"Дауысты және дауыссыз дыбыстардың ерекшеліктері" ашық сабақ

Пәні:  Қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы: Дауысты және дауыссыз дыбыстардың ерекшіліктері.

Сабақтың мақасаты:

 Білімділік: Фонетика саласы бойынша алған білімдерін тексеру. Түрлі    тапсырмалар арқылы студенттердің білімін жинақтау. Сабақты басқа пәндермен байланыстыру.

Тәрбиелік: Өлең шумақтары және талдауға арналған мысалдар мен мәтіндер арқылы студенттерді  имандылыққа, адамгершілікке, туған ел, туған тіл, туған жерге деген сүйіспеншілікке баулу.

Дамытушылық: Көрнекі құралдар, түрлі ойындар, тест сұрақтарын пайдалана отырып, тапқырлыққа,жылдамдылыққа, есте сақтау қабілетін орнықтыруға үйрету.

Сабақтың түрі: Машықтық сабақ.

Сабақтың әдісі: Қайталау, сұрақ-жауап, тілдік талдау, іздендіру, миға шабуыл.

Сабақтың көрнекілігі:Таблица, схема, буктемелер, ақын-жазушылар суреті,бейнесөз ,сөзжұмбақ, қима-қағаздар ромб.

Пән аралық байланыс: Әдебиет,Тарих,сурет, музыка, әдістеме.

Пайдаланған технология: Ынтымақтық, білім беру, оза оқыту.

Техникалық құралдар: Интерактивті тақта, калонка.

Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі.

                                     2. Түгелдеу.

                                      3. Поэзия минуты. (Тіл туралы жыр-шумақтар).

                                      әдісінің құрылымдық элементі.

                                      4. Өтілген тақырыпты еске түсіру үшін бірнеше

                                        сұрақтар.

                                      5. Үй тапсырмасын сұрау.

                                      6. «Ой қозғау»стратегиясы.

                                       «Дыбыстардың жүйеленуі».

                                      7. Сатылай комплексті талдау.

                                      8.Тест сұрақтары.

                                      9. «Мақал-мәтелдер» жарыс.

       10.Термин диктант «Сырдария көпірі».

       11. Түрлі суреттермен жұмыс. (Сөйлем құрап                          

              фонетикалық талдаудау жасау).

                                      12. Тақтада талдау әдісінің құрылымдық элементі.

                                              әдісінің құрылымдық элементі.

                                       13. Ақын жазушылар суреттерімен жұмыс.

                                       14. Жаттығу жұмыс (көп нүктенің  орнына тиісті

                                              әріптерді қою).

                                        15.Ынтымақтастық технологиясы. Студенттер үйден

                                             Дайындап келген ойын элементтерін көрсетеді

                                         16. Қима қағаздардағы сұрақтарға жауап.

                                         17. Ақыл ой Адиссеясы.

                                         18.Интерактивті тақтада әр партаға бір суретпен

                                              жұмыс.

                                          19.Миға шабуыл:Берілген суреттерге қарап, қай

                                                Мақал-мәтелдің жасырынғанын табу.

                                          20.Асыл қасиеттерге толы «Адамгершілік ағашы»

                                              (ішінде жазылған сөздерді жеке-жеке талдау).

                                          21. Тренинг «Жақсы тілек».

                                          22.Бейнесөзбен жұмыс.

                                          23.Сабақты қорытындылау.

                                          24. Үйге тапсырма.

1.Поэзия минуты:Тіл туралы жыр-шумақтар оқылады, күй ойнап тұрады

                               Ішінен бір сөзді алып, хормен фонетикалық талдау.

2.Сызбалармен жұмыс: Өтілген тақырыпты еске  түсіру.

3.Үй тапсырмасы:   Студенттердің жауабы.

4.«Ой қозғау» студенттер дыбыстардың жүйеленуі жайлы айтады.   

5.Сатылай комплексті талдау: Екі студент үйге берілген тапсырманы                                                                                                                                                                   

                                                       тақтаға шығып талдайды.

Қадыр Мырзалиевтің «Ана тілі» өлеңі.

                                    1.Жіңішке буынды сөз.   

                .                   2. 3 буынды сөз.

                                    3. 1 тұйық, 1 бітеу, 1 ашық буын бар.

                                    4. 2 түрлі  жолмен  тасымалданады.

                                    5. Екпін  соңғы буынға түседі

                                    6. Буын үндестігі  бар.

                                    7. Дыбыс үндестігі бар.

                                   8. 3 дауысты, 4 дауыссыз дыбыс бар.

                      «Қазақтарды шетелдік қонақтарға таныстыру».

1.     Жуан буынды сөз.

2.     4 буынды сөз.

3.     1 бітеу, 1 ашық, 1 бітеу, 1 ашық буын.

4.     3 түрлі жолмен тасымалданады.

5.     Екпін ең соңғы буынға түседі.

6.     Буын үндестігі бар.

7.     Дыбыс үндестігі.

8.     4 дауысты, 6 дауыссыз дыбыс бар.

6.Тест сұрақтары:   

7. Жарыс: Мақал-мәтелдер.

                   1 студент үйде дайындап келген сабақ әдісін көрсетеді.

8. Тест сұрақтары.

9. «Мақал-мәтелдер» жарыс.

10.Терме диктант:Сырдария көпірі

  Сыр араб сөзі  бояу, дария –иран тілінде өзен деген, яғни бояу өзен деген мағынаны білдіреді. Сырдария өзені Арал теңізіне құяды.

  Сырдария көпірі 2001 жылы 1 қараша күні  ашылды. Бұл көпірдің ұзындығы  430 метр, ені 10 метр. Тәуелсіздігіміздің 10 жылдығы тойланар тұста іске қосылған, тәуелсіз Қазақстанның тұнғыш президентінің өзі лентасын қиған, бұл тариха көпір «Тәуелсіздік көпірі» деп аталады. Елбасы Н.Ә. Назарбаев-«Сауаптың ең үлкені-көпір салу» дейді халқымыз. Біз сол бір  сауапты істі аяқтадық. Уәдеде тұрдық. Қазақстанда салынған көпірдің ішіндегі ең үлкен көпір осы»-деген болатын.

11. Түрлі суреттермен жұмыс.

12.Морфологиялық талдау әдісінің құрылымдық элементтнінің өткізілу жүйесіне бірер мысал.

Тақтада Сағит базарды аралап жүр еді, алдынан Қошқарбай     

               кездескен соң, екеуі  дереу пәтер үйіне қайтты (С. Мұқанов                        

               морфологиялық талдау). Бір студент тақтаға шығады да жоғарыда

               айтылған сөйлемді жазады. Тыңдап отырған студенттер дәптерлеріне көшіріп жазып алады. Тақтаға бір-бір студенттен шығып,сөйлемдегі әр сөзді бірінің астына бірін жазып талдайды.

Сағит-құрамына қарай: түбір сөз,  сөз табына қарай зат есім, жалқы есім 

              негізгі түбір атау септігінде тұр.

базарды-құрамына қарай:түбір сөз, қосымшалы сөз табына қарай: зат есім

            жалпы есім табыс септігінде тұр, нені?деген сұраққа жауап береді.

аралап-ара-түбір сөз.

арала-туынды сөз, қосымшалы сөз,  сөз табына қарай: етісітк, бұйрық райлы.

ара-зат есім, жалпы есім, негізгі түбір

аралап-көсемше,-п жұрнағы арқылы жасалған.

жүр-құрамына қарай: түбір сөз сөз табына қарай:  етістік, негізгі етістік.

        Бұйрық райлы.

        Еді-етістік, көмекгі етістік, өткен шақты етістік.

Алдынан-құрамына қарай :түбір сөз зат есімнің түрі, көмекші есім,

                 -нан-шығыс септігінің жалғауы.

Қошқарбай-құрамына қарай: біріккен сөз, күрделі; сөз сөз табына қарай: зат есім, жалқы есім, біріккен зат есім, атау септігінде тұр.

кездескен-кез-құрамына қарай :түбір сөз, сөз табына қарай зат есім, дес-

                         етістік тудыратын жұрна, кен-есімше жұрнағы, есімшелі сөз Соң-жалғаулық шылау, құрмаластырушы жалғаулық.

екеуі-екеу-құрамына қарай түбір сөз сөз табына қарай сын есім, жинақтау

                    сан есім, і-тәуелдік жалғауының 3 жағының көрсеткіші.

дереу-құрамына қарай түбір сөз, табына қарай: үстеу, негізгі үстеу, мезгілдік  

            үстеу.

пәтер-құрамына қарай: түбір сөз сз табына қарай: зат есім, жалпы есім, атау

           септігінде тұр.

үйіне-үй-құрамына қарай түбір сөз сөз табына қарай: зат есім, жалпы есім, і-

           тәуеілдік жалғауының 3 жақ көрсеткіші, не-барыс септігінің  

             көрсеткіші.

қайытты-қайт-құрамына қарай: түбір сөз; сөз табына қарай: ты-өткен шақ  

                            жалғауы.

13.Ақын-жазушылардың

Суретпен жұмыс: Берілген суретке қарап, сөйлем құрап әр студент ауызша     

    фонетикалық талдау  жасайды  

14. Жаттығу: Мына сөздердегі көп нүктенің орнына ү-і, ө-е әріптерінің тиістісін қойып көшіріп жазыңдар.

Көрк…м, құл…қ, сөйл…, түб…қ, мұр…н, жұл…н, көр…к, бөлм…, дұр…с, өң…ш, өл…ң, бүт…н, түт…н, күнд…з,  күр…қ, төл…, мөлд…р, көм…й, бөл…м.

Жаттығу: Көп нүктенің орнына ә-а, а-о әріптерінің тиістісін қоойып көшіріп жазыңдар.

 Сәбир…, к…нцерт, …нші, сір…, көг...л, …мина, с…вхоз, кіт…п, …лгі, ж…мила, …лек, күлп…ш, М…лік, с…вет, к…мс…мол, …йна, …йнек, к…мпот, к…фе, л…то, м…нтер, м…сі, н…рсе, қүн…лы.

15.     Ойын элементтері: Студенттердің үйден дайындап келген ойын элементтерін көрсетеді.

16.Қима қағаздағы сұрақтар:

1.     Фонетика дегеніміз не?

2.     Фонема дегеніміз не?

3.     Тамақ және дауыс шымылдығы қызметін түсіндір?

4.     Мұрын жолды дауыссыз дыбыстарды ата? т.б.

Ромбты сандармен пайдалану.

 17. Ақыл-ой Адиссеясы.

 18.Интерактивті тақтада әр партаға бір-бір суретпен жұмыс.

 19. Миға шабуыл.

Тапсырма:Берілген суреттерге қарап отырып, қай мақал-мәтелдің  

                     жасырынғанын табыңыздар...

 20. Адамгершілік ағашы: Осы әсем ағаш  сіздерге алдағы уақытта сая

                                         болсын, бір-біріңізге деген ықылас сезімдіріңіз ещ   

                                         уақытта жойылмасын, үнемі мейрімді, адал,                                                    

                                         еңбеққор, ақылды, әділ, парасатты болыңдар.

 21. Тренинг: «Жақсы тілек».

 22.Бейнесөзбен жұмыс.

 23.Сабақты қорытындылау: сабақта дауысты және дауыссыз

                                            дыбыстардың ерекшіліктері  туралы жан-жақты         

                                            жаттықтыру тапсырмалар арқылы еске түсірдік.

                                            Дыбыстардың емлесі, жуйеленуі жайлы терең   

                                            тоқталдық. Қорыта келе төмендегі нәтижеге                                

                                                  жеттік.Схемамен көрсету.

24.Үйге: Дауысты дауыссыз дыбыстарға байланысты ережелерді қайталау

 35-38 жаттығуларды жазу.