлінуі.

Түрі : Жаңа сабақты баяндау,өз беттерімен іздену,

Сабақты өткізу әдісі:  ACTIVstudio бағдарламасы бойынша

Жүру барысы :

І. Ұйымдастыру   2 мин

Сынып оқушыларының сабаққа қатысын тексеру

Психологиялық тренинг «Сәлемдесу » . Тақтадан қарап орындайды

 Европалықтар» қолдарын қысады, «жапондықтар» бастарын иеді, «африкандықтар» мұрындарымен, «италиандықтар» құшақтасады Ал, ауғандар алдымен қолын маңдайына тигізіп, иба жасап, иіліп сәлем береді. Олар «басымыз аман болсын» дегендері. Тибеттіктерде тіптен қызық: бір-бірімен амандасқанда оң қолымен бас киімін алып, сол қолын құлағының артына ұстап, тілдерін шығарады екен. Кенияға  Би арқылы олар бір-бірімен амандасады. Сәлемдесу биі «адаму» деп аталады, яғни «секіру биі». Билеген кезде шеңбер жасап, ырғалып, секіре бастайды. Тай елінің амандасу рәсімі «вай» деп аталады. Бір-бірлерін көрген жандар алақандарын біріктіріп, бастарына қояды. Филиппин елінде сәлемдесу рәсімі жас ерекшеліктеріне байланысты әр қилы. Мысалы, жас жігіт үлкен кісіні көрген кезде ол басын изеп, оң қолымен үлкен кісінің оң қолын ұстайды. Кейін саусағының ұшын оның маңдайына тигізеді де, «мано по» деп айтады. «Мано» — қол, «по» — құрмет деген мағына береді. валу еліндегі дәстүрлі сәлемдесу дәстүрі өте қызық. Полинезияда   бір-бірінің беттеріне жақындап, терең дем алады.

ІІ.Үй тапсырмасын тексеру  8 мин

Берілген үй тапсырмаларын сұрау 

Үй тапсырмасын «Қозғалғыш әріптер » ойыны арқылы жүргізіледі.

 

1.  Қазақстанға оңтүстік бөлігі кіріп жатқан  Солт Қазақ жазығы қай жазықтың бөлігі /Батыс Сібір /
2. Сырдария өзені арөылы екіге бөлініп жатқан ойпат. /Тұран /
3. Теңіз деңгейінен 28 м төмен орналасқан ойпат/ Каспий /
4. Шығыс Еуропа жазығындағы құм /Нарын /
5. Шығыс Еуропа жазығының ең ірі өзені /Жайық /
6. Шығыс еуропа жазығына жақын орналасқан ресейлік тау /Орал /
7. Каспий маңы ойпаты мен Маңғыстаумен шектесетін ол не // Үстірт/
8. Жердің ойыс болуы /ойпат / 
9. Батыс сібір жазығының өзені   /Нұра /
10. Жер бедірінінң бір түрі /Жыра /

 Жаңа сабақ . Жаңа тақырыпты ашу үшін «Сарыарқа» күйі орындалады. Оқушылар қалай ойлайсыздар бұл күй не үшін жіберілді.  7 мин

 Ой қозғау сұрақтары

 1.Тау дегеніміз не ?

2.Биіктігіне қарай таулар   

   нешеге бөлінеді ?

3.Қандай тауларды білеміз?

 Сабақтың тақырыбы : Аласа таулы өлкелер /Видео көрсетілді/

 Сарыарқа , Мұғалжар, Маңғыстау

 Жаңа тақырыпты оқушылар оқып топтан оқушылар айтып түсіндіреді. Айтылған тау туралы не білеміз. ОСЫҒАН ОРАЙ  7- СЫНЫП ОҚУШЫСЫ МЕНІҢ ҚЫЗЫҚТЫ КАНИКУЛЫМ АТТЫ СЛАЙД ДАЙЫНДАП КЕЛЕГЕН БОЛАТЫН.Осыған орай бурабайды тамашалау.

ІІІ.Қызықты деректер : 5 мин

Флипчартта орналасқан Жер атауларын түрткен кезде  сілтемелер арқылы суреттер мен қызықты мәліметтер ашылады .

 Шеркала -бір қарағанда-киіз үйге ,бір караганда жасырынып жаткан аңга ұксайды екен. Оған міну киын,ал түсу тіптен киын. Онын үнгірлеріне кіруге көп адамның жүрегі дауаламайды екен. Сол жердін карттарының айтуы бойынша ішінде елестер бар дейді. Ол талай акын,суретшілердін енбектеріне арқау болған. Шерқала аты аңызға айналған қасиетті жартастың қасында тұлғасы қазақстандық тарихы үшін маңызды болған Шыңғысханның үлкен ұлы Жошының бекінісі орналасқан деп саналады. Шерқала түрік тілінен «арыстан тауы» дегенді білдіреді.

 Шайтан көл-Жұмбак көл. Жергілікті тұрғындардың айтуы бойынша ,түрлі адамдар бұл көлден елес көрген.Көлдін орта тұсы қап- қара болып иірімденіп жатады екен.  Көл шағын болғандықтан арғы беттегі адамдар кейде көрініп ,ал кейде   көрінбейді екен.Шайтан алып кеттіме кайда кетті деп ,атауы осыдан шыққан дейді.Жағасына туристер өте көп келеді.Бірақ бұл жерде түнде ешкім калмауға тырысады екен.

 Археологтар Мұғалжар тауынан полеолит дәуірініде өмір сүрген адамдардың 40 шақты орындарын тапқан.Онда алғаш адамдардың тұтынған көптеген заттары табылған.Зерттеулер жүргізген кезде бұл заттарға шамамен млн жыл болғандығы анықталған.Сонда Қазақстан жерінде алғаш адамдар  кәзір айтып жүргеннен әлдеқайда бұрын қоныстанған.Батыстан табылган ен алгаш  Тасқа жазылған танбалары бар.

Олар әр турли біреулері адамның табаны сиякты болса ,енді біреулері жылан таріздес.

 Оқжетпес туралы атақты географ саяхатшы Ш Уәлиханов 15 түрлі аңыз әңгімелер жинаған екен.Соның біреуі:Қазақтар көшіп-қонып жүрген кезеңде осы тауда бір бүркіті өмір сүреді . Ол сұлтандардың  жағымсыз қылығына  қырғи көзбен қарап отырады екен.Оны жаратпаған сұлтандар атайын десе оқтары жетпепті содан Оқжетпес атанған дейді .

Таудың Улытау аталуына мынадай оқиға себеп болған екен.

          Тәуке хан 1389 жылы «Жеті жарғы» заңын бекіту үшін атақты биді шақыртады. Төле би бас би болады. Әйтеке би, т.б билер келеді. Әр жүздің міндет ???ы?тарын, байлықты бөлу мәселесін қарастырады. Онда үш жүзді жауластырмай, басқа шапқыншылардан қазақ халқын  қорғау мәселесі шешіледі. Міне осы  Ұлытау деген   

шы? маңайында қазақ халқы үшін ұлы мәселелер шешілген деседі.

 Мұғалжардағы «Екі ағайынды»тауы- Өте әдемі тау. Бұлай аталу себебі туралы аңыз көп.Біреулері екі мемлекетте орналасқан тау болғандықтан десе ,енді біреулері екі атауы болғандықтан дейді .Ал кейбір деректерге сүйенсек бұл тауға соғыс кезінде екі ағайынды ұшқыш мінген самолет құлаған деседі .

Жұмбақтас-Демалып жатқан тынығушылар қайықпен, катамаранмен  көлдің ортасына орналасқан  “Жұмбақтасқа” барып, оның кереметіне таңқалуда. “Жұмбақтасты” бір қырынан қарасаң — бұрымды жас қызға балайсың, екінші қырынан қарасаң орамал тартқан келіншекке балайсың, үшінші қырынан қарасаң — бетіне әжім түскен  кемпірге балап таңқаласың.

Бекіту тапсырмалары :(Интерактивті тақта мүмкіндіктері пайдаланылды )

1 тапсырма.Оқулықты және картаны пайдалана отырып кестені толтыру:  5 мин

Таулы өлке	Ең биік нүктесінің аты,биіктігі
Сарыарқа Мұғалжар Маңғыстау	Ақсораң   1565 Ұлкен Боқытбай    657 м Бесшоқы  556 м

2.Тапсырма  

50 беттегі тектоникалық картаны пайдаланып ,Сарыарқаның қай кезеңде пайда болғанын анықтау:

Жауабы:Полезойлық қатпарлықта,солт-батыс бөлігі каледон,шығыс бөлігі герцин қатпарлығында қалыптасқан.

 Мұғалжардың қай кезеңде болғанын анықтау:

Жауабы:Батысы жас полеозой платформалардың шөгінді қабығы ,батысы герцин қатпарлығының аймақтары

 Жауабы :Маңғыстаудың қай кезеңде болғанын анықтау:

жас полеозой платформаларының шөгінді қабығы

3 тапсырма .Геодиктант

1. Сарыарқа -Қазақстан  жеріндегі ең  ...   ежелгі      тау.

2. Мұғалжар   .Орал ..           тауының оңтүстігіндегі    Қазақстан жеріндегі жалғасы.

3. Маңғыстау тауларының оңтүстігінде ...   Қарақия ойысы       ойысы орналасқан.

4. Мұғалжардың ең биік нүктесі ... Үлкен Боқтыбай

Сарыарқа Қазақстанның     ....    оратлық бөліггніде          орналасқан.

4 тапсырма .Сандар сөйлейді :

 1565 м- сарыарқа ақсораң

657м-  Үлкен Боқтыбай  Мұғалжар

556м-Бесшоқы

-132м- Қарақия

2724,9 – Қазақстанның жер көлемі

 1200км-  батыстан шығысқа қарай

1133 км- Ұлытау Сарыарқа

 70 км -  Ақтаудың қзындығы

5 – Қарақия бесінші орында

450 – Мұғалжар  Солт Оңт қарай

Сергіту сәті . Мен кіммін тренинг

Тақтаға шыққан оқушы басына көрсетпей бір сөздер жасыралды. Қалған оқушылар оны тұспалдап жеткізу қажет. Тақтадаға оқушы өзін тани білу керек.

6 тапсырма.  тест жүргізу :

 1. топ

1.Аласа тауларды көрсет.

А) Сарыарқа, Тянь-Шань, Мұғалжар

Б) Алтай, Жетісу, Маңқыстау

В) Сарыарқа, Мұғалжар, Маңңқыстау

2. Сарыарқаның батыстан-шығысқа қарай ұзындығы –

А) 900км

Б) 1200км

В) 300км

3. Мұғалжардың .... беткейі көлбеу болады.

А) шығыс

Б) батыс

В) солтүстік

4.Оралдың оңтүстік жалғасы.

А) Маңқыстау

Б) Сарыарқа

В) Мұғалжар

5.Қаратаудың ұзындығы –

А) 115км

Б) 117км

В) 70км

6. «Қазақтың Швейтцариясы» деп атайды.

А) Қаратау, Ақтау

Б) Бесшоқы, Үлкен Боқтыбай

В) Жұмбақтас, Көкшетау шоқылары

7. Сарыарқаның ең биік таулары қатарына

А) Ұлытау

Б) Бесшоқы

В)Үлкен Боқтыбай

2топ

1.Қазақстан жеріндегі ең ежелгі, мүжілген аласа таулы өлке.

А) Үстірт

Б) Маңқыстау

В) Сарыарқа

2.Маңқыстаудың биік бөлігі қай жотада орналасқан?

А) Ақтауда

Б) Қаратауда

В) Ұлытауда                             

3.Мұғалжар тауы қай облыс аумағында?

А) Ақтөбе

Б) Атырау

В) Қарағанды

4.Каспий теңізінің Маңқыстау түбегінде орналасқан

А) Сарыарқа

Б) Мұғалжар

В) Маңқыстау

5.Сарыарқа шығысында шектеседі –

А) Батыс Сібір

Б) Сауыр Тарбағатай

В) Жетісу (Жоңғар) Алатауы

6.Сарыарқаның шығысындағы ені –

А) 350км

Б) 550км

В) 800км

7.Сарыарқаның солтүстігінде:
А) Батыс Сібір жазығы
Б) Жалпы сырт қыраты
В) Каспий маңы ойпаты

3-топ

1. Сарыарқа батысында шектеседі:
А) Торғай үстірті, Тұран ойпаты
Б) Сауыр Тарбағатай
Б) Тянь - Шань
2. Абсолют Сарыарқаның биіктігі:
А) 500 - 600

б) 700 - 800

в) 900 - 1000
3. Мұнара, Қорған, Жеке Батыр, Салт атты, Жұмбақ тас қай таулы өлкеде:
А) Мұғалжар

ә) Сарыарқа

б) Маңғыстау
4. Мұғалжар солт - тен оңт - ке қанша км?
А) 450

б) 900

в) 1000
5. Маңғыстаутауларыныңжоталары
А) Баянауыл, Қарқаралы

б) Қаратау, Ақтау
В) Ақтау, Баянауыл
6. Қарақия ТМД да тереңдігіжөніненнешіншіорында
А) 1
ә) 4
б) 5
7.Аласатаулардыкөрсет:
А) Сарыарқа, Мұғалжар, Маңғыстау
Б) Сарыарқа, Тянь - Шань, Мұғалжар
В) Маңғыстау, Алтай, Сауыр – Тарбағатай

Почта ойыны

Берілген үш аласа тау ға тау жоталарын тауып салу қажет.

Білім шыңы

Сарыарқа : 

1.Қазақстанның қай бөлігінде орналасқан Орталық

2. Қазақстанда қалай аталады :   Қазақстан  ұсақ шақысы

3. Жел мен жаңбырдан мүжілген Әдемі тастарды ата :  Қорған жеке батыр

4. Көлдерін ата :   Теңіз, Сілетітеңіз

Мұғалжар

1. Мұғалжар солт оңт неше км созылған    450
2. Мұғалжардың оңт білігінде қандай тау жалғасады  Шошқакөл
3. 3Ең биік жері   Үлкен Боқтыбай
4. Қандай тау жыныстарынан құралған.  Шөгінді және магмалық

Маңғыстау

1. Қандай тау тізбектерінен тұрады   Ақтау   70  Қаратау 117
2. Маңғыстау екі таудың қайсысына көбірек ұқсайды Не себепті

   Құрылысы мен жер бедері

3. Қарақия Маңғыстаудың қай бөлігінде орналасқан. Оңт
4. Ұаратау жотасының ең биік жері Бесшоқы  556 м

                   

 

Оқушыларды бағалау

Рефлекция  

Нысанаға дөп тигіз

-Үйге тапсырма беру : Шетелде тұратын досыма хат»

Өз еліміз ,оның көркем табиғаты, жер бедері туралы сипаттап досына хат жазу

Тақырыпты оқып келу, Қызықты деректерді ақпарат құралдарынан қарап іздену