Конспект урока по крымскотатарскому языку " Ана тилим-гъурурым"

5-сыныф      

                   Ана тили

Мевзу:   Ана тилим – гъурурым

Макъсат: 1) талебелернинъ ана тили акъкъында      

                     бильгилерини кенишлетмек;

                 2) сёз байлыгъыны арттырмакъ;

                 3) эстетик дуйгъуларыны инкишаф этмек;

                 4) ана тильге меракъ, севги ве гъурур дуйгъула-

                     рыны ашламакъ.

Интерактив  усуллар:

1.   ассоциатив тюп;

2.   зеиний  уджюм;

3.   чифт чалышув;

4.   кучюк группаларда чалышув;

5.   «Вейлер Веннанынъ тёгереклери»;

6.   саналаштырув;

7.   «Эбет – ёкъ» оюны.

Дерснинъ донатылувы: магнитофон, «Ана тили» акъкъында йыр, тувгъан тиль ,мектеп акъкъында ресимлер.

Дерснинъ кетишаты. 1.Тешкилий къысым.

«Бир, эки, учь, тильге берме кучь.

Къоллар раледе, аякълар бир ерде.

Шимди биз къырымтатар тили дерсинде».

2.Невбетчининъ рапорты

3. Дерске меракъ догъурув

 «Ана тилим» йырны талебелер эшите ве йырлайлар.

3.      Оджанынъ кириш сёзю:

- Дюнъяда чокъ тиллер бар. Эр бир халкъ озь ана тилини севе, айбетлей ве урьмет эте. Ана тили адамларгъа мытлакъ керек. Тиль – бу миллетнинъ энъ эсас хусусиетидир. Озь ватаныны, халкъыны, ана-бабасыны севген адам – озь тилини де севе. Бизим къырымтатар тилимиз къадимий тильдир ве бу куньгедже сакъланып кельди. Биз къырымтатарлармыз ве озь Ватанымызда яшаймыз.Ватанымызны севемиз.

Келинъиз, балалар, ана тилимизни де севейик, огренейик ве ана тилимизде  лаф этейик.

4.      Интерактив мешгъулиети. «Интрига» усулы.

АКУ-КУ+НА+ИТ-И+ОЛ-А+Ь=АНА ТИЛЬ

               Эпиграф:

«Къабримде мелеклер соргъу сораса,

Азраиль тилини къач кере тораса,

«Озь тувгъан тилимде айт манъа»,- дермен

Озь тувгъан тилимде йырлап олермен.

                        ( Б.Чобан-заде)

6.Бугунь дерсимиз сизге аджайип ве айретли дюнъяны ачаджакъ. Келинъиз, балалар, бир биримизге кулюмсирейик ве эйи, яхшы сёзлер айтайыкъ. Тебессюм – яхшы кейфиетнинъ дереджеси. Бир биримизге сагълыкъ, къуванч, гузель кейф эдие этейик.Эр бир дерс яхшы кейфнен башланышы пек муимдир.Эгер къыйын олса, инанъыз, биз онъы енъерик.

                 Дерснинъ шиары:

Эр кестен – къабилиетине коре,

Эр биринъизге – мувафакъиет,

Эр кеске – къуванч.

Талебелернинъ бильгилерининъ актуализациясы

1.   «Зеиний уджюм»

- Къырымда къач девлет тили бар?

- Насыл тиллер?

- Къайсы тиль бизим миллий тилимиз?

- Къырымтатар тили Россиянынъ къайсы регионларында фен оларакъ огрениле?                                                                

- «Тильде, фикирде, иште бирлик» - кимнинъ сёзлери?

- Къырымтатар гимнынъ сёзлерини ким язгъан?

- Гимнынъ серлевасы насыл?

- Къырымтатар элифбесинде къач ариф бар?

- Насыл къырымтатар неширлерни билесинъиз?

- Насыл къырымтатар телеканалы Къырымда чалыша?

2.Тахтада ерлешкен ресимлерге бакъып ве  бизим мевзугъа келишмеген ресимлерни алып ташланъыз.

3.Балалар, сиз эвде ана тилимиз акъкъында шиирлер эзберлемек керек эдинъиз. Келинъиз, шимди шиирлер алемине долайыкъ.

                          Шиирлер  алеми

Талебелер сыранен «Ана тили» акъкъында шиирлерни эзберден айталар.

Окъув материалыны анъламакъ ве къабул этмек

Балалар, къырымтатар тили тюркий тиллерине киргенини билесинъиз. Даа насыл тиллер тюркий тиллерге кире экен?

1.   Ассоциатив тюбини тизейик

                  Къырымтатар

             кумык                    азербайджан

караим                                     турк

казах                                              къыргъыз

     озьбек                                 туркмен

         башкъырт                      гагауз

                          казан татар

2.Группаларда  иш.

    Бильген незакетли сёз ве ибарелерни язмакъ:

(селям алейкум, саба, уйле, акъшам шерифинъиз хайырлы олсун, сагъ олунъыз, аш татлы олсун,  хош кельлинъиз, лютфен, багъышланъыз, гедженъиз хайыр,сагълыкънен барынъыз, къалынъыз, огъурлы ёллар, яхшы тюшлер корюнъиз, машалла, аферин, эллеринъ дерт корьмесин…)

3.Физкультдакъа.

4. Чифт чалышув

    (Сёзлерден аталар сёзлерини топламакъ ве дефтерлерге язып, манасыны анълатув)

А) Тиль – акъыл теразесидир.

Б) Тилини унуткъан – илини унутыр.

В) Тиль – къылычтан кескин.

Г) Татлы сёз балдан татлы.

5.Саналаштырув.(Къартбаба иле торун субети)

                Пекитюв

1.Догъру терджиме ет:

Лугъат                                    ударение

Илим                                       звук

Китап                                      слог

Эдебият                                   словарь

Сес                                           книга

Эджа                                        слово

Ургъу                                       литература

Ариф                                        знание

Джумле                                    предложение

                                                                                                                           Вейлер Веннанынъ тёгереклери»

Къырымтатар                                         рус

37 ариф                        девлет тили                  33 буквы

Тюркий тиллер         Къырымда                    славянские

Къоран                                                     Библия        языки

И.Гаспринский           нешир                        А.С.Пушкин

Тамыр,аффикс                                       приставка, корень, суф

                                      телевиден            фикс, окончание

ургъу сонъки эджада                      ударение на любой слог

хабер джум-нъ сонъунда                 сказуемое в люб. части

                                                                 предложения

3.Группаларда иш

              1-группа

Ана тили – недир? (Ватан, халкъ, ана- баба, къоранта,эдебият, бильги, хазине, фидан, мектеп, газета,миллет, журнал…)

                2-группа

Ана тили – насыл? (татлы, севимли, тувгъан, назик, халкъ, зенгин, къадимий, земаневий, эдебий, миллий, акъикъий…)

2.   «Эбет – ёкъ» оюны

- Къырымтатар тили – миллий тиль

- къырымтатар тили – девлет тили

- славянлар къырымтатар тилинде лаф этелер

- элифбеде 37 ариф бар

- гъ, къ, нъ, дж арифлери тек къырымтатар тилинде бар

- къырымтатар тили славян тиллерине кире

- къырымтатар тили тюркий тиллерине кире

- И.Гаспринский, Н. Челебиджихан, Б.Чобан-заде – бизим языджыларымыз

- Китай мектеплеринде къырымтатар тилини огренелер

- ургъу чокъусы сонъки эджагъа тюше

- Къырымда эписи газеталар къырымтатар тилинде чыкъа

- «Миллет» къырымтатар телеканалы

- къырымтатар гимни Лермонтов язгъан

- Къырымда 14 къырымтатар миллий мектеплер бар

5. Эв иши:    1) мини-инша «Меним ана тилим»;

                       2) кроссворд тизмек;

                       3) ана тили акъкъында аталар сёзлерини

                            тапмакъ.

5.      Рефлексия

1.   Бугунь бизде ким яхшы чалышты?

2.   Ким актив эди?

3.   Ким дерснен меракъланды?

4.   Озюнъизге насыл баа къоярсынъыз?

5.   Дерснинъ сонъунда кейфинъиз насыл?