Внеклассное мероприятие на тему «Есірткі-түбі ажал »

Есірткі-түбі ажал

 (дөңгелек үстел)

Адамзат тарихындағы қаншама қанды оқиғаның себепшісі, неше түрлі зұлымдықтардың да бастаушысы «апиын» - болғанын білеміз.    Біздің ғасырымыздың басты дерті - нашақорлық.   Біреулер есірткі таратып, байлыққа кенеліп, белшесінен батып жүр, ал қаншама жан бұдан бақытсыздыққа ұшырап, өлім құшуда. Ел ішінде нашақорлар саны жыл сайын артуда, ал біз болсақ көрмеген, білмеген кейіп танытамыз. Өз басымызда болмаған соң, өзгенің проблемасына жүрегімізді де, жанымыздыда ауыртқымыз келмейді. Адам баласы алдында не күтіп тұрғанын білмейді, артта ұрпақ өсіп келеді. Не істеу керек? Жастарды оның құрығынан қалай құтқарамыз? - деген сауалдар әрине адам жанын мазалайды.   Есірткіге еліктейтіндер негізінен жасөспірімдер мен жастар. Олар өлімнің не екенін терең ұғынбайтын жаста есірткіге ұрынады. Өлімнен үлкендер қорқуы мүмкін, жастар қорқпайды нашақор үшін өлім- жалған дүниемен бірдей.   Жастар психологиясына жүргізілген зертеулер, олардың – орта іздейтіндігі, ортасы жоқ жасөспірім жапанда жалғыз қалғандай сезінетіндігі дәлелденген. Ал ортада қай бала жан-жақты пысық, соңынан өзгелерді ерте алатындай қаблеті болса, соған ұқсағысы келіп ұмтылады. Ол жақсы бала ма, жаман бала ма есеп беріп жатпайды, әйтеуір айналасындағылардың түрткісін оятады, ол түрткі немен аяқталады, ол баланың табиғатына байланысты болады.    Бүгінгі күні баланы қызықтыратын орта аз,  қала баласы түнгі клуб, би алаңдарын айландырса, ауыл баласы көше тоздырып,  арақ-шарап ішуге әуес. Нашақорлар неге көбейіп кетті дейсіз? Оның себебі бала тәрбиесіне көп көңіл бөлінбеуінде. Жасыратыны жоқ, көптеген ата-ана баласымен тек қана материалдық тұрғыда ғана әңгімелесумен шектеледі,  қарның тоқ па, көйлегің көк пе дегендей. Баламен әңгімелесуге, оны не толғандырып жүргенін, оның ортасы қандай, достары кім екенін білуге, жас өспірімнің бос уақытын қайда, қалай, кіммен өткізетіндігін білуге, сырласуға уақыт таппаймыз. Көбнесе ауқатты отбасының балалары қарны тоқтықтан, істейтін іс жоқ болғандықтан нашақорлыққа,  есірткі сатушыларға қосылғанын байқамайды да.   Осы орайда  «Тамағы тоқтық, жұмысы жоқтық аздырар адам баласын» деген Ұлы Абайдың орынды тауып айтқан өлең шумағы есіңізге түседі. Жас кезінде адам қызыққыш келетіндіктен қызық көріп, біреулері есірткі дәмін татып көруден бастап, ал екінші біреулері, біреулердің  мәжбүрлеуімен нашақор болып кеткендер бар. Есірткіні таратушылар қызық көріп жүрген жастарды, «Инемен салмасаң болды» нашақор емессің, ал біз иіскейміз, одан нашақор болмаймыз деп алдауы да мүмкін. Ал шындығында, жас организм есірткінің дәмін бір рет татқан соң тәуелді болып шыға келеді..Біз бала тәрбиесін мектепке қарай ысырып қойғанбыз, содан кейін сол мектепті кінәлаймыз. Бұл үлкен қателік екендігін, қайта біз мектептің және мұғалімнің беделін, мәртебесін көтеруге ықпал етуіміз керек. Біз бала тәрбиесін уыстан шағарып алдық. Өз ара ұғыну психологиясы ескерілуден қалып бара жатқандығын,  от басында  ата-ана мен бала бір-біріне суық,  рухани адамгершілік тұрғысында отбасында дағдарыс қалыптасты. Бірақ бұл дағдарысты көпшілік сезіне бермейді, өйткені әркім өз кемшілігін өзі көре алмайды, түзей алмайды. Отбасындағы дағдарыс қоғамдық деңгейге қалықтап шықты, осыдан келіп өз арамызда нашақорлар мен араққұмарлар саны арта түсті. Бізде,  «бала ертең-ақ өседі, ненің жақсы, ненің жаман екенін өсе келе өзі де біліп алады» деген қате ұғым бар.   Психолог- дәрігерлер: «отбасында бала ішімдік, темекі, есірткі сияқты естен айыратын әзәзіл туралы ерте бастан естігені дұрыс екендігін, бала жаман әдет  туралы ерте білсе, соғұрлым тез жиренетіндігін, одан бойын аулақ ұстайтындығын ескертеді.   Күнен күнге психоактивтік заттардың зияндығына қарамастан оны қолданатын адамдардың саны артуда. Жасөспірімдер нашақорлығының әлеуеттік келешегін мамандар алдын ала болжауға болатындықтан олар:  - біріншіден,  12-18 жастағы нашақорлар - бұл ар-ождан принциптері бұзылған,  адамгершілік қасиеттері төмен денгейдегі адамдар.Сонымен  қатар,  есірткі қолдану балаларды жиі қылмысқа итермелейді. Сөйтіп 10-20 жылдан кейін жас өспірім нашақорлық әлеуметтік қауіп тобын құрайды. - екіншіден нашақор балалардың көпшілігі өліп кетеді  немесе дені сау келешек ұрпақ өсіре алмайды, яғни СПИД, вирусты гепатит, ақыл-ойдың дұрыс болмауы және т.б. аурулар біздің қоғамның дамуына көп қауіп төндіреді. - үшіншіден мұндай жағдай қоғамның экономикалық және саяси ахуалына өз әсерін тигізеді, білім және маман әлеуетінің (потенциалын) төмендеуі, жұмыс күшінің азаюы мен есірткі бизнесінің шарықтауы экономикалық дағдарысты одан әрі өсіреді де нәтижесінде тұрақтылық  бұзылады. Сонымен қатар есірткі тек оны қолданатын адамға ғана зиянын тигізіп қоймайды, сонымен қатар оның жақындарына, туыстарына және жалпы қоғамдағы адамдарға көп қиындықтар туғызады: 1 нашақор 10 адамның өмірін  бұзады. Соңғы  жылдары  елімізде есірткінің заңсыз айналымы проблемасы жалпы ұлттық сипатқа ие болуда. Есірткі заттарының аса қымбат еместігі, оларға іс жүзінде еш  кедергісіз қол жеткізудің мүмкіндігі  нашақорлар қатарының кемімей,  қайта керісінше үнемі артып отыруына алып келді.                        НАШАҚОРЛЫҚ - ҚЫЛМЫС БАСТАУЫ Нашақорлық - барлық қылмыс пен қатыгездіктің, мейірімсіздік пен дінсіздіктің негізі. Еліміздің экономикасы артқан сайын, есірткімен күрес қарқынды жүргізілуде. Қазіргі таңда бұл дертке шалдыққандардың басым көпшілігі жастар. Яғни, нашақорлардың 60 пайызын бірнеше рет көзге түскен жастар құрайды. Ал, жасырын түрде есірткі қолданып жүрген жастар қаншама? Осы қасіреттен талай жастар жас ғұмырларын азаппен өткізіп қана қоймай, көктей солып, жарқын өмірлерімен мезгілсіз қоштасуда. Қазіргі таңда нашақорлар тек олардың ата-аналары мен туысқандарына ғана емес, бүкіл қоғамымыздың қаупі мен қасіреті болып, асқынып барады. Адамдарға көбінесе өскен ортасы мен айналасындағы адамдар ықпал етеді. Ол ортадағылар көргенді, тәрбиелі отбасынан  шыққан  неғұрлым  сауатты,  ерік-жігері  мол, өрескел  -  ерсі  істерден  бойын  аулақ  ұстайтын, құмарлыққа бой алдырмайтын жандар болса мұндай ортаның адамдары есірткі атаулыдан әрдайым аулақ жүреді. Есірткіге құмар адамдар - олар ауру адамдар. Есірткінің дәмін татып, оның бір сәттік алдамшы ләззатына бой алдырып, тәуелді болып, нашақор атанған адамдар ақыл-ой, сана - сезім, ар-ождан, намыс-ұят секілді адами қасиеттерден жұрдай болып, өзі түскен шыңыраудан шығатын күш - қайрат таба алмайды. Осындай жаман әдеттер хақында дана халық «Ауру қалса да әдёт қалмайды» десе, Әл-Фараби «Ауру, жаман мінез - құлық -рухани кесел» деп көрсеткен. Есірткі пайдаланатың тұлғалар жас ерекшілігіне қарай бірнеше топтарға бөлінеді: 1-ші топты 14-20 жас аралығындағы тұлғалар құрайды, олардың психологиялық ерекшіліктері балалық шақтан өткен соң сыртқы орта жағдайларының өзгеруіне бейімделе алмау салдарынан есірткі заттарды пайдалану болып табылады. 2-ші топты 20-30 жас аралығындағылар құрайды, мұндай адамдарға материалдық және әлеуметтік жоспарлардың тым баяу жүзеге асырылуына наразылық білдіру тән. 3-ші топқа 30-50 жас аралығындағы жасы келгендер кіреді, олар сырт көзге табысты адам ретінде көрінуі мүмкін, алайда өмірге көңілі толмау, қатты дағдарысқа ұшырау салдарынан есірткі заттарын қолданады. Нашақорлық, маскүнемдік, карта басқа да құмар ойындарға әуестенушілік адамды жан мен тән жағынан бірдей азғындататын қылықтар. Есірткі пайдалану салдарынан адамның тұрмыстық және қаржылық жағдайы төмендейді. Есірткіні қолдану барысында ағзаның барлық органдары мен жүйесі зақымданады: орталық жүйке жүйесі бас миының қызметінің бұзылуына әкеледі, осыдан ашушаңдық, ұйқысыздық, бас аурулары пайда болады. Есірткісіз -тұра алмай, аз мөлшердегі есірткіге ақша табу үші қылмыс әлемінің қара жолына қалай түскендерін өздері де аңдамай қалады. Мен қызмет ететін Жамбыл облысы бойынша Қылмыстық - атқару жүйесі комитеті басқармасының ЖД 158/2 мекемесінде 272 жаза өтеуші Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 259 бабымен сотталғандар, яғни көпшілік тілімен айтқанда, есірткі заттарды пайдаланғандар, сатып - тасыған адамдар. Өз бетімен емделе алмайтындарға сот үкімі бойынша Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 93-бабы және Қазақстан Республикасы Кылмыстық-атқару кодексінің 1б-бабы бойынша 6 айға мәжбүрлеп емдеу тагайындайды. Түзеу мекемесі қызметкерлерінің міндеті - бас бостандығынан айырылған адамдардың бұзылған психологиясын қалпына келтіру, қылмысына жауапкершілігін арттырып, түзелу жолына түсуіне көмектесу. Сотталғандармен жұмыс істеу оңай емес. Олардың мінез-құлықтары сан алуан. Есірткіге әуестенгендер ішінде тәрбиеге көнбей, қанша жерден қоғамнан оқшаулап, тар қапаста ұстаса да, қанға сіңіп, дағдыға айналған дерттің құмарлық шеңгелінен оңайлықпен құтыла алмайтындары да бар. Бірақ, қателігін түсініп, есірткісіз жаңа өмірге талпынушылар саны да көп. Сотталғандармен жүргізілген әңгіме барысында, олардың есірткіге құмарланып, тәуелді болу жолдары әр қилы, біреулер шетелдік кинолар мен түнгі компьютер клубтарында, сауықханаларға барып, еліктеу, әуестену арқылы бой алдырса, енді біреулері күнделікті әлеуметтік - тұрмыстық жағдайларының нашарлауын сылтау етіп алға тартады, келесі біреулері өз ортасы мен отбасында орын алған келеңсіз жайттар мен келіспеушіліктен іштей күйзеліске түсіп, соны ұмыту үшін есірткі пайдаланғанын айтады. Ал, енді біреулері бір мезгіл тынығып, көңіл көтеру үшін кішкене мөлшерде есірткі пайдаланғанның зияны жоқ деп есептегендер. Бұл, әрине қате пікір. Есірткіні бір рет пайдаланып, дәмін татқан адам оны міндетті түрде тағы да қолданады. Бара-бара тәуелді болып, қалай нашақор болғанын білмей қалады. Мысал, келтіретін болсақ сотталған А. Абдиев толық материалдық жағдайы өте жақсы жанұяда өскен. № 45 мектеп-гимназиясында білім алған, мектепте жақсы оқыған бос уақытында өзінен үлкен көрші балалармен араласып, бір рет қызығушылықпен есірткінің дәмін тартып көрген, екінші рет жолдастары көндірген, соңында есірткі алу үшін ұрлық жасап түрмеге түскен. Осы сияқты мысалдар көп. Есірткіге әуестенушіліктің бір тамыры - СПИД дертіне ұшырауға әкеледі. Мекемеде жазасын өтеп жатқан СПИД ауруымен ауыратын сотталғандардың көбісі - әбден есірткі ауруына шалдыққан адамдар. Есірткіге тәуелділер тек өзі ғана емес, өзі түскен шыңырауға өзімен қоса тағы да бірнеше адамды қоса ала кетеді. «Адам жалғыз өзі адаспайды. Адасудың қауіптілігі сонда, әр адам адасқан кезде өзінің адасуын айналасындағыларға да таратады» - деп ұлы философ Сенека айтып кеткен. Сондықтанда өмірде өз жолынан адасқандарға қол ұшын беріп, қолдау көрсетіп, көмектесейік

Абай ауылдық клубы

(дөңгелек үстел)

                                                         Клуб меңгерушісі: Хафизова А.Т  

Абай ауылы