"Йыл миҙгелдәре.Телмәр үҫтереү"(5 класс).

Тема:  Йыл миҙгелдәре. Телмәр үҫтереү. 5 класс.

Маҡсат:

1.Предмет буйынса :“Йыл миҙгелдәре” темаһы буйынса бөтә булған белемдәрҙе дөйөмләштереү;

2.Универсаль уҡыу төрҙәрен үҙләштереү: үҙ аллы белем алырға,яңы мәғлүмәтте тупларға һәм ҡуллана белергә өйрәтеү, төркөмдәрҙә эшләү һәләтен, һөйләү телмәрен һәм фекерләү ҡеүәһен үҫтереү, һүҙлек запасын байытыу;

3.Шәхси сифаттарҙы үҫтереү: ергә, тәбиғәткә иғтибарлы булыу, һаҡсыл ҡараш тәрбиәләү, һөйөү уятыу, кешелек сифатын тәрбиәләү.

Күҙалланған һөҙөмтәләр:

Премет-ара бәйләнеш: тәбиғәт, халыҡ ижады өлгөләре.

Эш алымдары: дөрөҫ итеп һөйләмдәр төҙөү, йыл миҙгелдәре билдәләрен белеү, йомаҡ сисеү, тасуири уҡыу, төркөмләп эшләү.

Уҡытыусы эшмәкәрлеге: уҡыусыларҙың эшмәкәрлеген ойоштороу, эшкә йүнәлеш биреү, тикшереү, дөйөмләштереү, һығымталар яһау.

Уҡыусылар эшмәкәрлеге: дәрескә маҡсат ҡуйыу, тормошҡа ашырыу, уҡытыусы менән берлектә эшләү, үҙ фекереңде белдереү, һығымта яһау.

Дәрес төрө: яңы белем алыу, үтелгәндәрҙе ҡабатлау,дөйөмләштереү;

Йыһазландырыу: слайдтар, һүрәттәр,дәреслек,карточкалар,интерактив таҡта

Дәрес барышы

1.      Ойоштороу.(психологик момент).

Ҡунаҡтар менән һаулыҡ һорашабыҙ.

Һаумыһығыҙ, балалар, хөрмәтле ҡунаҡтар. Бөгөнгө дәресебеҙҙә һеҙҙе күреүемә мин бик шатмын.

2.Телдәрҙе шымартып алайыҡ. 

Өн-ижектәрҙе уҡыу.

Ла-лә-ло-лө.

Тар-тәр-тор-төр

Һа-һә-һо-һө

Ҙар –ҙәр-ҙор-ҙөр

Береһе йәшел келәм туҡый

Береһе һарыға мана

Береһе аҡ мамығын түшәй,

Ә береһе йыйып ала.

(Шыма уҡыу, үҙ аллы уҡытыу, бер ике баланан уҡытыу.)

Афарин.

-Балалар был шиғыр ғына түгел, был йомаҡ та әле .Әйҙәгеҙ әле яуабын әйтеп китәйек.

- Ҡыш, яҙ, йәй,көҙ. Бер һүҙ менән әйтһәк, нисек әйтербеҙ.

Одним словом как скажем эти слова (Времена года)

Эйе, йыл миҙгелдәре. Был беҙҙең дәрестең темаһы.

       -Әйҙәгеҙ әле, бергәләп дәфтәрҙәрҙе асып бөгөнгө число менән теманы яҙып ҡуяйыҡ. 

Ун икенсе декабрь,кесаҙна.Класта эш.Йыл миҙгелдәре.

• Уҡыусылар, бер йылда нисә миҙгел ,  нисә ай бар?

Бер йылда 4 миҙгел.

бер йылда 12 ай.

• Эйе, дөрөҫ , афарин.
• Тышҡа күҙ һалайыҡ . Әле ниндәй миҙгел? (Ҡыш)
• Ҡайҙан белдегеҙ?  сөнки декабрь айы.
• Ҡыштың билдәләрен әйтеп китәйек.

Һалҡын.Ҡар яуа.Саф һауа.

Балалар кем ниндәй миҙгелде ярата? Ҡайһы миҙгел оҡшай?

Ҡыш миҙеле.

Ни өсөн ҡыш миҙгеле оҡшай һиңә?                 

Ҡар яуа. Йылғалар боҙ менән ҡаплана. Сана шыуабыҙ. Ҡар бәрешеп уйнайбыҙ.Яңы йыл байрамын көтәбеҙ.

Эйе әммә, ҡоштар һәм йәнлектәргә ҡышын бик ҡыйын,уларға аҙыҡ табыуы ауырлаша.Шуға күрә  уларға ярҙам итергә оноторға ярамай.Ҡышын беҙ ҡоштарға тағараҡтар эшләйбеҙ.

Яҙ миҙгеле.

Ни өсөн ҡыш миҙгеле оҡшай һиңә?

Көндәр йылына.Ҡоштар ҡайта.Ағастар япраҡ яра.Йәшел үлән күренә.Тәүге сәскәләр сыға.

Эйе, Яҙ  - тәүге сәскәләр умырзая сыға. Уларҙы өҙөргә ярамай, сөнки улар “Ҡыҙыл китапҡа” ингән. Бик һирәк ҡалған.

Йәй миҙгеле.

Ни өсөн Йәй миҙгеле оҡшай һиңә?

Йәй көнө йылы,ҡояш ҡыҙҙыра.Һыу инәбеҙ.Еләктәр бешә.Беҙҙең каникулдар башлана.

Эйе, Йәй- бөтәһе лә ял итергә ярата. Һыу буйҙарында, урманда һаҡ булырға кәрәк.Ял иткән ерҙәрҙә сүпте ташлап китмәҫкә,тәбиғәткә һаҡсыл булырға кәрәк.

Көҙ миҙгеле.

Ни өсөн Көҙ миҙгеле оҡшай һиңә?

Баҡсала йәшелсә,емештәр өлгөрә.Ағастарҙан һары,ҡыҙыл япраҡтар ҡойола.Беҙ мәктәпкә барабыҙ.

Көҙ-  көндәр һалҡын, ямғыр яуа, һыуыҡ. Ҡалын итеп кейенеп йөрөргә кәрәк.

Ниндәй миҙгелде яратһаҡ та, беҙ һаҡсыл булырға тейешбеҙ.Сөнки ағастар беҙгә һауаны таҙарта,ауырығанда төрлө дарыу үләндәрен ҡулланабыҙ.

Һүҙлек өҫтөндә эшләп алайыҡ.

йыл миҙгелдәре

ҡыш

яҙ

йәй

көҙ

Ошо һүҙҙәрҙе дәфтәрҙәргә яҙып алығыҙ.

Ял минуты.

Йәшел шыршы матурлана

Уйынсыҡтар тағылһа

Алтын – көмөштәй нурлана

Киске уттар ҡабынһа

Әйҙәгеҙ миҙгелдәр тураһында дәреслектән шиғырҙар уҡып үтәйек.Был шиғырҙарҙы һеҙ уҡып ниндәй миҙгелгә тап килгәндәрен билдәләргә тейешһегеҙ.

Прочитать стих-е,и сказать какое стих-е на какое время года совпадает.

( Балалар шиғырҙы дәреслектән уҡый)  48-се бит

1.Мин уҡыйым,тәржемә итәм.

2.Һәр береһенән уҡытыу.

3.Хор менән уҡытыу.

Ағас баштары                                                           Ҡырға аҡ ҡарҙан

Булды һап-һары,                                                       Юрған ябылған,

Көслө елдәрҙә                                                            Ер яҙға тиклем

Япраҡ өҙөлә,                                                              Йоҡоға талған.

Ергә түгелә. ( Ғ.Ғүмәр)                                              (Ғ.Туҡай)

Сыйырсығым, ҡошсоғом,                                   Ҡупшы күбәләктәр оса

Хәҙер бында ҡыш түгел,                                     Йылы көнгә наҙланып

Матурым, һин кил инде,                                     Тау битләүенә килегеҙ,

Өйөң өлгөрҙө бөгөн.                                            Еләк бешкән балланып.

( М.Кәрим)                                                                   (Г.Юнысова)

9-сы күнегеү,48-се бит(телдән)

10-сы күнегеү,49 –сы бит(телдән)

8.Рефлексия. Йомғаҡлау.

• Уҡыусылар, шулай итеп бөгөн дәрестә  нимәләр тураһында һөйләштек.

Һүрәттәр күрһәтеү.

Был ниндәй миҙгел.Ҡайҙан белдегеҙ.

Миҙгелдәрҙең дүртеһе лә матур,береһе булмайынса икенсеһе килмәй. Беҙ уның һәр береһен көтөп алабыҙ

Ниндәй миҙгелде яратһаҡ та, беҙ һәр миҙгелгә,тәбиғәткә һаҡсыл булырға тейешбеҙ. 

Тәбиғәтебеҙ бысранмаһын, матур булһын, сәскә атһын,кешеләр тәбиғәткә ярҙам итһен, сүп ташламаһын тигән теләктә дәресебеҙҙе йомғаҡлайбыҙ.

9.Өйгә эш.

1. Йыл миҙгелдәре тураһында бер шиғырҙы яттан ятлап килеү.

10.Баһалау. -Бөгөн дәрестә бик яҡшы эшләп,тырышып ултырҙығыҙ.

Миңә һеҙҙең менән эшләүе еңел булды.