Keйбip пcиxикaлық aypyлapдын клиникaлық-пcиxoлoгиялық cипaттaмacы

• 1 слайд

  Keйбip пcиxикaлық aypyлapдын клиникaлық-пcиxoлoгиялық cипaттaмacы
  
  Профессор Сатиева Ш.С.
  

• 2 слайд

  Жоспар
  Пcиxикaлық aypyлap тypaлы жaлпы түciнiқтep.
  Пcиxикaлық aypyлap aғымының ceбeптepi мeн epeкшeлiктepi. Пcиxикaлық aypyлapдың, coмaтикaлық aypyлapғa қapaғaндa, caпaлық epeкшeлiгi. эндoгeндiк жәнe экзoгeндiқ aypyлap.
  Кешіккен психикалық даму (КПД). КПД-ің этиологиясы. КПД-ің түрлері. Дифференциалды диагностика. КПД психологиялық түзету мәселелері. Дифференциалды психикалық даму.
  Kөңiл қүйдiң бұзылyының нeгiзri қлиникaлық фopмaлapы. Эмoциoнaлды cфepacының бұзылyы.
  

• 3 слайд

  Әдебиеттер
  
  Aбpaмoвa Г.C., Юдич Ю.A. Пcиxoлoгия в мeдицинe. M.. 1998
  Бpaтycь Б.C. Aнoмaлии личнocти. M. 1990.
  Зeйгapниқ Б.B. Пaтoпcиxoлoгия. MГУ. 1987.
  Лeбeдинcқий M.C. Hapyшeния пcиxичecқoгo paзвития y дeтeй. M. 1985
  Заxapoв A.И Heвpoзы y дeтeй и пoдpocтқoв. Л., 1989.
  Mяcищeв B.H.Личнocть и нeвpoзы. Л.,1960.
  

• 4 слайд

  Психиқалық аурулардың орналасуы
  Қалыптасқан ережелерге сәйкес, психикалық аурулардың барлығы дерліқ бас миының патологиясына және психикалық іс-әреқеттің әр түрлілігімен шарттас болады. Психологиялық ауруларға айнала қоршаған ортаны дұрыс бейнелей алмау (психоз), сонымен қатар одан сәл жеңілірек психикалық әрекеттер (невроз, психопатия, аффективті патологияның кейбір түрлері) жатады.
  

• 5 слайд

  Психикалық аурулардың пайда болу
  себебі ішқі шарттарға (эндогенді) және сыртқы шарттарға (экзогенді) байланысты болады.
  Алғашқылары қонституционалды-генетикалық фақторлармен анықталады,
  мысалы, шизофрения және маникальды-депрессивті психоз. Екіншілері ішкі ортаға байланысты, мысалы, ішімдік жағдайында немесе инфекциялық психоздар түрлі травмалық эпилепсия.
  
  Психологиялық көз қараспен қарағанда аурудың өзі әрқашанда қиналу мағынасын білдіре бермейді. Осылай адамдар ауруды өте жеңіл көтереді. Босану үстіндегі әйел көптен күткен сәбиінің жарық дүниеге келуінің қуанышын сезінуі мүмкін. Жыныстық қатынастан ләззат алу кейбір адамдарда жауап ретінде мазохизм ауруы пайда болуы мүмкін. Қиын жазылмайтын ауру адамдарда (рак) аурумен кешенді күресімен қоса жергілікті анастезияда және психотерапияда психотроптық қоспаларды пайдаланады.
  
  

• 6 слайд

  Эндогендік себептерге жаскезеңдік өзгерістерге байланысты туындайтын себептер мен адамның ауруға дейінгі ағзалық ерекшеліктері жатады. Жас адамның ерекшеліктеріне байланысты невроздың түрі қалыптасады. Мысалы: истериялық реакциялар ұстамсыз адамдарда жиі дамиды. Жабысқақ түрдегі невроздар: мазасыз, күдікшіл адамдарда жиі болады.
  Психиканың клиникалық жағдайларының дамуына эндогендік себептердің ықпалы өте зор. Жүйке жүйесі зақымдануына байланысты туындайтын аурудың зардабынан (менингит, энцефалит, менингоэнцефалит, полимилит) болған және бассүйек ми зақымданғаннан кейінгі мидағы кемістік. Туу кездегі болған зақымданудан кейін де өмір бойы сақталатын ми кемістігі болады. (мидың ең аз(минемальды дисфункциясы «ММД» не «ерте резидуальды –органикалық мидың кемістігі» деп аталады)
  Резидуальды органикалық мидың кемістігі бассүйек пен ми зақымданған уақытта пайда болады. , дәрі сезімталдығы жоғары болады. Соматикалық әсіресе ауыр және ұзаққа созылған аурулар нервтік –психикалық бұзылуды оңай тудырып, олардың өтуін ауырлатады .
  
  

• 7 слайд

  Психика дамуындағы клиникалық жағдайлардың пайда болуы көбінесе ішкі себептерге байланысты.Тамақтанудың жақсаруы мен урбанизацияға байланысты балалардың дамуы жылдамдап физиологиялық акселерация деген түсінік пайда болды. Физиологиялық акселерацияның физиологиялық және психикалық түрі бар . Дене бітімі дамуынан психикалық дамудың артта қалуы ретардация деп аталады. Ретардация дене және психикалық болып 2-ге бөлінеді. Дене бітімі акселерациясы мен мидың нашар дамуы тұқым қуалауға байланысты.
  

• 8 слайд

  Кешіккен психикалық даму – психикалық дамудың қалыпты темпінің бұзылуы. Мұнда жеке психикалық функциялар (ойлау, зейін, эмоционалды-еріктік сфера) өз дамуынан кешігеді. Кешіккен психикалық даму психологиялық педагогикалық диагноз ретінде мектепке дейінгі немесе кіші мектеп жасында қойылады.
  Егер осы кезеңнің соңында психикалық функциялардың жетілмеуі белгілері анықталса, ақыл-ой кемшілігі жайлы мәселе қозғалады.
  
  

• 9 слайд

  КПД келесі себептері бар:
  
  Биологиялық себептер:
  
  Әлеуметтік себептер:
  
  жүктілік патологиясы
  жетілмей туылу
  туу кезіндегі жарақат
  бала даму кезеңдеріндегі инфекциялық аурулар
  генетикалық шарттанған
  
  баланың өмірлік іс-әрекетінің ұзақ уақыт шектелуі
  тәрбиелеудің жағымды жағдайлары, бала өмірінде жиі болатын психикалық жарақаттаушы жағдайлар.
  
  

• 10 слайд

  Лебидинский бойынша кешіккен психикалық дамудың нұсқалары:
  
  конституционалды кешіккен психикалық даму
  самотогенді кешіккен психикалық даму
  психогенді кешіккен психикалық даму
  церобральды-органикалық кешіккен психикалық даму
  
  

• 11 слайд

  Самотогенді кешіккен психикалық даму соматикалық созылмалы аурулармен байланысты
  Психогенді кешіккен психикалық даму соматикалық тәрбиелеудің жағымсыз жағдайларымен байланысты. Психикалық жарақат алған жағдайда кешіккен дамуға әсер етеді.
  Церебралды-органикалық кешіккен даму құрсақ кезінде немесе босанған кезде қиыншылыққа ұшыраған жағдайларда болады.
  

• 12 слайд

  Конституционалды кешіккен психикалық даму дене құрылысымен байланысты
  Яғни мұндай балалардың эмоционалды сферасы өзінен кіші балалардың даму деңгейіндей болады, эмоцияның айқын көрінуі, эмоционалды жүріс-тұрыстың басым болуы, ойын қызығушылығы басым болады, сенгіштік, толық дербестіктің болмауы. Мұндай балалар ойыннан шаршамайды, жаңа нәрселер ойлап табады. Бірақ интеллектуалды іс-әрекет еткенде тез шаршап қалады. Тәртіп ережелеріне бағынбайды. Сондықтан оларда интеллектуалды іс-әрекетке бағытталған тапсырмалар қиындық тудырады. Сөйтіп, эмоционалды сфераның артта қалуы эмоционалды бейімделуді қиындатады.
  
  

• 13 слайд

  Депрессия –(латынша deprimo – жабығу, торығу, құлдырау) – бұл психиқалық ауытқу, үрейліқтің қүшеюі.
  қөқірегіндегі ұялшақтық сезімі және ауруы. Сондай-ақ бас ауру ауру, қарында жиі қездесе бермейді. Депрессияда ауруды сезу интернистен әсерлі емес ем өтқізуінде болады.
  Депрессия - қөпқе созылмайтын, бірақ созылып қетсе невроз немесе психоздың бастауына айналатын түнілу мен пессимизм арқылы бейнеленетін ніл-қүи жағдайы.
  
  Депрессиядан екі тәсілмен:
  біріншісі — психотерапия, еқінші — медиқаментоз арқылы емдейді. Психотерапиялық жолмен емдеу қөбіне нәтижелі болады. Алайда бұл жолмен емдеу айлап, не жылдап жүргізуді талап етеді. қейде ешқандай нәтиже бермеуі де мүмқін. Терапия арқылы реабилитация жасауда Депрессиямен ауырған адамның Хайдеггер ойынша Депрессия үш әреқеттен құралады:
  а) редуқция, бар нәрседен болмысқа қайта оралу
  б) қонструқция, немесе болмыс түсінігін қалыптастыру
  в) деструқция, немесе дәстүрлі түсініқтерді жаңаша түсініққе сәйкестендіру.
  
  

• 14 слайд

  Сенсибилизация – ішкі психикалық факторлардың әсерінен анализаторлар сезімталдылығының жоғарлауы,  десенсибилизация – (қарама-қарсы) – жүйелеу әдістері мен адекватсыз сезімдердің әлсіреуі: 
  1. Монофобия. 
  
  2. Үрейлендірудің күшейтілуі. 
  
  3. Жоғары үрейлену реакциясы (бас ауруы, сақина ұстауы, асқазан – ішек ауруы,т.б). 
  
  4. Қорқыныш пен үрейлердің жоғарғы жиілігі. 
  
  5. Қорқыныш пен үрейден құтылуға ұмтылыс. 
  
  6. Қашу, құтылу реакциясы (көп жағдайларда дезадаптивті қылық -әрекеттер туындайды, мысалы, жасөспірімдер кезеңдегі ішімдік, наркомания т.б.). 
  

• 15 слайд

  Шектен тыс шыққан үрейілік мына жағдайларда байқалуы мүмкін:
  экстроардинарды жағдайдағы реакциялар, соматикалық қалыптың бұзылуы, неврозда (фобияда, паникалық шабуыл, истериалық қобалжу), депрессиядағы үрейілік, деменцияда, психоздың басталуында (демирия, шизофренияның өткір талдауында). Әртүрлі экстроардинарды жағдайларда үрейіліктің пайда болуы айқын болып көрінеді. Кенеттен пайда болған аурулар, шұғыл жедел жәрдем, толық зерттеуге жіберу, өз уақытынан бұрын басталған толғақтың үреймен жеткізіледі.
  
  

• 16 слайд

  Үрейілікті азайту үшін емделушіге қоршаған ортады болып жатқан жаңалықтарды айту керек. Сенімділігін арттыру керек (сіз жақсы мамандардың қолындасыз, біз бұл жағдайда не істеу керек екенін білеміз деп сендіру керек). Мүмкіндігінше емделушіге нақты не істеу керек екені жайлы нұсқау беру кекрек (киіміңізді және аяқ киіміңізді шешіп, құжаттарыңызды мына жәшікке салыңыз, мына кереуетке шалқаңызбен жатыңыз, жайбарақат жатыңыз, қазір дәрігер келіп ине егеді сосын ауруды сезбейсіз).
  Үрейілік соматикалық аурулардың өткір симптомы болуы мүмкін, белгілі болғандай стенокардияның артимияда, бронхоспазмада шектен тыс үрейілік және қазаның үрейілігі бірге жүруі мүмкін.
  
  

• 17 слайд

  Невроз үрейілік ұзақ уақыт бойы сақталуы мүмкін немесе периодымен пайда болады. Жай ғана тыныштандыратын сөздер емделушінің жағдайын жақсартуы мүмкін. Ол өзінің үрейілігінен құтылу үшін ештеңе істей алмайтынына көзі жетеді. Әдетте невроздың пайда болу себебі анық емес, психологиялық қорғаудың механизмі емделушінің дұрыс түсінуіне кедергі жасайды.
  
  

• 18 слайд

  Иммерциондық әдістер – қорқыныштарды коррекциялауға арналған. 
  Имплазиялар - қорқыныш қиялдарын тудыру, қарқынды үрей мен қорқыныш қиялын тудыру арқылы нақтылы өмірдегі қорқыныш сезімдерін азайту. 
  Пародаксалды интенция – негізін салушы В.Франкл, үрейдің алдын – алу. 
  Жетондық жүйе – негізін салушы Б.Скиннер, «модельге» (үлгіге) – сүйене отырып келісу. Адамның әлеуметтік рөліне сәйкес мінез-қылығын өзгерту. Мысалы, ақша немесе басқа да материал құндылықтарды «жетонға» (бақытқа, денсаулыққа т.б) алмастыру. Морита – 1921 жылы Жапонияда қалыптасқан әдіс, жеке адамның коррекциясына бағытталған.
  
  

• 19 слайд

  Истерия -(греқ. hystera – жатыр), ұстамалы сырқат – адам мінез-құлқының, қозғалысының, сезімталдығының, ішқі органдар қызметінің бұзылуынан болатын психиқалық ауру.
  Истериалық аурудың пайда болуы өзіндіқ таң қаларлықтай ереқшелігі бар. Шағымдануы өте жарқын қатты эмоционалды реақциясын алып жүреді (жылау, айқай, қөмеққе шақыруы), мұндай белгілер әрқашан психогенді. Оларға қоршаған орта назар аударғанды жағымсыз қылықтары қөбейеді. Әдетте олардың жалған сиы ұзақ емес, қанша дегенменде емделу үшін жаңа оқиғалармен жағымсыз уайымдаудан назарын басқа нәрсеге аударады. Ежелден греқтер истерияны жатыр
  ауруларының салдарынан болатын теқ әйел дерті деп санаған (“истерия” аталуы содан). Бұл аурудың негізгі себептері, қөбінесе, жүйқе жүйесінің бұзылуы, психиқалық қайғы, аурудан жүдеу, ми жарақаттары, дұрыс тәлім-тәрбие болмауы, т.б. И.Павловтың айтуынша, жоғары жүйқе жүйесінде тежелуден гөрі қозу басым болғанда ғана истерия пайда болады. истерияның белгісі әр адамда әр түрлі, қөп жағдайда ұстамалы дерттің белгілері байқалады; истериялық талма қезінде адам қенеттен құламайды, құласа да еш жерін жарақаттамайды, тілін тістемейді, аузынан қөбіқ ақпайды, теқ қөз қарашығының қөлемі өзгереді.
  Мұндай қөріністі эпилепсиялық ұстамамен шатастырмаған жөн (қ. Қояншық). Негізінен, истерия қезінде адам денесінің жартысына жуығы өзгерісқе ұшыраса, қейде мұндай құбылыс аяқ-қол немесе бетте ғана байқалады. қейде истерия қезінде жылау мен қүлқі бір мезгілде қеледі, тынысы тарылып, бір нәрседен қорқып шошиды, қиімін жыртып, шашын жұлады. Беті қызарып, қөруі нашарлап, құлағы естімей, қол-аяғы жансызданып, дауысы қарлығады, құсады, қеқіріп, есінеп жөтеледі. Ал егер бір нәрсе қатты ұнаса, қөңілі қөтеріліп, ақтарыла жарылып, қөңіліне жаққан адамды, дүниеде одан артық жан жоқтай қөреді. истерияның ауыр жағдайында адамның қөз алды қарауытып, галлюцинация басталып, бұл – науқастың сандырақтауына ауысады. истериядан алдын-ала сақтанудың бірден-бір жолы – отбасында, меқтепте, қоғамдық ұйымдарда дұрыс тәрбие беру; адам мінез-құлқына әсер ететін жағдайларды болдырмау. истерияны психотерапия (адамның өзіне және өзін қоршаған ортаға саналы да сын қөзбен қарап, әділ баға беруі); еңбеқ терапиясы (қара жұмыс жасау); жүйқе жүйесін тыныштандыратын дәрілер ішу; физиотерапиялық шара қолдану арқылы емдейді.
  

• 20 слайд

  Астенияға
  мінездің бұлшық ет ауруы ауыртпалық әқеледі, әдетте шеқенің аумағында мойынның иық белдеуінде және арқада болады. Денеге қолды тигізгенде жиі ауырады (мысалы: шашты қиналып тарайды). Мұндай аурулар массаждан қейін жылыну, жылы ваннаны қабылдағанда қайтады. Астениялық синдром
  бұл синдром:
  әлсіздікпен, тез шаршаумен, тітіркенгіштікпен айқын вегетативті бұзылыстармен сипатталады. кейбір жағдайларда астениялық
  синдромға фобиялық, ипохондриялық, апатиялық, истериялық және басқа да
  бұзылыстар қосылады.
  Оның негізгі көріністері: әлсіздік, делсалдық, тез қажығыштық, ес пен ынтаның бұзылуы, интеллектуалдық үрдістердің жойылуы және бастың ауыруы. Бұл көріністер қосылып жұмыс істеу қабілетінің әлсіреуіне әкеледі. Ұйқы бұзылады. Аурулар көпке дейін ұйықтай алмайды, қайта-қайта оянады, түстерді көп көреді, көрген түстері көбіне қорқынышты болады. Ұйықтап тұрған соң да сергектіксезілмейді. Тез ашулану, сіркесі су көтермеу, айналадағылармен конфликтілерге келу сияқты белгілер байқалады
  
  
  
  
  

• 21 слайд

  Волфганг Амадей Моцарт (нем. Wolfgang Amadeus Mozart, толық аты Johannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart — Йоханн Хризостом Волфгаң Теофил Моцарт; 1756 жылы 27 қаңтарда, Зальцбург, Қасиетті Рим империясында – 1791 жылы 5 желтоқсан, Қасиетті Рим империясында) – Вена классикалық композиторлар мектебінің жарқын өкілі. Асқан шебер скрипкашы, клавесинист, органист, дирижер болған. 
  

• 22 слайд

  Музыкатерапия: Моцарт өлеңдерін тыңдаңдар.
  Моцарт өлеңдерінің емдік көмек берудегі негізгі себебі болып оның дыбыстарының жоғары жиілікті (звуки высокой частоты) болуынан деп түсіндіріледі. Музыкадағы дыбыстардың жоғарғы жиілігі 3000 нан 8000 Гц ға дейн болуы ортанғы құлақтың микроскопиялық бұлшықеттерін нығайтады, есте сақтау қабілетін жоғарлатады, аутизм және дислекция кездерінде көмектеседі. Моцарт композицияларын 5 минут тыңдағаннан кейін адамның зейінінің шоғырлануы жақсарады ал американдық ғалымдардың зерттеулері бойынша Моцарың фортопияналық музықасын 10 минут тындағансон адамдардың IQ көрсеткіштері орташа есеппен 8-10 бірлікке жоғарлайды.
  

• 23 слайд

  Д. Хьюджес эпилепсияның күрделі формасымен ауыратын адамдарда осы Моцарт композицияларын тыңдағаннан кейінгі болған өзгерістерді көрсеткен. Пациенттердің 36 сының 29 да приступ кезіндегі эпилепсия толқындары әлсіз бола түскен.
  Д. Хьюджестің қорытындысы бойынша Моцарт музыкасын тыңдаған кезде миды қоздыратын электротолқынның амплитудалары мен көлемі кемиді және эпилепциялық приступтың өтуі азаяды және жеңілдей түседі. Айта кететін жайттардың бірі ол: осы пациенттерге басқа композиторлардың өлеңін қосқанда немесе мүлдем тыныштықта қалған кезде ешқандай жақсарулар байқалмаған.
  
  

• 24 слайд

  АҚШ та күрделі неврологиялық аурулармен ауыратын пациенттерге күніне 10 минут Моцарт композициясын тыңдауға берілгеннен кейін пациенттерде іс қимыл әрекеттерін жасау қабілеттері быраз уақытқа жақсарған.
  Швед ғалым-дәрігерлерінің айтуы бойынша Моцарт композицияларының арқасында Швецияда балалардың ерте өлімін тоқтата алды.
  Д. Кемпбеллом және оның колегалары «Моцарт эффектісі» атты терминді енгізген болатын.
  

• 25 слайд

  Моцарт музыкасының емдік қасиет беруінің сыры әлі күнге дейін ашылмаған және болашақта ашылады дегенде күмәнмен қарауға болады. Моцарт музыкасының бар сыры күші осы болар.
  

• 26 слайд

  «Шин – кей – шит - цу» - адамның эгоцентрлік келбеті, адамның өмірлік үлкен күштерінің интеллектік ағымдары мен үйлесімділігі. Өмірлік қажетті күш-қайраты бар адам өзін-өзі сақтай алады және тәні мен рухани жетілуіне ұмтылады. 
  
  «Холдинг» - «ұстау» - деген мағынада. Эмоциялық бұзылулардың кең таралған түрлерін коррекциялауда қолданылады. Негізін салушы медицина ғылымының докторы М.Велш, «Аналар орталығының» жетекшісі. Россияда 1987 жылы Никольская О.С. енгізген. Бұл әдісті «өткір әдіс», «драмалық әдіс» немесе «шок» деп те атайды. Көбінесе аутизм, мутизммен ауырған балалармен жүргізіледі, соңынан эмоциялық әлсіреу туындайды. 
  
  «Имаго» - «образ-бейне» мағынасы, негізін 1966 жылы Вольперт И.Е. салған. Коррекциялық мақсатта клиенттің арнайы бейнелер комплексін жандандыра алуға жаттықтыру әдісі. Өмірдегі қиындық жағдайларға қалыпты бейімделуге, коммуникативті мумкіндіктерін кеңейтуге, бейнелерді жандандыру қабілетін дамытуға, өмірлік тәжірибелерін қарқындатуға уйрету.