Конспект урока по теме "Теркай Туркма"

                                       Гом урочы пълан

УРОЧЫ ТЕМÆ: Булкъаты Михал

                                Роман «Теркæй Туркмæ»

Урочынысан: 1. Туркмæлидзыныистори 1965 азы,                                  Хъомыладонкуыст «Райгуырæнбæстæисторионбындурылæрдзурын

2.Романы мидисбамбарынкæнын

1.      Хъомыладонкуыст «Райгуырæнбæстæ – дæуæйзынаргъдæрнæй».

Не ' взаг – иу, нæхæдæгдихтæ…

Мамсыраты Мурат

Урочыцыд:

1.     Организационхай

2.     Хæдзармæкуыстсбæрæгкæнынфæрстытыфæрцы.

Ног æрмæг.

1.                        БулкъатыМихалыбиографийылæрдзурын.

Разныхас: МамсыратыТемырболат «Сагъæстæ» (зæрдылæрлæууынкæнын 1864-65 азтæ, Туркмæлидзæгадæмы).

         Кавказ Уæрæсейимæкуыбаиу, уæддæрпайдауыдкультуронæмæэкономиконæгъдауæй. ФæлæУæрæсейыхицауадйæколониалон режим куыæрæвæрдта, уæдуыйæппæтызæрдæмæнæцыд. Адæмæйиутæфестыуырысыныхмæ, уæлдайдæрпысылмондинылхæстадæм. Уыйадылсфæндкодтой се' мдинадæммæфæлидзын.

(ЦæмæнбахъуыдыстыТурчыкавказагадæм?)

Туркæнпайдауыдацы хабар – уыцыадæмкæддæриддæрцæттæуыдаиккойУæрæсейыныхмæхæцынмæ. Афтæмæйдыууæрдыгæйдæркодтойардауæнкуыст. УыдонæйиууыдКуындыхатыМуссæ – инæлар.

3.     ЦæуынцТуркмæтынгбирæадæм,  ТемырболатæмæМуссæдæр. Иутæрастадыстыпаддзахы 'фсадыныхмæ, сæхотыхтæ сын байстойæмæсæДзæуджыхъæумæакодтой. УыдонимæуыдМуссææмæСадуллæдæр.  ИухаттхицауМуссæмæфæдзырдта, æмæуæдзæрондлæгтæфæдызæрдыгсты . МуссæйысусæгæйарвыстойСтамбулмæ. УымуыйфембæлдТурчыМинистрадимææмæбаныхаскодта, цæмæйМæхъхъæл, Ир æмæКæсæгæйкæйæркæндзæнфондз мин адæймаджыæмæйæхæдæгдæрсемæкæйуыдзæн.

Ничибазыдта, МуссæСтамбулыуыд, уый. Æрцыдæмæ та ногæйсбадтахæстоны. Ахстадæмыуырныдта, Муссæдæруыдонхуызæнкæй у æфхæрд. Муссæйæсусæгкуыстытыххæйцфдæриддæрæрдомдта, уыдониууылдæррайста, 9047 –сомы, 2050-æвзист сомы.

Цæуынцадæдразмæ, фыдæбонкæнынц, бафæлладысты, дыууæкъуыримæСауденджызмæбахæццæсты, Темырболатдæрсемæ. Муссæ та сусæг тел арвыстаТурчыхицаумææмæфæдзæхста, мæбинонтымынуæцытджынхъусдардæйцухманыууадзут, зæгъгæ.

Иутæнауылацыдысты, ИннæтææнхъæлмæкастыстыдыккагНаумæ, фæлæнаунæйæмæнæй. Сæфосæнхæринаг нал уыдæмæсæуæйкæнынрайдыдтойуынгты, денджызгæрæтты. Сарæхстыкъæрныхтæ, лæгмартæ, низ æмæнозт. Темырболатахæмнывтæуынгæйæтынгтыхстис.

Иуахæмысæмфæзындисиузæрондбæлæгънау. Темырболатнауычъизифæрстылравзæрстафыст «Баязид». Адæссæхибакалдтойуырдæм. Хицæуттæгæххæттникæмæйагуырдтой, фæлæсæнымадтой. Иу усы æдсывæллонскъуырдтойæмæ ус æдсывæллондонмæахауд. Темырболатуыцыхицауымукъутæфæцæфкодта, йæхæдæгдонмæйæфæстæагæппкодтаæмæйæсласта. Науылæгæрбирæадæмсæвæрдтойæмæйæм дон кæлынбайдыдта, адæмстарстысты. Иусабиамарддоннизæй, йæмадыйылкæуындæрнæбауагътой, фæлæйынæйдонмæфехстой.

Донæйцысабисистой, уыйдæромынрайдыдта, йæ уд исы. Стырфыдæбæттыфæстæсæнаубахæццæкæронмæ, фæлæнизæйтæрсгæйæ, наулæууæнмæнæбауагътой. Адæмрахызтысты, сæмæрдтыбаныгæдтой, Турчызæххылазæлыдиронхъарæг.

Фæйнæрдыгæйкурынц дон, уæлдайдæр та  - сывæллæттæ. Темырболаттыхсытыхстадæмыл. АдæмæлгъитынцМуссæйы, фæлæсæуыйницæмæ дары, уый та Турчыхицæуттимæхъармныхæстæкодта.

Бамбæрстойадæм, сайды кæйфесты, кæйсæмничиæнхъæлмæкæсыАнталийытæвдзмисбыдырты.Темырболатæмбарыйæмадызæрдæйыуаг.

-Туркмæлидзыныаххосæгтæ.

-КæдæмæцæмæналыгъдкавказагадæмТуркмæ?

-Чи у МамсыратыТемырболат?

-КуындыхатыМуссæйыфæлитоймитæ.

-ХъуыбадыйызарæгæмæТемырболаты «Сагъæстæ»- йыабарст.

Ныффыссыннывæцæн «Лыгъдадæмыхъысмæт».