Муьлха ц1ердешнаш яздо доккхачу элпаца ? конспект+презентация

3.02.2021 г

Урокан ц1е: Муьлха ц1ердешнаш яздо доккхачу элпаца

1алашо: 1) дешархошна шайн хаарш низаме дало хаар;

2) ц1ердешнаш долахь а, юкъарчу а тобанашка декъаран билгалонаш йовзар;

3) нийсаяздаран бакъонаш йовзар, йозанехь церах пайдэца хаар. Кхечу къаьмнашка лерам кхоллар; дешархой къинхетамечу ойланца кхиор.

Урокан г1ирс: компьютер, проектор, экран, презентаци.

Урок д1аяхьар

Урокан кечам бар:

Дешархойн де дика дар.

«1аьнах ма кхера: цунна т1аьххье б1аьсте йог1уш ю, гуьренах кхера; цунна т1аьхьа 1а дог1уш ду,» - олуш хилла вайнаха.

Ц1ердешнех  лаьцна кхид1а а дуьйцур  ду вай.

Ц1ердешнаш хуьлу юкъара а, долахь а.
Масала:
Юкъара       Долахь 
юрт              Шуьйта
г1ала           Хьалха-Марта
лор              1умар
йо1              Малика
журнал        «Стела1ад»
дийцар        «Борз»
хи                Терк
Хьалхарчу б1ог1амалгехь долчу ц1ердешнаша х1уманийн юкъара ц1е билгалйоккху:
юрт бохучу  ц1ердашо массо а ярташ юкъалоцу,  амма х1ора юьртан ц1е яккха дезча, цуьнан долахь ц1е йоккхур ю, масала: Шуьйта, Ведана, Атаг1а. 
Г1ала, масала: Хьалха-Марта, Шела;
Лор, масала: 1умар, Ахьмад;
Йо1  — Малика, Хьава, Асет;
Журнал, масала «Стела1ад», «Нана»;
Дийцар: «Борз», «Доттаг1алла»;
Хи, масала: Терк.
Ша санна йолчу х1уманах къасто тиллинчу ц1арах долахь ц1ердош олу.    
Долахь  ц1ердешнаш – даима доккхачу элпаца яздо.
Долахь ц1ердешнаша билгалъеш хила тарло:
Адамийн ц1ерш – Мовлди, Айзан, Лайлаъ, Алихан;
Фамилеш – Сулаев, Мамакаев, Бадуев;
Яртийн ц1ерш – Мартан-Чу, Рошни-Чу, Шалажи;
Г1аланийн ц1ерш – Шела, Соьлжа-Г1ала, Москва;
Хин ц1ерш – Марта, Орга, Г1ой, 1асс;
Произведенийн ц1ерш – «Майра к1ант Сулима», « Баьпкан юьхк», «Зайнди»;
Газетийн а, журналийн а ц1ерш – «Даймохк», «Хьехархо», «Орга», «Нана»; 
!  Тидаме эца деза: произведенийн, газетийн, журналийн, книгийн ц1ерш кавычкаш юккъахь язйо.
Х1уманийн юкъара ц1е билгалйоккхуш долчу ц1ердашах  юкъара ц1ердош олу.
Юкъара ц1ердешнаш  жимачу элпаца яздо.
Вайн маттахь долахь  я юкъара ду ца къасталуш, шеко кхоллалуш ц1ердешнаш ду. 
Масала:
Долахь ц1ерш                          Юкъара ц1ерш            
Куьйра — к1ентан ц1е                  куьйра — олхазар; 
Аьрзу — к1ентан ц1е;                   аьрзу — олхазар;
Кхокха — йоь1ан ц1е;                  кхокха олхазар;
Марха — йоь1ан ц1е;                   марха — стиглахь лелаш йолу марха;
Седа — йоь1ан ц1е;                     седа — стиглахь схьакхета седа;
И тайпа ц1ердешнаш долахь я юкъара  ду   хаархьама  вай   хьовса  деза  уьш  адамийн ц1ерш  ю  я яц. Т1аккха  вай  г1алат дийр  дац  уьш  яздеш.  Нагахь  санна  уьш  адамийн ц1ерш елахь,  доккхачу элпаца язйо, юкъара ц1ерш елахь,  жимачу элпаца  язйо.  
Масала:
1. Стиглахь гуш цхьа а седа бацара. 2.Седа, дешна яьлча, юьрта балха яхара. 3. Къилбехьара цхьа к1айн марха гучуелира. 4.Мархина бедарш тегаран говзалла карайирзинера.
Хьалхарчу предложенехь седа боху ц1ердош – юкъара ц1ердош ду, х1унда аьлча кхузахь буьйцуш болу седа, стиглара седа бу, иза  долахь ц1е яц. 
Шолг1ачу предложенехь — Седа — долахь ц1е ю. 
Кхоалг1ачу предложенехь марха боху ц1ердош юкъара ц1е ю, кхузахь юьйцург стиглара марха ю. 
Йоьалг1ачу предложенехь — Марха долахь ц1е ю.
Х1окху урокехь юкъара а, долахь а ц1ердешнех лаьцна дийцира вай. Уьш къасто а, нийса яздан а хаа деза. 
Шардар № 231 ,аг1о  114.

Д1аеша.Муьлха ц1ердешнаш яздо

оккхачу элпаца ?

Т1ера схьаязде доккхачу элпаца яздина

дешнаш долу предложенеш.

6. Рефлекси.

Чакхъяккха сан  ойла.

Цхьа  х1ума  вукхунах къасто , цунах  шех  яккха  тиллинчу  ц1ерах  …. ц1е  олу.

Ша  сана йолчу  массо  х1уманах яккха тиллинчу  ц1арах  …. ц1е олу.

7.Жам1 дар.

-Х1ун керланин хии шуна?

8. Ц1ахь бан болх балар.

Шардар № 234, аг1о  115.

• 1 слайд

  3 В класс
  Тухаева З.И.
  Нохчийн мотт
  

• 2 слайд

  Урокан ц1е:
   Муьлха ц1ердешнаш яздо доккхачу элпаца ?
  1алашо : берашна ц1ераш доллара , юкъара хаийтар. Долара ц1ераш цхьана х1уманах яккха тиллина ц1е хилар хаийтар, юкъара ц1е массо а ша санначу х1уманах яккха тиллина ц1е хилар хаийтар.
  

• 3 слайд

  юрт              Шуьйта
  г1ала           Хьалха-Марта
  лор              1умар
  йо1              Малика
  журнал        «Стела1ад»
  дийцар        «Борз»
  хи                Терк
  Юкъара       Долахь 
  
  

• 4 слайд

  Ша санна йолчу х1уманах къасто тиллинчу ц1арах долахь ц1ердош олу.    
  Долахь  ц1ердешнаш – даима доккхачу элпаца яздо.
  Долахь ц1ердешнаша билгалъеш хила тарло:
  Адамийн ц1ерш – Мовлди, Айзан, Лайлаъ, Алихан;
  Фамилеш – Сулаев, Мамакаев, Бадуев;
  Яртийн ц1ерш – Мартан-Чу, Рошни-Чу, Шалажи;
  
  

• 5 слайд

  Хин ц1ерш – Марта, Орга, Г1ой, 1асс;
  Произведенийн ц1ерш – «Майра к1ант Сулима», « Баьпкан юьхк», «Зайнди»;
  Газетийн а, журналийн а ц1ерш – «Даймохк», «Хьехархо», «Орга», «Нана»; 
  !  Тидаме эца деза: произведенийн, газетийн, журналийн, книгийн ц1ерш кавычкаш юккъахь язйо.
  Х1уманийн юкъара ц1е билгалйоккхуш долчу ц1ердашах  юкъара ц1ердош олу.
  Юкъара ц1ердешнаш  жимачу элпаца яздо.
  

• 6 слайд

  Вайн маттахь долахь  я юкъара ду ца къасталуш, шеко кхоллалуш ц1ердешнаш ду. 
  Масала:
  Долахь ц1ерш                          Юкъара ц1ерш            
  Куьйра — к1ентан ц1е                  куьйра — олхазар; 
  Аьрзу — к1ентан ц1е;                   аьрзу — олхазар;
  Кхокха — йоь1ан ц1е;                  кхокха олхазар;
  Марха — йоь1ан ц1е;                   марха — стиглахь лелаш йолу марха;
  Седа — йоь1ан ц1е;                     седа — стиглахь схьакхета седа;
  
  

• 7 слайд

  Шардар № 231, аг1о 114
  Д1аеша.Муьлха ц1ердешнаш яздо
  оккхачу элпаца ?
  Т1ера схьаязде доккхачу элпаца яздина
  дешнаш долу предложенеш.
  

• 8 слайд

  Рефлекси.
  Чакхъяккха сан ойла.
  Цхьа х1ума вукхунах къасто , цунах шех яккха тиллинчу ц1ерах …. ц1е олу.
  Ша сана йолчу массо х1уманах яккха тиллинчу ц1арах …. ц1е олу.
  
  

• 9 слайд

  Ц1ахь бан болх балар.
  
  Шардар № 227, бакъо 112 аг1он т1ера.
  Ц1ахь бан болх балар.
  
  Шардар № 233
  

• 10 слайд

• 11 слайд

  БАРКАЛЛА