Методический доклад на тему "Жаңартылған білім мазмұны бойынша білім дағдыларын критериймен бағалау"

Жаңартылған білім мазмұны   бойынша білім

дағдыларын критериймен бағалау

Жантемиров Даурен Жолдыканович

«№8 ЖАЛПЫ ОРТА БІЛІМ БЕРЕТІН КӨРКЕМДІК-ЭСТЕТИКАЛЫҚ БІЛІМ ЖӘНЕ ТӘРБИЕ БЕРУ МЕКТЕП-КЕШЕНІ» КОММУНАЛДЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕСІ

Бағалау –одан арғы оқу туралы шешім қабылдау мақсатымен оқытудың нәтижелерін жүйелі түрде жиынтықтауға бағытталған қызметті белгілеу үшін қолданылатын термин.

Сыныптағы бағалау тек қана техникалық тәсіл емес. Мұғалімдер жазбаша немесе ау­ызша түрде баға қою арқылы бағалайды. Олар қолданатын кез келген нысанның артында тек қана объективті немесе жеткілікті дәрежеде объективті емес нормалар мен стандарттар ғана емес, сондай-ақ баланың дамуы, оқуы және ынтасы туралы түсінік, сонымен қатар өзін-өзі бағалау, қабілеттілік және күш-жігер сияқты ұғымдарға қатысты құндылықтар жа­тады.  (Александер, 2001)

  Критериалды бағалау – оқушының оқу нәтижелерін білім беру мақсаттары мен мазмұнына сәйкес келетін, білім беру үдерісіне қатысушылардың (оқушы, мектеп әкімшілігі, ата-аналар, заңды тұлғалар және т.б.) барлығына алдын ала таныс, ұжым талқысынан өткен, нақты анықталған өлшемдер арқылы оқушының оқу жетістіктерін салыстыруға негізделген үдеріс.

      Критерий - ұсынылған талаптарға сәйкес бір нәрсені бағалау бойынша шешім қабылдау ережесі, негіздемесі және белгісі.  Әр критерийдің дискрипторы болады, онда оқу тапсырмасының орындалу нәтижесінің дұрыстығы туралы нақты түсінік беріледі. Дискрипторға сәйкес бағалау оқушының қойған мақсатына жетуін анықтайды.    

      Критерийлік бағалаудың міндеттері:

·         Оқу үдерісінің әр кезеңінде әр оқушының дайындығы деңгейін анықтау;

·         оқу бағдарламаларына сәйкес оқушылармен қысқа мерзімді мақсаттар мен оқыту нәтижелеріне жетуін талдаңдар;

·         оқушының дамуының жеке траекториясын түзету мен жеке озуының мониторингі;

·         оқу бағдарламаларын меңгеруде, оқушылардың бар кедергілерді жоюына себепші;

·         іс-әрекеттің әр түрін орындау үшін алынған бағаның мәнін дифференциациялау;

·         оқу бағдарламалары тиімділігінің мониторингі;

·         оқу үдерісі мен оқу материалын меңгеруді ұйымдастыру ерекшеліктерін анықтау үшін мұғалім, оқушы және ата-аналар арасындағы кері байланысты қамтамасыз ету.

         Критерийлік бағалауды енгізу оқушылар құзыреттілігін дамытуға бағытталған қалыптасқан бағалауға көшу мүмкіндігін жасайды, Баға, оқушыға түсінікті критерийлерден, оны ынталандырады және негіздейді және оқыту үдерісін мағыналы жасау жинақталады.

    Бағалау оқу үшін бағалау және оқытуды бағалау деп бөлінеді. Осы уақытқа дейін көптеген мұғалімдер бағалауды оқыту және оқытудан кейін болатын нәрсе деп қарастырды. Бірақ казіргі таңда оқу үшін бағалау деген ұғым қалыптасып, оқу үрдісінде оның мәні артып отыр. Себебі оқу үшін бағалау –білім алушылардың қандай сатысында тұрғанын, қандай бағытта даму керек және қажетті деңгейге қалай жету керек екендігін анықтау үшін оқушылар мен олардың мұғалімдері қолданатын мәліметтерді іздеу және түсіндіру үдерісі. Қалыптастырушы бағалау оқушылардың оқу үдерісінің қандай кезеңде екенін білуге, мықты және әлсіз тұстарын анықтауға мүмкіндік береді

          Бағалау жүйесінің әр түрін қолданудың Халықаралық тәжірибе бағалаудың екі базалық түрін болжайды: сыртқы (жинақталған, стандартталған) бағалауын және ішкі (қалыптасатын) бағалауын.

Жинақталған бағалау оқыту үдерісінде тікелей қатыспайтын, субъектілермен жүргізіледі.Бұл бағалау тәсілі бір оқушының басқамен салыстыру, бірақ бұл оқушылардың тікелей жұмыстарын салыстыру, ал әр жұмысты эталонмен салыстыру жолымен болжайды.Оқытудың белгілі бір кезеңі сипатында, яғни оқыту қорытындысын шығаратын бағалаудың бұл түрі суммативті деп аталады.

Ішкі (қалыптасатын) бағалау әр түрлі оқушымен көрсетілген, нәтижесін салыстыру ретінде ұйғарылмаған, күнделікті жұмыс үдерісінде үйде немесе сабақта білімдері мен дағдыларын меңгерудің келесі деңгейін анықтауға, оқушыларға түсінуге рұқсат етілетін, оқудың міндеттері мен мақсаттарына жетудің және жаңа материалды меңгеру кезеңінде, олар тапсырманы қаншалықты дұрыс орындайтынын және сондай оқытудың сыналатын нәтижелері бойынша әкімшілік шешімдер, әр оқушының жеке жетістігін анықтауға көзделген.

      Қалыптастырушы және жиынтық бағалау арасындағы айырмашылық 1960 жылдардан бастап белгіленген, бірақ, берілген екі терминнің мәні нақты анықталмаған. Қазіргі білім беру жүйесіне бағалаудың екі нысаны да қажет. Айталық, оқуды бағалау жіктеу және есеп беру үшін өткізілетін болса, оқу үшін бағалау оқушылардың білім алуына көмектесетін оқытуүдерісінің ажырамас бөлігі болып табылады. Егер бағалау мақсаты баға қою, сертификаттаунемесе оқытудың алға жылжуын тіркеу үшін оқыту қорытындысын шығару болса, онда өзінің функциясы бойынша бұл бағалау жиынтық бағалау болып табылады және кейде оны оқуды бағалау деп атайды. Жиынтық бағалау оқушының, мұғалімнің немесе мектептің мәртебесіне немесе болашағына ықпал етуі мүмкін болатын (яғни, анықтайтын мәнге ие) шешім қабылдау үшін қолданылған жағдайда өлшемдердің сенімділігін қамтамасыз ету керек, бұл ақпараттың мазмұны мен оны қалыптастыру шартын бақылауды белгілейтін арнайы тестілерді қолдану кезінде мүмкін болады. Оқуды жақсарту мүмкіндіктерін, сондай-ақ осы мүмкіндіктерді іске асыру әдістері мен түрлерін анықтауға бағытталған бағалау қалыптастырушы немесе оқу үшін бағалау болып табылады.

Бағалаудың мәні

«Бағалау» термині «жақын отыру» дегенді білдіретін латын сөзінен шыққандығы кездейсоқ емес, себебі бағалаудың негізгі сипаты бір адам басқа адамның не айтып, не істегенін немесе өзін-өзі бақылау жағдайында өзінің дербес ойлауын, түсінігін немесе тәртібін мұқият бақылауы болып табылады. Бұл ресми тестілер мен емтихандардан бастап, мұғалімдер сыныптарда күніне жүз рет өткізетін бейресми бағалауға дейінгі бүкіл бағалау түрлерін қамтиды.

Бұған қарамастан, бағалау түрлі нысанда болуы мүмкін: бір тестілер қолдағы қарындаш пен қағаздың көмегімен жүргізілсе, басқалары сыныптағы әдеттегі сөйлесу кезінде сұрақ қоюға негізделеді. Бағалаудың барлық түрлеріне жалпы сипаттамалар тән және олар төмендегілерді қамтиды:

• қадағалау;

• алынған мәліметтердің интерпретациясы;

• бұдан арғы іс-әрекетті анықтауға бағытталған қорытынды.

    Мұғалімнің бағалаудағы ролі:

Мұғалім тәлімгер ретінде - кері байланысты және әр оқушыға қолдау көрсетуді қамтамасыз етеді;

Мұғалім жетекші ретінде - топтағы ағымдағы жұмыс үдерісіне алып жүру үшін диагностикалық ақпарат жинастырушы;

Мұғалім есепке алу маманы ретінде - оқушылардың өсуі мен жетістіктері туралы жазу;

Мұғалім баяндамашы ретінде - оқушылардың өсуіне қатысты ата-аналарына, оқушыларға және мектеп әкімшілігіне баяндау.

Оқу үшін бағалаудың негізгі сипаттамалары:

1. Оқыту мақсатымен бөлісу.

2. Алда не күтіп тұрғанын оқушылардың білуіне көмектесу.

3. Өзін-өзі және құрбыларын бағалау.

4. Оқушылардың жақсарту үшін не қажет екендігіне көмек беретін пікірлермен қамтамасыз ету.

5. Оқушылардың өздерін жетілдіре алатынына сенімділігін дамыту.

6. Өзара бірлесіп бағалау туралы ақпаратты талдау және ойластыру.

     Өз сабақтарымда қалыптастырушы бағалауды үнемі қолданып отыруға тырысамын. Бағалау сабақ барысының кез- келген кезеңінде жүргізе беруге ыңғайлы үдеріс. Бағалауды өткен тақырыпты пысықтау, жаңа білімді беру, қорытынды, қайталау сабақтарында, рефлексияға арналған тапсырмаларда да жүргізуге болады. Мен сабақта өткен тақырыпты пысықтау мақсатында сана аллеясы, стикердегі сұрақтар, серпілген сауал әдістерін қолдандым. Бұл әдістердің тиімді болған жақтары аз уақыт ішінде барлық оқушылардың тақырып бойынша білімдерін анықтап алу, топты түгелдей қамту.

     Білім алушыларға әрі қызықты, әрі қиындау тигені рефлексияға арналған тапсырмалар болған сияқты. Себебі бір қарағанда жәй ойынға ұқсағанымен бұл тапсырмалар ойлануды, өз білімдерін, мұғалімнің іс-әрекетін талдап, тұжырым жасауды талап етеді.

   Менің ойымша пәнді меңгертуде қалыптастырушы бағалаудың алатын орны ерекше. Себебі мұғалім осы арқылы ғана оқушылардың пәнді меңгеруі қай деңгейде екенін анықтай алады, болашақта жүргізетін іс-әрекеттерін мақсатты түрде жоспарлай отырып, нәтижеге қол жеткізеді. Оқушылар өзін , бір- бірін бағалай отырып өздеріне деген сенімділіктері артады. Өздерінің әлсіз тұстарын өздері анықтай отырып оны жетілдіреді.  Топта қандай проблемалар бар екенін анықтауға көмектеседі, оқушылардың өз бетімен іздене отырып білімін жақсартуына түрткі бола алады.