«Барс, чон, арат, темән дɵрвн.» кичәл

КОУ РК «Матросовская коррекционная школа-интернат»

Кичәлин төр:

«Барс, чон, арат, темән дɵрвн.»

(Хальмг тууль)

6-гч класст тɵрскн литературар ɵгсн кичәл

                                                                Багш: Гогенова Л.Б.

С. Матросово

Кичәлин төр:  Барс, чон, арат, темән  дɵрвн .

Кичәлин күцл:  Хоорндан ни-негн бәәлhнә сурһмҗ өгх.

Кичәлин дөңцл:  интерактивн самбр, аңгудын зургуд, дегтр

Кичәлин йовуд

1.Фонозарядк:  ә: бәәнә, мәәлнә, темән

                          ө: өдмг, мөндр, хөн, мөөрнә

Хальмг теегин аңгудын нерд келтн:   арат, туула, чон, зара,  зурмн

    Тәәлвртә тууль келх.

Түрүн кичәлдән умшсан  сурврмудар сергәлһн:

-         Бакльг аратд өндгән юңгад өгв?

-         Зурмна  өгсн селвг?

-         Зурмн аратиг яһҗ меклв?

-         Аңһудас таднд алькнь таасгдв?

-         Бакльгин чинрнь ямаран?    

-         Аратин чинрнь ямаран?

Багшин үг: Туульмуд – олн-әмтнә чилшго зөөр. Эдн олн-зүсн чинртә, утхта болна: мергн-цецнә, эрдм-сурһулин, ни-негн болнтөвкнүн бәәлhнә, саг-сергин, зөрмг, баатр йовдлын туск юолн нань чигн.

     Адһлго, болһамҗтаһар оньган өгәд умшхла, мана өвкнрин бәәдл-җирһл, хәләц-үзллнь , сурһмҗнь ода чигн медгднә. Юңгад гихлә туульмуд хальмг улсин бәәдл – җирһллә, тууҗин адрута хаалһла бат залһлдата болна. Ода күртл гүн сурһмҗ  маднд өгнә.  Альк йовдл  му, буру, эс гиҗ алькнь  чик тооднь тоолгдна гисиг медҗ авч болхмн. Му тоод дурго болх, сән тооднь  килмҗтә болтн гисн уха заана. Эврәннь седвәрәрн ни-негн, ах-дүүһинәр бәәдг бәәдлиг таасад, үн дурдна.

 Тууль чикнәхуҗрхаңhаhад, сәәхн седкл байслулад, сурhмҗан өгнә.

Тегәд, күүкд, умшсн тууль авад хәләхлә,

 - бакльг ямаран күүнә дүр үзүлнә?

- арат? Туула? Зурмн?

II. Шин төр:   Аңг – аһрусна туск тууль

Үгин көдлмш: 1. Интерактивн самбрд:

                             Уҗрха, семҗн, цаһан махн

                             Нәәҗ, генн, төрлх, боссхх-возродить

Толҗд бичүлх: седкл,- душа, худлч- лгун, ни-негн, эвәр бәәх- жить дружно,

Иньгллт- дружба.

2. Үлгүрмүд:       1.Әмд күн арһта.

                              2.Ик санан бийд зокч уга.

                              3.Эвәс тосн һардг,

                                 Эвдрләс цусн һардг.

                              4. Дөңгәр күцдг, деесәр холвдг

                              5.Негнәс олн күчтә.

                              6.Садта  күн – санамр

3. Үлгүрмүдин марһан. 

Медсн үлгүрмүд мана умшх туулин дүрмүдт ирлцхнь ухалтн.

4. Тууль соңслһн. (багшин умшллhн)

5. Умшлһна хөөн күүндвр кех.

-Җилин ямаран цаг үзүлгдҗ?

- Ямаран аңгудын тускар келгдҗ?

Ямаран аң мекч?

6. Нүүрәр умшлһн. (аңгудын маск зүүлһәд умшулх)

III.  Интерактивн самбрд таблиц олзлҗ  ахрар батлвр кех.

Дүрмүд	Җилин цаг	Дамшлвр үүлдвр	Дүрмүдин онө темдгүд	Ашлвр
Барс	Кезәнә бәәҗ... Үвл ирәд эднә хотнь хатярдна...	1.     Темәг ална 2.     Түләнд одна 3.     Чоныг һарһад көөнә 4.     Чоныг ална	Чидлтә, зуг генн. Ямаранчн үгд иткнә.	Темәнә сүүлиг шүрүтәһәр татад, унад нуһрсан таслад үкнә.
Чон		1.     1.Темәг аллцна 2.     гемшг 3.     өвчнә 4.     Аратд меклгднә	Чидләрн барсас тату. Әәмтхә. Бас генн ухата.	Аратын зааврар барс чоныг ална.
Арат		1.     бийән алулсн уга 2.     Темәнә уҗрхаһинь иднә. 3.     Семҗинь иднә 4.     Цаһан махин иднә. 5.     Чоныг гемшәнә. 6.     Темәнә мах бултулна	Мекч,  ичр уга. Йир ховдг, иткл уга, худлч.	Арат нәәҗнриннь махинь идәд, амрад, җирһәд бәәнә.
Темән		“Буру гиҗәхшүв, төрлтәһәр алтн”-гиҗ келнә.	Муңхг, һәргтә	Аратын амнд күртнә.

 IV. Ашлрв.Туулин учр – утхнь. Ямаран аң таднд таасгдв? Юңгад?

Ямаран сурһмҗ биидән аввт?

VI. Герин даалһвр:  Тууль умшад, таблиц олзлҗ, чееҗәр келҗ чадх.