.Мақал - мәтелдер. Қазақ тілі - 5 - сынып

• 1 слайд

  Психологиялық дайындық
  Еңбек етіп ерінбей,
  Жақсы баға алайық!
  Мейірімді жүрекпен
  Ақ пейілді тілекпен
  Амандасып алайық
  Бір жадырап қалайық!
  

• 2 слайд

  Қайталау – оқу анасы
  Оқу – инемен құдық қазғандай
  (жаңа сабақ)
  Кітап – білім бұлағы
  (жаттығу жұмысы)
  Күш – атасы білімде
  (мәтін бойынша мақал құрау)
  Мақал – сөздің мәйегі
  (тірек сөздер арқылы мақал құрау)
  Сөз тапқанға қолқа жоқ
  (мәтін құрау)
  Білімді мыңды
  жығады (мадақтау)
  Көз қорқақ, қол батыр
  (сергіту сәті)
  

• 3 слайд

  Қайталау
  – оқу анасы
  

• 4 слайд

  Қайталау – білім анасы
  1
  2
  3
  4
  5
  6
  

• 5 слайд

  Лексика
  дегеніміз
  не?
  №1
  

• 6 слайд

  Сөздің тура
  және
  ауыспалы
  мағынасы
  №2
  

• 7 слайд

  Омоним.
  Синоним.
  Антоним
  №3
  

• 8 слайд

  Эфвемизм.
  Дисфемизм
  №4
  

• 9 слайд

  Табу
  №5
  

• 10 слайд

  Тұрақты
  тіркестер
  №6
  

• 11 слайд

  Қайталау – оқу анасы
  Оқу – инемен құдық қазғандай
  (жаңа сабақ)
  

• 12 слайд

  Қой аузынан шөп алмас –
  Жұлдызы қарсы –
  Төбесі көкке жету –
  Үйді басына көтеру –
  Қас қаққанша–
  Қызыл сөзден бал жағу – 
  Қанына сіңу –
  Ине шаншар жер жоқ – 
  Етек-жеңін жию –
  Жібі түзу – 
  Тұрақты тіркестер мағынасын ашу
  

• 13 слайд

  Қой аузынан шөп алмас – Момын
  Жұлдызы қарсы – Араздасқан
  Төбесі көкке жету – Қуану
  Үйді басына көтеру – Айқайлау 
  Қас қаққанша– Лезде, жылдам
  
  Қызыл сөзден бал жағу –  Мадақтау
  Қанына сіңу – Әдеттену
  Ине шаншар жер жоқ –  Толық, тығыз
  Етек-жеңін жию – Есін жию
  Жібі түзу –  Лайықты, дұрыс
  
  
  
  
  
  

• 14 слайд

  Қарашаның жиырма төрті
  

• 15 слайд

  Тәрбиелік мәні бар, ақыл – нақыл сипатында айтылатын сөздер тобы.
  
  Мысалы:
  Кең болсаң, кем болмайсың.
  МАҚАЛ
  МӘТЕЛ
  Бейнелеп, тұспалдап, ишаралап тұратын сөздер тобы.
  
  Мысалы:
  Көп түкірсе -көл
  
  

• 16 слайд

  Абайдың :
  «Күн жауғанда қойныңда, күн ашықта мойныңда»
  «Күшік асырап ит еттім, ол балтырымды қанатты»
  “Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей”
  «Бақпен асқан патшадан мимен асқан қара артық»,
  «Сақалын сатқан кәріден еңбегін сатқан бала артық»,
  «Тамағы тоқтық, жүмысы жоқтық - аздырар адам баласын»
  “Аяз би” ертегісі:
  “Адам тілі тас жарар, тас жармаса, бас жарар”
  Аға өлсе, іні мұра.
  Біреуге ор қазба, өзің түсерсің.
  

• 17 слайд

  Мақал мен мәтелдің ерекшеліктері
  

• 18 слайд

  М
  А
  Қ
  А
  Л
  -
  М
  Ә
  Т
  Е
  Л
  
  Т
  А
  Қ
  Ы
  Р
  Ы
  П
  Т
  А
  Р
  Ы
  Отан, туған жер, халық
  Еңбек, ынтымақ, бірлік
  Ерлік, батырлық, достық, жолдастық
  Оқу, білім, өнер, тіл
  Адамгершілік, жақсы мен жаман мінез, үнемшілдік
  Отбасы, ата – ананы қадірлеу, үлкенді сыйлау
  Төрт түлік мал, кәсіп, егіншілік
  

• 19 слайд

  Қайталау – оқу анасы
  Оқу – инемен құдық қазғандай
  (жаңа сабақ)
  Кітап – білім бұлағы
  (жаттығу жұмысы)
  

• 20 слайд

  126 - жаттығу
  (сыңарын табу)
  

• 21 слайд

  127 - жаттығу
  (мақалды бөлек,
  мәтелді бөлек жазу)
  

• 22 слайд

  Қайталау – оқу анасы
  Оқу – инемен құдық қазғандай
  (жаңа сабақ)
  Кітап – білім бұлағы
  (жаттығу жұмысы)
  Көз қорқақ,
  қол батыр
  
  Көз – қорқақ, қол - батыр
  

• 23 слайд

• 24 слайд

  Қайталау – оқу анасы
  Оқу – инемен құдық қазғандай
  (жаңа сабақ)
  Кітап – білім бұлағы
  (жаттығу жұмысы)
  Күш –
  атасы білімде
  Көз қорқақ, қол батыр
  (сергіту сәті)
  

• 25 слайд

  Бірде Айнұр мен Мұрат мектептен шығып, автобусқа отырды. Соңғы орындыққа екеуі отырып алды. Сәлден кейін бір қарт әже кіріп, қастарына келіп тұрды.  Айнұр орнынан тұрды да, әжейге орын берді.
  

• 26 слайд

  Бірде Айнұр мен Мұрат мектептен шығып, автобусқа отырды. Соңғы орындыққа екеуі отырып алды. Сәлден кейін бір қарт әже кіріп, қастарына келіп тұрды.  Айнұр орнынан тұрды да, әжейге орын берді.
  “Сыйласаң сый көрерсің”
  “Үлкенге құрмет, кішіге ізет”
  

• 27 слайд

  Ертеде еріккен хан уәзірлерін шақырып:
  - Ертеңге дейін маған мақал шығарыңдар. Егер бұйрығым орындалмаса, бәріңнің де бастарыңды аламын,- депті. Уәзірлер не істерін білмей дал болыпты. Көшеге шығып, бір адамды ұстап алыпты да:
  - Тез, бізге бір мақал шығарып бер ,-депті Әлгі адам мақал шығара алмапты. Бірақ өз жандары үшін дал болған уәзірлер оны өзенге апарып, суға батыра бастапты. Әлгі сорлының жаны көзіне көрініпті, әбден жаны қиналған адам :
  - Мені ханға апарыңдар. Сендерді де өзімді де өлімнен құтқарамын,- депті. Уәзірлер оның айтқанын орындапты. Сондағы шыққан мақал мынау екен:
  

• 28 слайд

  Ертеде еріккен хан уәзірлерін шақырып:
  - Ертеңге дейін маған мақал шығарыңдар. Егер бұйрығым орындалмаса, бәріңнің де бастарыңды аламын,- депті. Уәзірлер не істерін білмей дал болыпты. Көшеге шығып, бір адамды ұстап алыпты да:
  - Тез, бізге бір мақал шығарып бер ,-депті Әлгі адам мақал шығара алмапты. Бірақ өз жандары үшін дал болған уәзірлер оны өзенге апарып, суға батыра бастапты. Әлгі сорлының жаны көзіне көрініпті, әбден жаны қиналған адам :
  - Мені ханға апарыңдар. Сендерді де өзімді де өлімнен құтқарамын,- депті. Уәзірлер оның айтқанын орындапты. Сондағы шыққан мақал мынау екен:
  «Көп қорқытады, терең батырады».
  

• 29 слайд

  Менің жақын туысымның менімен шамалас бір баласы бар. Ол өзі өтірікші бала. Көзбе-көз өтірікті айта салып тұра береді. Біздің үйге күнде келіп,
  менімен ойнағысы келеді, оның басқа ойнайтын, бірге жүретін ешқандай досы жоқ. 
  

• 30 слайд

  Менің жақын туысымның менімен шамалас бір баласы бар. Ол өзі өтірікші бала. Көзбе-көз өтірікті айта салып тұра береді. Біздің үйге күнде келіп,
  менімен ойнағысы келеді, оның басқа ойнайтын, бірге жүретін ешқандай досы жоқ. 
  «Өтіріктің арты бір –ақ тұтам»
  

• 31 слайд

  Қайталау – оқу анасы
  Оқу – инемен құдық қазғандай
  (жаңа сабақ)
  Кітап – білім бұлағы
  (жаттығу жұмысы)
  Күш – атасы білімде
  (мәтін бойынша мақал құрау)
  Мақал – сөздің мәйегі
  (суреттер арқылы мақал құрау)
  Көз қорқақ, қол батыр
  (сергіту сәті)
  

• 32 слайд

  1-сурет
  2-сурет
  

• 33 слайд

  3-сурет
  4-сурет
  

• 34 слайд

  5-сурет
  6-сурет
  

• 35 слайд

  Қайталау – оқу анасы
  Оқу – инемен құдық қазғандай
  (жаңа сабақ)
  Кітап – білім бұлағы
  (жаттығу жұмысы)
  Күш – атасы білімде
  (мәтін бойынша мақал құрау)
  Мақал – сөздің мәйегі
  (сурет арқылы мақал құрау)
  Сөз тапқанға
  қолқа жоқ
  (мәтін құрау)
  Көз қорқақ, қол батыр
  (сергіту сәті)
  

• 36 слайд

  І қатар – Ата-ана
  Ата-ана тақырыбына:
  аялы алақан, мейірім, парыз, сәби тілегі, «Қыздың ұяты – шешеге», «Шеше көрген тон пішер».
  
  ІІ қатар – Отан
  Отан тақырыбына: қызмет ету, еңбегі жану, «Отанды сүю – отбасынан басталады», «Туған елдей ел болмас, туған жердей жер болмас», «Отан үшін отқа түс - күймейсің».
  
  ІІІ қатар – Еңбек
  Еңбек тақырыбына: еңбек ету, маңдай тер, мақсат қою, «Еңбек түбі – береке», «Ердің артын – еңбек шығарар».
  
  

• 37 слайд

  Қайталау – оқу анасы
  Оқу – инемен құдық қазғандай
  (жаңа сабақ)
  Кітап – білім бұлағы
  (жаттығу жұмысы)
  Күш – атасы білімде
  (мәтін бойынша мақал құрау)
  Мақал – сөздің мәйегі
  (тірек сөздер арқылы мақал құрау)
  Сөз тапқанға қолқа жоқ
  (мәтін құрау)
  Білімді мыңды
  жығады (мадақтау)
  Көз қорқақ, қол батыр
  (сергіту сәті)
  

• 38 слайд