Открытый урок по башкирскому языку

«ªылым  ФОРМАЛАРЫ»  темаŠы  буйынса 

ЭлŒне£-тикшерене£  дŒресе

Маºсат:

1.ªылым š³йкœлештœре тураšында белемдœрƒе ºабатлау šœм  ныытыу.  ªылымды¾ т³рк³мсœлœрен ¼ƒлœштере¼.

2. Тел белгестәре,  алимдар менœн танышыуƒы дауам ите¼.

3.Уºыусыларƒы¾ фекерлœ¼, эƒлœне¼-тикшерене¼ šœлœттœрен šœм телмœрен  ¼¿тере¼.

4. Телгœ ихтирам тœрбиœлœ¼.

 Йыһазландырыу:  экран, проектор, компьютер, таблицалар, портреттар һ.б.

Дœрес барышы:

1.Ойоштороу моменты.

2. Дœресте¾ маºсатын билдәләү. Уҡыусыларҙың белемдәрен актуалләштереү.

Слайд. 

 Ди¾геƒƒœргœ ти¾лœмœйем - тœрœнšе¾ šин,

Айа-к³нгœ ти¾лœмœйем - г¼ƒœлšе¾ šин,

ªаялара ти¾лœмœйем - орурšы¾ šин,

Эй, хикмœтле, мœрхœмœтле  башºорт теле.  (З. Биишева)

- Был   шиыр  юлдары   нимœ œйтергœ була?

(Беƒƒе¾ туан телебеƒƒе¾ байлыы, к¼ркœмлеге тураšында œйтелœ был ³ƒ³ктœ.)

Д³р³¿, афарин! Ниндœй ºылым ºулланылан, шуа итибар итœйек œле šœм уны¾ š³йкœлешен билдœлœйек.

(Š³йлœмдœ ти¾лœмœйем    ºылымы  хœбœр š³йкœлешендœ  ºулланылан)

3. ²й эшен тикшере¼.

- Šеƒ ³йƒœ лœ т³рл³ š³йкœлештœге ºылымдар менœн š³йлœмдœр яƒып килергœ тейеш инегеƒ, шулаймы? 1-се вариантºа бирелгœн эште тикшерœбеƒ. Был арала ике бала таºтаа сыып карточка буйынса эшлœйƒœр - мœºœлдœрƒе яƒып, ºылым š³йкœлешен билдœлœйƒœр.

Уºыусы: Мин 1-се вариантты эшлœнем - хœбœр š³йкœлештœрен т³рл³ замана ºуйып š³йлœмдœр т³ƒ³н³м:

Яƒ к³ндœрен мин бик яратам.

Мин ¼¿кœс,  уºытыусы буласаºмын.

Былтыр мине¾ ºустым беренсе  класҡа  уºыра барƒы.

Уºытыусы: Афарин! Бик матур š³йлœмдœр т³ƒ³гœнšе¾. Икенсе вариантты тикшерœйек.

Уºыусы: Матур œƒœбиœттœн бойороº š³йкœлешендœге ºылымдар менœн š³йлœмдœр эƒлœп яƒыра кœрœк ине. Мин Шœйехзада Бабичты¾ «ªурайºайа» тигœн шиырынан ³ƒ³к яƒып килдем:

Šыƒƒырт, ºурай, ¼ткœн ºайыларƒы,

²ƒƒ³рт, ºурай, й³рœккœй ºылдарын,

Šыƒƒырт, ºурай, ºайнар тойоларƒы,

Š³йƒ³рт, š³йлœп башºорт мо¾дарын.

Был š³йлœмдœ ºылымдар бойороº š³йкœлешендœ ºулланылан.

Уºытыусы: Афарин! Œйƒœгеƒ, ³с³нс³ вариант эште тикшерœйек.

Уºыусы: Хœбœр šœм шарт š³йкœлештœрен ºулланып шиыр яƒыра ине.

(Уºыусы ¼ƒене¾ шиырын уºып ишеттерœ).

Таºтала карточка менœн эшлœгœн уºыусыларƒы¾  мœºœлдœре тикшерелœ šœм  баšалана. Тикшерелеп ¼ткœн ºылымдарƒы¾ зат менœн ¼ƒгœре¼е  билдœлœнœ.

3.                            Yтелгœнде ныытыу.

 ªылым š³йкœлештœре буйынса тест šорауƒарына яуап бире¼. Тикшере¼ ³с³н эксперт комиссияšы – тел белгестœре šайлана.

4.                            ªылымды¾  я¾ы формаšы менœн танышыу.

(Эзлœне¼- тикшерене¼ алымы).

- Балалар, эштœрƒе тикшере¼ ³с³н тел белгестœре šайланыº. И¿кœ т³ш³рœйек œле, ниндœй кешелœргœ беƒ тел белгестœре тип œйтœбеƒ? Улар араšынан кемдœрƒе белœšегеƒ? (Сœйетбатталов €œли €œли улы, Зœйнуллин Марат Вœли улы. Улар дœреслектœр яƒалар, студенттара белем бирœлœр, фœнни эш менœн ш³³ллœнœлœр).

- Д³р³¿. Уларƒы¾ эштœре бик яуаплы. Б³г³н беƒ таы ла бер тел белгесе менœн танышырбыƒ. Ул Башºортостанды¾ арƒаºлы шœхестœрене¾ береšе, алим,

С. Юлаев премияšы лауреаты €айса Батыргœрœй улы Х³сœйенов. Yƒене¾ тыныšыƒ хеƒмœте менœн ул халыº араšында ƒур абруй ºаƒанан кеше.

(Бер уºыусыны¾ алим тураšында œƒерлœп килгœн сыышы ты¾лана).

Œйƒœгеƒ, б³г³н беƒ ƒœ ¼ƒебеƒƒе алимдар итеп хис итœйек šœм улар šымаº тикшере¼ эше менœн ш³³ллœнеп ºарайыº.

- Экранда яƒылан š³йлœмдœргœ итибар итегеƒ œле. Уларƒа ниндœй оºшашлыº бар?

         Œнисœ китапты тиƒ уºыан.

         Уºыан бала ата-œсœšен š³й³нд³рœ.

(Икеšендœ лœ бер ¼к š¼ƒ ºабатлана: уºыан)

 - Улар араšында айырма нимœлœ икœн? Быны белер ³с³н беƒ эште нимœнœн башлара тейеш?

(Синтаксик анализ яšауƒан)

Уºыусылар š³йлœмдœрƒе¾ баш, эйœрсœн ки¿œктœрен, š¼ƒ т³рк³мдœрен билдœлœйƒœр.

- Ниндœй айырмаа итибар иттегеƒ?

(Бер ¼к š¼ƒ (уºыан) ике т³рл³ š³йлœм ки¿œге булып килœ.

Был š¼ƒƒе ¼ƒгœртеп ºарайыº. Беренсе š³йлœмдœ уºыан š¼ƒенœ ниндœй šорау ºуябыƒ (ни эшлœгœн?)?

- Заман буйынса ¼ƒгœрœме? (Эйе. Уºыан, уºый, уºыясаº)

- Зат буйынса ¼ƒгœртœйек. (Мин уºыанмын, šин уºыанšы¾, ул уºыан, беƒ уºыанбыƒ, šеƒ уºыанšыыƒ, улар уºыандар)

- Икенсе š³йлœмдœге ошо уº š¼ƒƒе ¼ƒгœртœйек. (Ниндœй? šорауына яуап бирœ, заман буйынса ¼ƒгœрœ, зат буйынса ¼ƒгœрмœй)

- Тимœк, ниндœй šыымтаа килœбеƒ? (Башºорт телендœ ºылымдарƒы¾ затлы šœм затšыƒ формалары була.)

- Шулай булас, был ºылым ниндœй ºылым тип атала? (Затлы ºылым)

- Д³р³¿! Затлы ºылымдарƒы¾ š³йкœлештœре, œ затšыƒ ºылымдарƒы¾ т³рк³мсœлœре була.

Слайд:

Затлы ºылымдар Бойороº š³йкœлеше Хœбœр š³йкœлеше Шарт š³йкœлеше Телœк š³йкœлеше

Затšыƒ ºылымдар Исем ºылым Уртаº ºылым Сифат ºылым Хœл ºылым

- Икенсе š³йлœмдœге «уºыан» тигœн š¼ƒгœ ниндœй ºылым тип œйтергœ була? Ни ³с³н?

(Сифат ºылым, тип. Ул ºылым šымаº эш-хœрœкœтте белдерœ, сифат šорауы  ºуйыла)

- Д³р³¿! Šеƒ б³г³н бик ƒур асыш яšаныыƒ, ºылымды¾ затšыƒ формаšы, йœгни 4 т³рк³мсœšе барлыы  тураšында белдегеƒ. ªылымды¾ т³рк³мсœлœре буйынса  тикшерене¼ эштœребеƒƒе алдаы дœрестœрƒœ дауам итербеƒ.

5.                            Йомаºлау.

Šайлап ºуйылан эксперт комиссияšы тест яуаптарыны¾ š³ƒ³мтœšен œйтœ.

- Б³г³нг³ дœрестœ нимœлœр белдегеƒ?

6.                            ²йгœ эш бире¼.

7.                            Баšалау.