Баяндама"Түзеу мектебінің оқушыларын бейімдеу барысында жүргізілетін жұмыстар "

Түзеу мектебінің оқушыларын бейімдеу барысында жүргізілетін жұмыстар.

Ақыл-ойы  және дене мүшелерінің дамуында ақаулары бар оқушыларға  кәсіп таңдауда оқушылардың  ерекшеліктеріне байланысты   түзеу мектебі  үлкен  жұмыс жүргізеді. Г.М.Дульнев айтқандай осы ерекшеліктеріне байланысты оқушылардың өз беттерімен кәсіпті таңдау еркіндігі  беріле бермейді, басқа жалпы білім беретін мектептердегідей.                                                                               Ақыл-ойы  және дене мүшелерінің дамуында ақаулары бар оқушыларға  оқытып жатқан осы кәсіптер қарапайым  және жалпы білімдерін ен жоғары талап етпейді, ерекшеліктеріне мен икемділіктері байланысты әр түрлі шеберханаларда  жұмыс жасатуға әр мектептің мүмкіншіліктері бола бермейді. Түзеу мектебінде кәсіп таңдауға бағыт- бағдар бергенде  олардың ойлау және денсаулығын есепке алу керек. Тігін ісі және кәсіби тігіншінің жұмысымен  қыздарды оқытуда кейбір тәжірибемен бөліскім келеді.

 Бағдарламаға сәйкес  және сыныптан тыс іс-шараларды қолдана отырып біз оқушыларымызды тігінші кәсібіне даярлаймыз.

Кейбір себептерге байланысыты осы кәсіпті біздің оқушылар қабылдайды:

1.      Қол жетімділігі: Бір және бірнеше операцияны ұзақ уақыт орындағанда оқушы қалыптасады.  Осыдан жұмыс сапасы, жылдамдығы, норманы орындауға бейімделеді.

2.      Салт-дәстүрі қалыптасқан үлкен кәсіпорындарда жұмыс істеуге осы кәсіп көмектеседі.Тігіншінің жұмыс орыны барлық ұжымның көз алдында болады. Бұл біздің түлектерге жағымды әсер етеді: олар жұмыста ұжымдастарымен жақсы араласады, қоғамдық жұмысқа араласады, жолдаманы пайдаланады, экскурсияда болады, ұжымдық серуендеу  осының барлығы кәсіби болашағына және рухани өсуіне өз әсерін тигізеді.

3.      Еңбек жағымды жағдайда өтеді: Біздің түлектердің ортаға тез үйренуіне жарық цех, түскі үзілісте жақсы тамақтану, өнеркәсіптік жаттығу және т.б. денсаулықты сақтау,  икемділігін,  көңіл-күйі, норманы орындау жақсы әсер етеді.

Өзімнің практикамда оқушыларды  кәсіпке  дайындаудың екі бағыты болу керек деп білемін:

1.      Тігін ісі арқылы оқушыларда түзеу жұмысын жүргізу.

2.      Кәсіпке оқытуға баулудағы еңбектің, шыдамдылықтың, жылдамдықтың көрсеткіш сапасын қалыптастыру.

Оқушылардың тізімін терең зерттеуде түзеу мектебінің тәрбиелік түзеу жұмыстарының маңызы өте зор. Түзеу мектебінің оқушылары біркелкі емес, олар кемсшіліктеріне байланысты белгілі. Оқушылардың қандай ерекшеліктерін еңбек пәнінің мұғалімі есепке алу керек дейтін болсақ. Әр сыныпта икемділігі, ой-қаблеті төмен оқушылар бар. Олардың жұмыс істеу қаблеті төмен: тез шаршайды, жан-жағына қарайды, берген тапсырманы соңына жеткізуге күш-жігері жетпейді.  Осындай оқушыларға көп көңіл аударамыз.  Ол оқушылар тігін ісін оқытуда жарамсыз деп атауға болады.  Мысалы: 7 «а» сыныбындағы Молдаш Айжанды айтуға болады.  Айжанның тігін ісіне икемділігі мүлдем жоқ.                                                                                                                                                                                        Матамен, жіппен жұмыс жасай алмайды, себебі қолы икемге келмейді ине ұстай алмайды, иненің көзін түзу қарай алмағандықтан сабақтай да алмайды.  Жіптің ұшын бекітуге де қол икемділігі келмейді.  Сондықтан мұндай оқушылармен икемділігіне, қызығушылығына  байланысты жұмыс жүргіземіз. Айжан ермексазбен жақсы жұмыс жасайды.  Сондықтан көп жағдайда ермексазбен жұмыс жасатамын. Мұндай оқушылардың жақсы қасиеттері де бар: олар жұмысты орындау, еңбек сүйгіштік, төзімділік, шыдамдылық қасиеттері. Жұмыстың нәтижесін көргенше бір орынан қозғалмай отырып жұмыс жасай береді. 

Бұлардың арасында ойлау қаблеті орташа оқушылар да кездеседі, басқа психологиялық ерекшеліктері бар оқушыларды да кездестіреміз. Еңбек мұғалімі жақсы жұмыс жасайтын оқушыларды жұмыс жасау кезінде тоқтатуға болмайды, талапты төмендетуге болмайды. Мен мұндай оқушыларды 4 сыныптан бастан тігін машинасына отырғызамын, оларға бір жұмыстың орнына екі жұмыс орындауына рұқсат беремін.  Мысалы: бір ормамалдың орнына екі орамалдың бүйір кесінділерін  өңдейді.  Жоғары сыныпта мұндай оқушылар оқ бойы озық  жүреді. Жақсы тігетін қыздар нұсқаулық картамен үлгіге  қарап өз беттерінше жұмыс жасай береді. Мықты жұмыс жасайтын оқушыларды әлсіз жұмыс жасайтын оқушыларға көмектестіремін.

Әсіресе қорытынды сабақта көп көңіл бөлуді қажет етеді.  Көп жағдайда біздің оқушылар жұмыстың сапасына емес,  оған жіберген еңбегін бағалайды. Қайшылықтардың алдын алуға мұғалімге жеке тұрғыдан қарау көмектеседі. Сонда әр оқушы сабақтан қанағаттанып кетеді.

Егер біз оқушылармен кәсіби бағдар жөнінде әңгімелесетін болсақ , кәсіби еңбек жөніндегі сұраққа жауап беріп отыру өте қажет.

Кәсіптік бағдар беру жөнінде өнеркәсіпке барып көру көп көмегін тигізеді. Әрбір барғанда кәсіпке деген дайындық жұмыстары жүргізіледі. Мұндай жерлерге барарда оқушыларға қоғамдық орындардағы тәртіп жөнінде  естеріне салып отыру қажет. Сонымен қатар әр оқушыға тапсырма беріледі: мысалы, жұмыс адамдарының мамандықтарының атын жазу, бір ауысымда кәсіби тігіншінің қанша операция жасайтындығы жөнінде, жұмыс цехының, тігін машинасының атауларын есте сақтау. Еңбек ақысы жөнінде сұрау.

Жұмысқа қатысты тапсырмалар бар: жұмысшы машинасында қалай отырады, жұмыс уақытында қолдары қалай тұрады.

Келесі күні міндетті түрде қорытындылау керек, жазбаларына талдау керек, жазбаларына талдау жасау керек.

Сөз соңында айтарым мамандық таңдауға араласу өте қиын да тынымсыз жұмыс. Бұл жай ғана іс-шара емес күнделікті жұмыс жылдарға ұласқан. Дұрыс бағыттау тек қана балаларға емес оның ата-анасына да қатысты, себебі балаға көңіл бөліп әркез қолдап отыру үшін. Әрине кәсіби тігінші болуды барлық оқушылар таңдай бермейді. Бұған қарап біздің еңбегімізді бекер деуге болмайды. Еңбексүйгіштікке үйрету, еңбекті оқыту  бізге байланысты  деп саналады.  Нәтижеге қол жеткізу,  пәнге деген тұрақты  қызығушылық  содан соң  кәсіпке немесе оған деген жағымсыз жағдай еңбек жүктемесін көтеруге үйретуді осы сабақта оқушы үйренуі керек. Бастаған жұмысын аяғына жеткізуге, жұмыс адамдарына құрмет көрсетуге үйренеді. Ал бұл сапа барлық мамандықтар үшін де қажет.