Қазақстанның ХХ ғасырдың басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы, ҚМЖ

• 1 слайд

  ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ
  9-сынып
  Бөлім тақырыбы:
  ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан
  Сабақтың тақырыбы:
  Қазақстанның ХХ ғасырдың басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы (1-сабақ)
  Зерттеу сұрағы:
  Не себепті А.Байтұрсынұлы «Қазақ ұлтының өмір сүруінің өзі проблемаға айналды» деп санады?
  
  

• 2 слайд

  
  Оқу мақсаты:
  Қазақ зиялыларының Ресей империясының Мемлекеттік Думасындағы қызметіне баға беру;
  XX ғасыр басындағы Қазақстандағы қоғамдық-саяси процестерге баға беру;
  
  Бағалау критерийлері
  - ХХ ғасырдың басындағы оқиғалардың Қазақстанға әсерін суреттерді пайдаланып, жіктей алады.
  Цитаталардың өзара байланысын анықтап, елде қандай тарихи өзгерістер болғандығын көрсетеді, салдарларын анықтайды.
  - А.Байтұрсыновтың «Қазақ ұлтының өмір сүруінің өзі проблемаға айналды» цитатасына талдау жасап, отарлық саясаттың 4 салдарына аргументтер негіздейді, әлеуметтік, экономикалық, саяси, мәдениет аспектіге ажыратады.
  .
  

• 3 слайд

  Кіріспе. Жаңа сабақты бастамас бұрын оқушылармен 8-сыныпта өткен білімдерін еске түсіру.
  Уақыт сызығына 8 сыныпта өткен оқиғаларды хронологиялық ретпен орналастыру. Ауызша талқылаймыз.
  Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Қазақстанның ХХ ғасырдың басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы
  Бүгінгі сабақта білетіндеріңіз:
  ХХ ғасырдың басындағы өлкедегі қоғамдық-саяси және әлеуметтік-экономикалық жағдайды қарастырамыз. Қазақ зиялылыарының Ресей империясының Мемлекеттік Думасындағы қызметіне баға береміз.
  Қазақстан Бірінші дүниежүзілік соғысы жылдарында
   Бірінші дүниежүзілік соғысы 1914-1918 жылдары болды. Бұл соғыс «Антанта» (Ресей, Ұлыбритания, Франция) және «Үштік» (Германия, Италия, Австро-венгрия) одақтар арасында болды. Соғысқа 38 мемлекет қатысты. Жер үшін  бірінші дүниежүзілік соғыстың басталды. Бұл соғыстың Қазақстанға тигізген зардаптары көп. Мысалға, қазақ жерінен көптеген ер азаматтар ауыр жұмыстарына шақырылды. Осы себептен Қазақстанда біршама шаруашылық саласы құлдырады. Өндіріс саласында адамдар 12-14 сағат жұмыс істеді. Күніне төленетін ақша небәрі 20 тиын болды. Осы ақша тамағына немесе басқада қажеттіліктеріне жетіспеді.Соғыс кезінде ұнның бағасы 70%-ға, қант 50%-ға, сабын 200%-дан астам қымбаттауы қарапайым халыққа өте ауыр тиді.
  

• 4 слайд

  Сонымен шаңырақ салығы ауыртпалық әкелді.1914 жылы қазақтардан жиналатын шаңырақ салығының мөлшері 600 мың болса, 1917 жылғы қарай 100209 сомға ұлғайды. Ал кен өндірісі, Қазақстанның орталық аудандарындағы көмір, батыста мұнай өндіру құлдырап кетті. Ресей біршама шаруаларды қазақ жеріне қоңыс аудартты.Осы кезде арнайы қазақтардың «артық жерлерін» анықтайтын қоңыстандыру басқармасы құрылды.Патша үкіметі қазақ халқының ең құнарлы жерлерін тартып алды. 1917 жылға қарай 45 млн-нан астам десятина жер тартып алынды. Қазақ зиялылары қазақ халқынының проблемаларын көтеріп отырған.Мысалға: А.Байтұрсынов: қазақ ұлтының өмір сүруі қиын болды десе, Ә.Бөкейханов мәдениет саласына көп көңіл бөлді.Ал П. Столыпин Патша өкіметі ең мықты мемлекет, ол не істегісі келсе, соны істей алады деп айтса, Т.Рысқұлов, қазақ пен орыс ұлты бір-біріне жау бола бастады.Жалпы, Қазақстанның бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарында әлеуметтік –экономикалық жағдайы ауыр болды. Осы тарихи кезеңде қазақтардың ислам діні дамуы шектелді, зайырлы мектептер пайда болды (діни емес мектеп), салт-дәстүр құлдырады.
  

• 5 слайд

  Столыпиннің аграрлық реформасы – патшалық Ресейдегі шаруалар үлесіндегі жер иелігіне жасалған реформа. 1906 жылы 9 қарашада патша жарлығымен басталды. Осы реформаны жүргізуге ұсыныс жасаған Министрлер Кеңесінің төрағасы П.А. Столыпиннің есімімен аталды. Стольпиннің аграрлық реформасында Ресейдің ішкі аудандарындағы жер тапшылығын шешумен қатар, орыс шаруаларын көшіру арқылы шалғайдағы отар аймақтарды игеру көзделді. Шалғайдағы отар аймақтарға қоныс аударған шаруаларға үкімет тарапынан көмек көрсетілетін болды.Қоныс аударушыларға шет аймақтарда жер бөлу жұмыстары жүргізілді. 1906 – 15 жылдары аралығында Қазақстанда қоныс аударушылардың пайдасына қазақтардың иеліктеріндегі 21 млн. десятинадан астам шұрайлы жер бөлініп, қазақтар шөлейт, тастақты жерге қоныстана бастады. Стольпиннің аграрлық реформасы негізінде Қазақстанға 700 мыңнан астам орыс және украин шаруалар қоныс тепті.
  1908 жылы қоныс аударушылар толқыны ең жоғары деңгейге жетті. Жылына 665 мың қоныс аударушы келді. Патша өкіметінің қоныс аудару саясаты қазақтардың шаруашылығына орасан нұқсан келтірді. Тек 1906-1915 жылдары Жетісу мен Сырдария облысындағы қазақтардан 2,5 млн десятина жер тартып алынып, қоныс аударушыларға бөліп берілді. Қазақстанда тартып алынған жер XX ғасыр басында 17 млн десятина, ал 1917 жылға қарай 45 млн десятинаға жетті. Жүздеген жеке меншік хуторлар бой көтерді. Патша офицерлері, кулактар, көпестер көлемді жер төлімдеріне ие болды. 1905—1907 жылдардағы Ресейдегі бірінші буржуазиялық-демократиялық революциядан кейін үкімет барлық шектеуді жойып, барлық шет аймақтарға қоныс аударуға жол ашып берді. Осылайша XIX ғасырдың екінші жартысында Қазақстан тұрғындарының көп ұлтты құрамының қалыптасуы белсенді түрде жүргізілді. Патша өкіметінің көші-қон саясаты әскери-казактық және әскери-әкімшілік отарла
  

• 6 слайд

  1-тапсырма.
  

• 7 слайд

  2-тапсырма.
  Берілген тірек сөздерді мәтіндегі тиісті жерге қойыңыз: бұратана, 45 млн десятина, соғыс салығы, шовинизм.
  ХХ ғ басында қазақ даласының болмысы күрделене түсті.1907-1912 ж өзінде Қазақстанға Ресейден 2 млн 400 мың адам әкеліп қоныстандырылды. Құнарлы жерлер қоныстанушыларға берілді.1917 жылға қарай қоныстанушыларға, помещиктерге, монастырьлар үшін деп, қалалар мен темір жолдар үшін бөлінген ---------------------- жер тартып алынды.Отарлау саясаты күш алған кезеңде қазақтар өз жерiнде -----------, "туземцы" деп атала бастады. Бұл ұлыдержавалық ----------------- айқын көрінісі.І дүниежүзілік соғыс (империалистік) барлық халықтарға, соның ішінде Қазақстанға да аса ауыр зардаптарын тигізді. Қазақстан майданды шикізатпен қамтамасыз ететін ірі өңірлердің біріне айналды. Соғыс қажетіне жергілікті халықтан алынатын салық 3-4 есе көбейді. Россияның дүниежүзілік империалистік соғысқа кірісуі Қазақстанды тонауды күшейтті. Соғыс қажетіне деп өлке еңбекшілеріне ----------- енгізілді.
  

• 8 слайд

  Термин сөздермен жұмыс
  Кадеттер – конституцияшыл демократтар. Қоғамның демократиялық құндылықтар негізінде біртіндеп дамуын жақтаушылар.
  Мемлекеттік Дума – Ресейдің 1906 – 1917 жылдардағы заң шығарушы жоғары өкілетті органы.
  Петиция – мемлекет басшысына немесе жоғары өкімет органына көпшілік атынан тапсыратын жазбаша өтініш.
  Революция – қоғам өміріндегі түбірлі өзгеріс.
  Самодержавие – патшаның шексіз өздігінше билік етуі.
  
  

• 9 слайд

  Үйге тапсырма.
  Цитаталарды авторлармен сәйкестендіріңіз.
  

• 10 слайд

  Т.Рысқұлов: «1899 жылдан кейін қазақтар мен орыстар арасындағы этностық жанжалдар даладағы өмірдің сипатына айналды»;
  П. Столыпин: «Егер мемлекет мүддесі қырғыздарды (қазақтарды) құрбан етуді талап етсе, әрине, бұған қарсы шығудың керегі жоқ...»
  А.Байтұрсынов: «Қазақ ұлтының өмір сүруінің өзі проблемаға айналды»
  Ә. Бөкейханов: «Менің мақсат-мұратым - қазақ халқының материалдық жағдайын жақсарту, мүмкін болғанынша мәдениетін көтеру. Мен осы мақсатты қамтамасыз ететін үкіметті қолдауға әрқашан әзірмін»