План-конспект урока "Башкирские музыкальные инструменты"

«Башҡорт халыҡ музыка ҡоралдары» темаһына оҫталыҡ дәресе

Маҡсат – башҡорт музыка ҡоралдары менән яҡындан таныштырыу, уларға ҡарата ҡыҙыҡһыныу уятыу, ҡурай  моңона һөйөү тәрбиәләү, һаулыҡ өсөн әһәмиәтен төшөндөрөү,көй төрҙәрен айырырға өйрәнеү.

Йыһазландырыу- башҡорт халыҡ музыка ҡоралдары, компьютер, экран, проектор, презентация.

Дәрес барышы.

-Һаумыһығыҙ! Уҡыусылар, минең исемем Яҡупов Эдуард Рәмил улы. Бөгөнгө дәрестә мин һеҙҙе башҡорт халыҡ музыка ҡоралдары менән таныштырып утәм.

-Донъяла кеше йыр-моңһоҙ йәшәй алмай, йыр борон-борондан халыҡтың тоғро юлдашы булып килгән. Кеше эш эшләгэндә лэ, көтөү көткәндә лә йыш ҡына йырлап йөрөр булған. Йыр – кешенең күңел-күрке булып әүерелгән. Халыҡ уҙе әйткәнсә, йыр күңелгә ҡыуаныс, һағышлыға йыуаныс ул. Ул үҙенең шатлығын да, һағышын да, ҡайғыһын да йырға һалған, йыр менән күңелендәгеһен әйтеп биргән. Ә йырҙы музыка ҡоралдарына ҡушып йырлаһаң бигерәк моңло килеп сыға. Әйтегеҙ әле, һеҙ ниндәй музыка ҡоралдарын беләһегеҙ...? (ҡурай, ҡумыҙ, думбыра...)

-Эйе, уҡыусылар, беҙҙен милли музыка ҡоралдары араһында иң данлыҡлыһы – әлбиттә, ҡурай. Бына ул ҡурай (күрһәтәм). Ҡурай – башҡорт халҡының төп музыка ҡоралдарының береһе, уның юлдашы, яуҙашы, серҙәше. Бөгөн башҡорт ҡурайы милләттен символына әйләнде. Ҡурай һүрәтен ҡайҙа йыш күрәбеҙ? (Башҡортостан республикаһының Дәүләт гербында һәм флагында ). Слайдта күрһәтеү...

- Эйе, ҡурайҙың ете тажы нимәне аңлата? (ете ырыу)

- Ә ҡурайҙы нимәнән яһайҙар? (ҡурай үләненән һәм башҡа нимәләрҙән)

- Нисек? (ҡороған ҡурай үләнен ҡырҡып алалар һәм һабағында тишектәр эшләйҙәр) ә үл үлән ҡайҙа үҫә? (тауҙарҙа)

- Ҡумыҙ – башҡорт халҡының иң боронғо ҡыллы музыка ҡоралы. Ул ағастан, ҡаҙ һөйәгенән һәм ҡанатынан була, элек хатта дөйә тояғынан да яһағандар (уйнап күрһәтеү). Ҡумыҙҙа тамсы тамған, ат тояҡтары тупылдаған, поезд сапҡан тауыштар, хатта ҡоштар һайрауын да ишеттереп була. Элек ҡумыҙ балалар һәм ҡатын-ҡыҙҙар уйын ҡоралы тип иҫәпләнгән, ә хәҙер ҡумыҙҙа ир-егеттәр ҙә уйнай.

Артабан музыкаль инструменттарҙа уйнап күрһәтеү, оҙон көй һәм ҡыҫҡа көй араһындағы айырманы күрһәтеү, балаларҙы музыкаль ҡоралдарҙа уйнарға (өрөү, тын алыу һ.б.) өйрәтеү.

Йомғаҡлау.

Шулай итеп, уҡыусылар, беҙ бөгөн һеҙҙең менән башҡорт халыҡының ниндәй музыка ҡоралдары менән таныштыҡ?  Ниндәй әһәмиәт алдығыҙ бөгөнгө дәрестән?