Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
1 слайд
3.12.2014
Сабақтың тақырыбы: «Болыс болдым, мінеки...»
Сабақтың мақсаты:
1.Оқушыларға білімді беру;
2.Өлеңнің мазмұнын түсіндіру,мағынасын ашу;
3.Адамгершілікті болуға, ұлтжанды болуға, халыққа адал қызмет етуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: жаңа сабақ.
Әдісі: түсіндіру, әңгімелеу, мағынаны ашу, ой қозғау, сұрақ-жауап.
І.Ұйымдастыру кезеңі
Оқушылармен амандасу,сабаққа зейіндерін аудару.
2 слайд
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау
ЖЕТІНШІ СӨЗ
Жас бала анадан туғанда екі түрлі мінезбен туады: біреуі - ішсем, жесем, ұйқтасам деп тұрады. Бұлар - тәннің құмары, бұлар болмаса, тән жанға қонақ үй бола алмайды. Һәм өзі өспейді, қуат таппайды. Біреуі - білсем екен демеклік. Не көрсе соған талпынып, жалтыр-жұлтыр еткен болса, оған қызығып, аузына салып, дәмін татып қарап, тамағына, бетіне басып қарап, сырнай-керней болса, дауысына ұмтылып, онан ержетіңкірегенде ит үрсе де, мал шуласа да, біреу күлсе де, біреу жыласа да тұра жүгіріп, «ол немене?», «бұл немене?» деп, «ол неге үйтеді?» деп, «бұл неге бүйтеді?» деп, көзі көрген, құлағы естігеннің бәрін сұрап, тыныштық көрмейді. Мұның бәрі - жан құмары, білсем екен, көрсем екен, үйренсем екен деген.
Дүниенің көрінген һәм көрінбеген сырын түгелдеп, ең болмаса денелеп білмесе, адамдықпен орны болмайды. Оны білмеген соң, ол жан адам жаны болмай, хайуан жаны болады. Әзелде құдай тағала хайуанның жанынан адамның жанын ірі жаратқан, сол әсерін көрсетіп жаратқаны. Сол қуат жетпеген, ми толмаған ессіз бала күндегі «бұл немене, ол немене?» деп, бір нәрсені сұрап білсем екен дегенде, ұйқы, тамақ та есімізден шығып кететұғын құмарымызды, ержеткен соң, ақыл кіргенде, орнын тауып ізденіп, кісісін тауып сұранып, ғылым тапқандардың жолына неге салмайды екеміз?
Сол өрістетіп, өрісімізді ұзартып, құмарланып жиған қазынамызды көбейтсек керек, бұл жанның тамағы еді. Тәннен жан артық еді, тәнді жанға бас ұрғызса керек еді. Жоқ, біз олай қылмадық, ұзақтай шулап, қарғадай барқылдап, ауылдағы боқтықтан ұзамадық. Жан бізді жас күнімізде билеп жүр екен. Ержеткен соң, күш енген соң, оған билетпедік. Жанды тәнге бас ұрғыздық, ешнәрсеге көңілменен қарамадық, көзбен де жақсы қарамадық, көңіл айтып тұрса, сенбедік. Көзбен көрген нәрсенің де сыртын көргенге-ақ тойдық. Сырын қалай болады деп көңілге салмадық, оны білмеген кісінің несі кетіпті дейміз. Біреу кеткенін айтса да, ұқпаймыз. Біреу ақыл айтса: «Ой, тәңірі-ай, кімнен кім артық дейсің!» - дейміз, артығын білмейміз, айтып тұрса ұқпаймыз.
Көкіректе сәуле жоқ, көңілде сенім жоқ. Құр көзбенен көрген біздің хайуан малдан неміз артық? Қайта, бала күнімізде жақсы екенбіз. Білсек те, білмесек те, білсек екен деген адамның баласы екенбіз. Енді осы күнде хайуаннан да жаманбыз. Хайуан білмейді, білемін деп таласпайды. Біз түк білмейміз, біз де білеміз деп надандығымызды білімділікке бермей таласқанда, өлер-тірілерімізді білмей, күре тамырымызды адырайтып кетеміз
3 слайд
Жас бала анадан туғанда екі түрлі мінезбен туады:
Сұрақтар:
1.Жан құмары дегенімізді қалай түсіндік?
2.Тәннің құмары дегенімізді қалай түсінесің?
3.Көкіректе сәуле жоқ, көңілде сенім жоқ деген сөздерді қалай түсінеміз, қазақ тілінде бұл сөздерді қалай атаймыз?
Құр көзбенен көрген біздің хайуан малдан неміз артық?
4 слайд
ІІІ.Жаңа тақырып
«Болыс болдым, мінеки...»
Күлімбайға
Абайдың 1889 ж. жазған өлеңі. Көлемі 148 жол. Ақын бұл шығармасында малын
шашып, болыс болған пенденің әлеуметтік-психологиялық кескінін жасайды.
Өлең 7-8 буынды жыр үлгісінде жазылған. Алғаш рет 1909 ж. Санкт-Петербургте
жарық көрген «Қазақ ақыны Ибраһим Құнанбайұлының өлеңі» атты жинақта
жарияланды. Өлең араб, әзірбайжан, қарақалпақ, қырғыз, орыс, өзбек, ұйғыр т. б.
тілдерге аударылған.
Өлеңнің мағыналық құрылымында бірнеше тұлға бар: а) болыс; ә) ояз; б) ел. Бұл үш тұлғаның бастысы - болыс.
1)Шығарманың алғашқы бөлігінде жаңадан болыс болған адамның болыстық мансапқа жету жолы мен көңіл-күйі көрсетіледі. Малын шашып, шығынға батса да, оның бар тілегі болыс болу. Болыстыққа қолы жеткен соң да оның көңілі орнықпайды; езінен күштілерге құлдық ұрып, әлсіздерге ыңғай бермей, қырын қарайды. Сыртқы жұртқа сыр бермей, сырбаз жүргенмен, сыяз бар деген хабарды құлағы шалса-ақ, жүрегі суылдап, мазасы қашады. Өйткені сыяз болса, елге ояз келеді. Елге ояз келсе, болыстан тыныштық кетеді: ылау дайындау, үй тігу, сый-сияпат жасау, бағып-күту - бәрі де болыстың не өзі жасайтын, не елге жасататын ісі; егер оязға не ісі, не өзі ұнамай қалса, онда болыстықтан түсіп қалуы да қиын емес
5 слайд
Өлеңнің екінші мағыналық бөлігінде болыстың сыяз үстіндегі іс-әрекеттері мен ой-толғаныстары баяндалады. Оязбен оңаша қалған болыс елін мақтарға сөз таппай, ықылас танытпай, өлдің ел болып отырғаны өзінің, қала берді - ояздың арқасы екендігі туралы ойды шиырлай беретін болса, елімен, жұртымен бетпе-бет келгенде, оязға өзі сенімді, сөзі өтімді кісімсіп, ел мүддесін қорғай жүрген адамға ұқсап маңызданып, сыртқы жүнін қампитып шыға келеді. Алайда сыяз үстінде болыс та, ояз да ел ішіндегі дау-шардың бірқатарын халықтың, халық билерінің қатал талабы бойынша әділ шешуге мәжбүр болады. ;оның нәтижесінде болыстың өз малым, оз мүлкім деп иеленіп қалған мал-мүлік иелеріне қайтарылып беріледі. Сөйтіп, болыстың арты шөмейіп, шыға келеді.
Өлеңнің келесі мағыналық бөлігіңде болыстың сыяз бітіп, ояз кеткеннен кейінгі хәлі бейнеленеді. Әуелден артының қуыстығын білген болыс сыяз бітсе де, елінің ұрысы мен қарысын тиып, телі мен тентегін жөнге саларлық ірі іске бара алмайды. Ел алдында ояз барда жасаған қылығын ояз кеткеннен соң жасай алмай, кәкір-шүкір, көр-жерді пайда керіп қала береді, келесі сайлауда бүл күніне де зар болып қалардай қиналады. Ақын болыстың өз күйін әзіне баяндатып қана қоймайды, оның ел туралы ойларын да аша түседі. Болыс өзі билеп отырған еліне көңілі толмайтынын айтудан да тайынбайды. Табанынан тозып, жүгіріп жүруі, ел ішіндегі істерге ояздың разы болмай, шартылдап ашу білдіріп жатуы - бәрі де, оның ойынша, елінің бұзықтығынан. «Қайтіп көмек болады, Антұрған өңкей ұры-қары?»-деп күйіне отырып, болыс өзінің бұл елді ұстарлық кісі еместігін де айтып салады, өзін бүл азапты, рақатсыз істен құтқарушы іздейді. Сөйтіп ақын ел басқарған кісінің ісі мен ойының барша маңызы мен мәнін толық ашып береді. Іс, оқиға желісі мен ой жүйесін болыс болған кісінің өз атынан баяндау тәсілі ақын шығармасының көркемдік-эстетик. бітімін әрлеп, көркейте түскен.
6 слайд
Мағынаны тану
Болыс (әкімшілік бөлініс) — қазақ жерінің патшалық Ресейдің қоластында болған кезіндегі аумақтық әкімшілік бөлінісі.
Болыс (лауазым) — қызметтік лауазым, болыстықтың басшысы, басқарушысы
5 жолды өлең құрастыру.
1. Зат есім. Кім?
2. Сын есім. Қандай?
3. Етістік. Не істейді?
4.Сөйлем
5. Кірме сөз
5 жолды өлең құрастыру.
1. Зат есім. Кім?
2. Сын есім. Қандай?
3. Етістік. Не істейді?
4.Сөйлем
5. Кірме сөз
“Болыс” “Әкім”
7 слайд
Венн диаграммасы
Ескідегі болыс әкімдер
Қазіргі әкімдер
8 слайд
Қорытындылау
1. «Болыс болдым, мінеки...» өлеңі не жайлы айтылған?
2.Өлең кімге арналған екен?
3.Өлеңнің мағыналық құрылымындағы тұлғалар ?
3.Қай жылы жазылған? Қай қалада?
4. Көлемі жағынан неше жолдан тұрады?
5.Қандай тілдерге аударылған?
6.Болыс, ояз сөзі қай тілден енген жалпы мағынасы қандай?
Үйге тапсырма
Өлеңді мәнерлеп ,түсініп оқуға үйрену
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
Сабақтың мақсаты:
1.Оқушыларға білімді беру;
2.Өлеңнің мазмұнын түсіндіру,мағынасын ашу;
3.Адамгершілікті болуға, ұлтжанды болуға, халыққа адал қызмет етуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: жаңа сабақ.
Әдісі: түсіндіру, әңгімелеу, мағынаны ашу, ой қозғау, сұрақ-жауап.
І.Ұйымдастыру кезеңі
Оқушылармен амандасу,сабаққа зейіндерін аудару. Сабақтың мақсаты:
1.Оқушыларға білімді беру;
2.Өлеңнің мазмұнын түсіндіру,мағынасын ашу;
3.Адамгершілікті болуға, ұлтжанды болуға, халыққа адал қызмет етуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: жаңа сабақ.
Әдісі: түсіндіру, әңгімелеу, мағынаны ашу, ой қозғау, сұрақ-жауап.
І.Ұйымдастыру кезеңі
Оқушылармен амандасу,сабаққа зейіндерін аудару. Сабақтың мақсаты:
1.Оқушыларға білімді беру;
2.Өлеңнің мазмұнын түсіндіру,мағынасын ашу;
3.Адамгершілікті болуға, ұлтжанды болуға, халыққа адал қызмет етуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: жаңа сабақ.
Әдісі: түсіндіру, әңгімелеу, мағынаны ашу, ой қозғау, сұрақ-жауап.
І.Ұйымдастыру кезеңі
Оқушылармен амандасу,сабаққа зейіндерін аудару.
6 665 220 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Ханов Шохан Уалиханович. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс повышения квалификации
72 ч. — 180 ч.
Курс профессиональной переподготовки
300 ч. — 1200 ч.
аудиоформат
Курс повышения квалификации
72/108/144 ч.
Мини-курс
8 ч.
Мини-курс
6 ч.
Мини-курс
2 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.