Ачух тарс "С.Сулейманан уьмуьрдин ва яратмишунрин рехъ"

Тарсунин кьил: « Ст1ал Сулейман.

Уьмуьрдин ва яратмишунрин рехъ »

Гьазурайди:

Ц1ийи хуьруьн юкьван школадин

лезги ч1аланни       литературадин

муаллим   Идрисова Д.Х.

2017 - йис

Тарсунин мурад-метлеб :

1) аялриз шаирдин уьмуьрдикайни яратмишунрикай авай чирвилер гегьеншарун;

2) к1елзавайбурук санал дестеда к1валахдай вердишвилер кутун;

3) хайи ватандал ,шаирдин эдебиятдал дамахдай гьиссер кутун.

                              Тарсунин  тадаракар:

а) Ст1ал Сулейманан портрет, цлан еке баннер,интерактивный доска; 

б)  Ст1ал Сулейманан ктабар, шаирдика кхьенвай ктабринни макъалайрин п1ип1;

в) Лезги сегьнедин уст1арри язавай «Билбил» мани; Ст1ал Сулейман съезддал рахай видеодин лент, шаирдикай туьк1уьрнавай художественный фильм .

                              Илгьамдиз къуват:

а)  Ст1ал Сулейманан «Регъуьхбанни яр» шиир сегьнеламишун;

б)  шаирдин «Билбил» шиир манидалди лугьун.                                                             

                                         Тарс  кьиле  фин:

    Муаллимдин рахун:

                                     Саламалейкум, гьуьрметлу аялар!

   (Тарсуна иштиракзавай ва авачир аялар журналда къейдда).

 -- Заз къенин чи  тарс Зумрият Жабраиловадин шиирдин са бендинилай

башламишиз к1анзава:

           Вун,Сулейман ,буба халкьдин,

          Къадир чидай хва я чилин.

           На т1вар туна халкьдин вине,

           Чун машгьурна дуьньяд къене.

   - Балаяр, куь гъавурда гьатайвал къенин эдебиятдин тарс,чи Лезгистан,лезги ч1ал дуьньядиз машгьур авур чи халкьдин рик1 алай шаир С.Сулейманакай я.                                        (Тарсунин кьил ва мурад малумарда.)           слайд1

       Шаирдиз вичин пеше хьанвай кардин везифа хъсан чидай. С. Сулейманан шиирри инсанар тербиламишзава, дуьз рехъ къалурзава, уьмуьрдин вакъиайриз дуьз къимет гузва.  Шаир гьихьтинди хьун лазим ят1а ада вичин шиирда лугьузва.

      Шаирдин буржи.

Гьар шаирдин вичин буржи:

Дуьз гафар жагъурна к1анда.

Юлдашарин ч1ехи-гъвеч1и

Бейтерал юзурна к1анда.

Мезни к1анда чиз рахадай

Гьам векил жен жуван патай

Гьар са кардив вичив кьадай

Ч1аларни гьак1 туьк1уьрна к1анда.

Метлеб гзаф ,гафар куьруь

Михьибур жен ири-ири

Гъавурда юлдашар вири

Твадай-гьак1 фикирна к1анда

Ст1ал Сулейманан къилих:

Авай гаф тавун я чуьнуьх.

Гьар шаирди вичин ишигъ

Экв гуз гьак1 куьк1уьрна к1анда.

    --   И тарс адетдин тушир къайдада тухуда. Аялар 3 командадиз пай хьанва. Гьарма сад са проектный десте я. Гьар дестеди вичиз ганвай тапшуругъдай ахтармишунин к1валах тухванва. Дестейрин т1варар:

1-д. Краеведар (шаир дидедиз хьайи уьлкве ахтармишдайбур).

2-д. Биографар (шаирдин уьмуьрдин рехъ ахтармишдайбур).

3-д.  Литературоведар (С.Сулейманан эдебият ахтармишдайбур).

Дестейри чпи ахтармишай к1валах къалуриз гьазур я. Ша ,балаяр,дестеда к1валахунин къайдаяр рик1ел хкин. – слайд    .

Буюр 1-десте (краеведар). Слайд (мой Дагестан).                                                             --Аялар , 1-д.к1валахдиз куьне къимет це. Ватандикай мад мисалар лагь.

-- Килиг ,аялар,Дагъустандин гуьзел шикилриз. Дуьньядин гуьзел пип1ерикай са п1ип1 чаз кьисмет хьанва. И гуьзел т1ебиатди гзаф т1вар –ван авай , ватанди дамахдай инсанар арадал гъанва. Абурукай сад С.Сулейман я. Шаирдин уьмуьрдин рекьикай малуматар чаз 2-д.гуда. Буюр биографар.

--Куь юлдашриз къимет це. Алава яз мад шаирдикай квевай вуч лугьуз жеда?

--Шаирдин сифте шиир гьим тир? Ам гьи йисуз кхьена? М.Горькийди шаирдиз гьихьтин т1вар гана?

--Инал квез ван хьайивал шаирдиз «xx-асирдин Гомер» М.Горькийди вуч к1ант1ани хьурай са гаф хьурай лагьана лагьайбур тушир,балаяр.

  Къадим Грецияда вилер буьркуь Гомер лугьудай вири дуьньядин винел машгьур хьайи шаир яшамиш хьанай.  Ада «Илиада» ва «Одиссея» т1вар алай зурба кьве поэма теснифнай. Съездал фейила, ацукьай чкадал вичи-вичик рахаз к1ел-кхьин тийижир Сулеймана «Съезддиз» кьил гана шиир туьк1уьрна. М.Горькийди Ст1ал Сулейман Грециядин шаир Гомерав гекъигна, «xx-асирдин Гомер» лагьана т1вар гана. 

 --  Исятда чун писателрин 1-съезддал шаир гьик1 рахазват1а килигда.   Слайд (Писателрин 1-съезд).

 -- Гила нубатдин гаф 3-д.шаирдин эдебият ахтармишзавайбуруз гуда, буюр.

-- 3-д-дин к1валах квез бегенмиш хьанани ва гьи къимет гуда?

-- Квез шаирдин низ гьи шиир чида?

---С.С. сатирадин са шиир зани к1елда квез «СА къаридинни къужадин ч1иргъин»

-Куьне фикир ганат1а , С.Сулейманан шиирар туьк1уьрунин къайда ва уьлчме гьамиша сад я. Тек-туьк квачиз, вири шииррин бендер кьуд ц1арц1инбур, гьар ц1арц1е муьжуьд ачух сес-8 слог ава. Яни вири шииррар къошма уьлчмединбур я. Вири шииррин эхиримжи бендиник шаирди вичин т1вар кутунва.

  С.С. са бязи  шиирриз гьаваяр туьк1уьрна халкьдин рик1 алай манийризни элкъвенва. С. С.вичин  хва Ст1ал Мусиабахъ галаз туьк1уьрай «Ст1ал Саяд» драмани сегьнеламишнава.

  За к1валахзавай школада 10а кл. 4-д-ни авай .«Искусствоведар» ,яни шаирдин эсерар сегьне-вай к1валах ахт-бур.  Абурун к1валах за куь фикирдиз гъида.   Слайд

    -- Куь къимет гьихьтинди я. ?

   Гьак1ни лезги халкьдин шаирдикай азербайжандин «Бакинский киностудияди» 1957-й. «Так рождается песня» яни «Ик1 мани арадал къвезва»т1вар алаз худ.фильм акъатна . кинофильмдин са ч1ук за куь фикирдиз гъизва.   Слайд.

   Гила чна са гъвеч1и кросворд ац1урда.

 Тик ц1ар.

1.     М.Горькийди Ст1ал Сулейман гекъигай машгьур шаирдин т1вар.

3.     С. Сулейманан хайи хуьр.

Дуьз ц1ар.

2.     С. Сулеманан хва.

4.     Лезги халкьдин машгьур скульптор.

5.     С. Сулейманан сифте эсер.

 --Баркалла.

                 Тарсунин нетижаяр кьун.

- Тарсуна квез ц1ийи вуч чир хьана?

- Гьихьтин четинвилер квел гьалтна?

- Тарсунин мурад- метлебдихъ чун агакьнани?

     С.Сулеймана чак лезгийрин милли руьгь кутуна, лезни ч1алан девлетлувал къалурна. Шаирди лезги миллет акьуллу миллет хьиз вири Урусиятдиз, гьатта къецепатан уьлквейрани машгьур авуна. Ч1ехи шаирдин экуь къамат , т1вар, ч1ал гьар са лезгидин рик1е гьамишалугъ амукьда.

     Куьнени , балаяр, лезги ч1алал дамах ая, к1вале хайи ч1алал рахух, лезги ч1алал акъатзавай газетар , журналар кхьихь ва к1ела.

    К1валин к1валах:  интернетдин куьмекдалди «Ик1 мани арадал къвезва»                                                                             

                                     худ.фильмдиз килигун ва отзыв кхьин.